Bezelye: Revizyonlar arasındaki fark

[[Dosya:Pisum sativum MHNT.BOT.2010.12.9.jpg|thumb|''Pisum sativum'']]

 

'''Bezelye''' (''Pisum sativum''), [[baklagiller]]den (Fabaceae) taze, yeşil kabuğu ile taneleri ya da yalnız taneleri yenilen bir [[bitki]] [[tür]]ü. [[Ayrı taç yapraklı]] [[iki çenekli]] baklagiller familyasından tırmanıcı bir bitkidir. Bezelye adlı lezzetli ve çok besleyici sebzeyi ilkbaharda ve yazın verir. Gövdesi çok uzundur, bitkinin ağırlığını çekemeyecek inceliktedir. Beyaz çiçek açar. Yuvarlak tanelidir. Meyvesi [[bakla]] veya [[fasulye]]ye benzer, tohumları bir kılıf içerisinde dizilmiştir.

 

Yaşam döngüsü kısa ve gözlemlenebilir olduğu için [[Gregor Mendel]]'in [[genetik]] araştırmalarında oldukça yararlı olmuştur.

 

Bezelye lif yönünden zengin olması sayesinde [[kalp-damar hastalıkları]] yönünden koruyucudur ve [[kan şekeri]]ni dengeleyici bir etkiye sahiptir. Kolayca çözümlenebilir çeşitli lif maddelerini çok miktarda içerdiğinden, bezelye, özellikle kandaki [[kötü kolesterol]] düzeyini düşürücü etki yapar, [[kalp krizi]] geçirme rizikosunu da azaltır. Gene bu yüksek orandaki lif, midede uzun süre kalır. Böylece kandaki şeker düzeyi artma ve azalmalarını bir düzene sokarak bedenin enerji düzeyini sabit tutar. [[Ürik asit]] yönünden zengin bir besin olduğu için özellikle kan ürik asit değerleri yüksek olan bireylerin sıklıkla tüketmemesi gereken bir besindir. Yüksek oranda [[B1 vitamini]] içeren bezelye, uykuyu da düzene sokar. İştahı açar ve insanın ruhsal durumunu düzelterek neşeli olmasını sağlar. Bezelye [[kansızlık]] ve [[kan kanseri]]ne karşı koruyucu bir etkiye sahiptir. [[Karaciğer]]in çalışmasını düzene sokar. [[Bağırsak kanseri]] riskini azaltır. Bezelye taze olarak tüketilirse bağırsakları çalıştırarak kabızlığı giderir. Kasların gelişmesine ve yenilenmesine yardımcıdır. [[Kemik gelişimi]]ni destekleyicidir.

 

Bezelye pek çok yemekte ve çorbalarda kullanılır. Bezelye taneleri taze olarak çok çeşitli yemekleri yapılıp yenildiği gibi kurutularak, dondurularak, konservesi yapılarak ileride tüketmek için saklanabilir. Kuru bezelye protein ve nişasta açısından taze bezelyeden daha zengindir. Bununla birlikte taze bezelyeyi sindirmek daha kolaydır. Taze bezelye olarak tüketildiğinde su oranı yüksek olduğu için önceden bir pişirme tekniği uygulamaya gerek yoktur. Direk pişirilebilir. Kuru bezelye taneleri halinde pişirilecekse yine diğer kurubaklagiller gibi önceden suda bekletilmelidir. Diğer tüm posalı yiyecekler gibi tok tutma derecesi yüksektir. Kuru bezelye tanelerinin öğütülmesiyle bezelye unu elde edilir. Bu un besleyici özelliklerinden dolayı çocuk mamalarına katılır.

 

Bütün bu yararlarının yanında içerdiği besin ögeleri nedeniyle kuvvetli bir besin olan bezelyeyi sindirmekte bazen güçlük çekilebilir. Bu sebeple bezelye tüketilmesi sıklıkla olmamak şartıyla özellikle yaz mevsiminde haftada bir, iki haftada bir şeklinde yapılabilir. Beslenmemiz açısından haftada 2 veya 3 defa baklagillerin tüketilmesi sağlığımız açısından oldukça önemlidir.

 

100 gr. çiğ (pişirilmemiş) taze bezelye tanesinin besin değerleri şöyle sıralanabilir:

84 [[kalori]] , 6,3 gram [[protein]] , 14.4 gram [[karbonhidrat]] , 0 [[kolesterol]] , 0,4 gram [[yağ]] , 2 gram [[lif]] , 116 miligram [[fosfor]] , 26 miligram [[kalsiyum]] , 1.9 miligram [[demir]] , 2 miligram [[sodyum]] , 316 miligram [[potasyum]] , 35 miligram [[magnezyum]] , 0.7 miligram [[A vitamini]] , 0.35 miligram [[B1 vitamini]] , 0.14 miligram [[B2 vitamini]] , 2.9 miligram [[B3 vitamini]] , 0,16 miligram [[B6 vitamini]] , 35.5 miligram [[folik asit]] , 27 miligram [[C vitamini]] ve 2.1 miligram [[E vitamini]].

 

Bezelye bitkisi, tohumlarıyla (kurutulmuş taneleriyle) çoğaltılır. Bu tohumlar, doğrudan doğruya bezelye tarımının yapılacağı bahçe ya da tarlaya ekilir.

 

Ekim elle yapıldığında, tohumların üzeri gübreli harçla sıkıca bastırılmalıdır. Bezelye serpme ile seraya veya ocağa ekilir. [[Sera]]ya ekimde tohumlar 35–40 cm arayla 5–6 cm derine gömülür. [[Serpme ekim]]de sürülerek hazırlanmış tarlaya, serpme suretiyle tohum saçılır ve ondan sonra [[tırmık]] veya [[diskaro]] ile tohumlar kapatılır. [[Ocağa ekim]] yapılacaksa ocaklar açılır. Bir avuç yanmış [[çiftlik gübresi]] konduktan sonra her ocağa 3-5 tane tohum konularak [[çapa]] ile kapatılır. Dönüme makine ile 15–18 kg, serpme de ise 20–24 kg tohum harcanır. Bu miktarlar çeşitlere göre değişir.

 

*;İklim

:Bezelye, ılık, nemli, yağışlı ve serin iklimli yörelerin bitkisidir. Fazla yağış aldığında rengi koyu yeşile kaçar. Bulunduğu yerde sıcaklık -5 derecenin altına düşerse bitki donar. Bezelye bitkisi, 4 ile 10 dereceler arasında çimlenir ve gelişmeye başlar.

*;[http://www.cilektadinda.com/bezelye-corbasi/#.UBjQCaM7rEg Bezelye Çorbası]

 

*[http://www.etoplum.com/bezelye-hakkinda-bilgi.html]

*[http://www.nkfu.com/bezelye-ile-ilgili-bilgi/]