Boeing 747: Revizyonlar arasındaki fark

'''Boeing 747''' ('''Jumbo Jet'''), [[havayolu taşımacılığı]]nda kullanılan bir jet [[Uçak|uçağıdır]]. İlk ticari uçuşunu [[1970]] yılında gerçekleştirmiştir. Büyüklük rekorunu [[Airbus A380]]'in hizmete girdiği [[2006]] yılına kadar elinde tutmuştur. 2006 yılı itibarıyla en uzun kanat genişliğine Hughes H-4 Hercules sahiptir ancak en büyük ticari uçak, [[Ukrayna]] yapımı [[kargo uçağı]] [[Antonov An-225]]'tir. <ref>''[http://www.aerospaceweb.org/question/design/q0188.shtml "Ask Us - Largest Plane in the World"]'', [http://www.aerospaceweb.org/ Aerospaceweb.org], [[29 Nisan]] [[2006]]</ref>

[[Boeing Commercial Aircraft]] tarafından üretilen dört [[motor]]lu 747, çift katlı bir tasarıma sahiptir. İki-sınıf yerleşim planı 524 yolcu için yer sağlarken, tipik üç-sınıf yerleşim planı 416 yolcu için yer sağlamaktadır. Üst katın oluşturduğu kambur, 747'nin kolayca tanınabilmesini sağlar. Şubat 2006 itibarıyla, Boeing için kârlı bir ürün haline gelen 747'den farklı biçimlerde toplam 1.430 adet sipariş edilmiş ya da üretilmiştir. <ref>''[http://active.boeing.com/commercial/orders/displaystandardreport.cfm?cboCurrentModel=747&optReportType=AllModels&cboAllModel=747&ViewReportF=View+Report "Model 747"]'', [http://active.boeing.com/commercial/orders/index.cfm?content=modelselection.cfm&pageid=m15525 Orders and Deliveries], [[Boeing]], [[29 Nisan]] [[2006]].</ref>

Şu anda üretimde olan 747-400 serisi ses hızının altında (genel olarak 0,85 [[Mach Sayısı|mach]]) ve kıtalar arası mesafelerde (7.260 [[Deniz mili]]) uçmaktadır.<ref>''[http://www.boeing.com/commercial/747family/pf/pf_400_prod.html "Technical Characteristics -- Boeing 747-400"]'', [[Boeing Commercial Aircraft]], [[29 Nisan]] [[2006]]</ref> Bazı modellerle [[New York]]'tan [[Hong Kong]]'a — dünyanın çevresinin üçte biri— durmaksızın uçmak mümkün olmaktadır. 1989 yılında Qantas'a ait bir 747-400'ün [[Londra]]'dan [[Sidney]]'e (18.001 &nbsp;km) 20 saat ve 9 dakikada uçmasına karşılık, teslimat amaçlı olan bu uçuş yolcu veya kargo yükü olmadan gerçekleşmiştir.<ref>''[http://www.qantas.com.au/info/about/history/details16 "Boeing aircraft Take Qantas Further"]'', [[Qantas]], [[29 Nisan]] [[2006]]</ref>

1960'lardaki hava ulaşımı patlaması sonucunda 747 doğmuştur. [[Boeing 707]]'nin önderliğini yaptığı ticari jet ulaşım dönemi uzun mesafeli yolculuk devrimini gerçekleştirmiş ve dünyanın her yerine kısa zamanda ulaşılabilmesini mümkün kılmıştır. Boeing, büyük bir hava taşıma aracı için Amerika Silahlı Kuvvetleri'ne teklif götürürken çalışmalara çoktan başlamıştı. <ref name="hist747">''[http://www.boeing.com/history/boeing/747.html History - "747 Commercial Transport"]'', [[The Boeing Company]], [[29 Nisan]] [[2006]]</ref> Anlaşma Boeing yerine [[Lockheed]] firmasının ürettiği [[C-5 Galaxy]] için yapıldı ancak o sırada en sadık müşterileri olan [[Pan Am]], 707'nin iki katı büyüklüğünde bir yolcu uçağının geliştirilmesi talebinde bulundu. 1966 yılında Boeing firması üretmekte olduğu uçağın başlangıç modelinin 747 olarak isimlendirilmesini önerdi. Pan Am firması ilk 100 serinin 25 adedini 550 milyon dolara sipariş ederek ana müşteri oldu. <ref name="milestone" /><ref name="infoplease">''[http://www.infoplease.com/spot/boeing747.html "Passenger Planes: Boeing 747"]'', David Noland, Infoplease ([[Pearson Education]]), [[30 Nisan]] [[2006]]</ref> Orijinal tasarım tam-uzun çift-katlı uçak gövdesiydi. Tahliye yolları sorunu nedeniyle geniş-gövde tasarımına geçildi.<ref name="ucfc747">''[http://www.centennialofflight.gov/essay/Aerospace/Boeing_747/Aero21.htm "The Boeing 747"]'', Judy Rumerman, U.S. Centennial of Flight Commission, [[30 Nisan]] [[2006]]</ref>

O zamanlar 747'nin yerini süpersonik bir tasarımın alacağı düşünülüyordu. Boeing zekice bir hareketle 747'yi kargo uçağına dönüştürülebilir şekilde tasarlamıştı. Böylece Boeing, yolcu uçağı modelinin satışları azaldığında kargo uçağı olarak üretimi sürdürebilecekti. Kokpit, 747'yi diğerlerinden ayıran şişkinliği oluşturan kısaltılmış üst kata alındı, böylece burun kısmına yükleme kapısı eklenebilecekti. [[Concorde]] ve Boeing'in üretilmemiş Boeing 2707 modeli gibi süpersonik uçakları, [[petrol]] fiyatlarının çok yüksek olduğu dönemlerde kârlı işletim için çok maliyetli olmaları ve kara üzerindeki süpersonik uçuşlarla ilgili düzenlemeler nedeniyle hiçbir zaman gereksinimleri karşılayamadı. <ref>''[http://www.centennialofflight.gov/essay/Aerospace/Concorde/Aero53.htm "The Concorde Supersonic Transport"]'', T.A. Heppenheimer, U.S. Centennial of Flight Commission, [[30 Nisan]] [[2006]]</ref>

400 adet sattıktan sonra 747'nin modasının geçmesi bekleniyordu. Fakat 747 beklentilerin ötesine geçerek 1993 yılında 1.000 adet olan hedefini aştı. Yolcu modelinin satışlarında beklenen azalma ancak 20 yıl sonra, 2000 başlarında gerçekleşti. 747 gibi bir uçağın geliştirilmesi büyük sorumluluktu ve Boeing'in böyle bir montajı yapacak büyüklükte tesisi yoktu. Böylece şirket Everett, [[Washington]] civarındaki 780 dönümlük arazi<ref name="milestone" /> üzerine yeni bir fabrika inşa etti. Bu fabrika şimdiye kadar yapılmış en büyük hacme sahip binadır. <ref name="hist747" />

[[Pratt and Whitney]] güçlü bir motor geliştirdi. JT9D isimli motor ilk kez ve sadece 747 için kullanıldı. Güvenlik ve uçabilirlik kaygılarını gidermek için 747 dört yedek hidrolik sistem, ayrı kontrol yüzeyleri, yedek ana iniş takımı, çift yapısal fazlalıklar ve standart pistleri kullanmaya imkân veren geliştirilmiş hareketli kanatlar ile donatıldı. Kanatlar 37,5 derecelik bir açıyla geriye doğru çekilerek 747'nin mevcut hangarlarını kullanabilecek boyuta gelmesi sağlandı. <ref name="ucfc747" /><ref>''Bowers, sf. 508''</ref>

Uçuş onaylaması döneminde [[Boeing]], 747'nin [[test pilotu]] Jack Waddel'e atfen "Wadell'in Vagonu" adı verilen [[kamyon]]un üstüne monte edilmiş kokpitten oluşan alışılmışın dışında bir eğitim cihazı imal etti. Bu cihaz yüksek üst kat konumundan uçağı taksi <!--?-->etmeyi öğretmek amacıyla tasarlanmıştı. <ref name="hist747" />

Boeing firması 747'yi Pan Am'a 1970 yılında teslim etme sözü vermişti. Bu gelişim, imalat ve test için dört yıldan az bir süre demekti. İş o kadar süratli gidiyordu ki, 747'nin geliştirilmesinde çalışanlara "inanılmazlar" adı verilmişti. <ref name="hist747" /> 747'yi geliştirme ve Everett fabrikasının inşaatı, maliyetinin büyük kısmını borçlanarak sağlamak ve şirketin varlığını 747'nin başarısına bağlamak gibi bir kumara girmek demekti. <ref name="infoplease" /> JT9D'nin geliştirilmesinde yaşanan problemler teslimatların gecikmesine yolaçtı. Sonuç olarak 30 kadar uçak Everett'te öylece beklemek durumunda kaldı ve şirket iflasın eşiğine geldi. <ref name="ucfc747" />

[[Kumar]] olumlu sonuçlandı ve onlarca yıl boyunca Boeing [[yolcu uçağı]], rakipsiz olmanın tadını çıkarttı. 747'nin rekoru, Boeing'in rakibi [[Airbus A380]] tarafından ancak ilk teslim tarihinden 35 yıl sonra kırılabildi. <ref>''[http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/4183201.stm "Airbus unveils 'superjumbo' jet"]'', BBC News, [[18 Ocak]] [[2005]]</ref>

[[Dosya:Ana.b747.pokemon.arp.750pix.jpg|thumb|250px|[[All Nippon Airways|ANA]] "[[Pokémon Jet International]]" ([[Boeing 747]])]]

Başlarda birçok havayolu şirketi 747'ye kuşkuyla yaklaşıyordu. [[McDonnell Douglas]] ve [[Lockheed]], geniş gövdeli, üç [[motor]]lu ve 747'den önemli ölçüde daha küçük "[[tri-jet]]ler" üzerinde çalışıyordu. Birçok havayolu şirketi, 747'nin ortalama uzun mesafeli uçuşlar için çok büyük olduğunu düşündüğünden tri-jetlere yatırım yapmayı tercih ediyordu. Ayrıca 747'nin çift katlı yapısına rağmen [[Airbus A380]]'in de karşı karşıya olduğu mevcut havaalanlarının altyapısına uyum sağlama konusunda da endişeler mevcuttu. <ref>''[http://travel.howstuffworks.com/a3807.htm "How the Airbus A380 Works - Triumph or Mistake?"]'', [[Howstuffworks]], [[29 Nisan]] [[2006]]'da görüntülenmiştir.</ref>

Boeing 747-400 serisi 747 serisinin en ekonomik jenerasyonudur. İri cüssesine büyük motorlarına yüksek sayıda yolcu taşıması uçağin yolcu başı operasyonel yakıt maliyetini 100km100&nbsp;km/ 3,2 lt düşürmüştür. Standart bir otomobil 100km100&nbsp;km'de 6 litre benzin harcamaktadır. Bu nedenle özelikle Japonya başta olmak üzere şehir içi ulaşım aracı olarak bu uçakları kullanmaktadırlar. Uçaktaki bu potansiyeli gören boeing firması özel 747sr adında daha kısa daha hafif sağlamlaştırılmış iniş takımları azaltılmış yakıt tanklarına sahip yeni versiyon üretmiştir. Bu uçaklar halen Japon halkını kısa mesafeli uçuşlarda otobus gibi tam dolu taşımaya devam etmektedir. Eskiyen tasarımı ömrünü dolduran motorları sık sık bakım ihtiyacı gerekmektedir. Boeing 747-400 ile New York - [[Londra]] uçuşunun maliyeti 600 avroya kadar düşmektedir. 6000 &nbsp;km'lik uçuşun tek personel yakıt masrafı 192 lt yani 825 TL tutara mal olmaktadır.

|Boş Ağırlığı|| align="center" | 162,400kg400&nbsp;kg || align="center" | 174,000 &nbsp;kg|| align="center" | 178,100 &nbsp;kg || align="center" | 178,756 &nbsp;kg || align="center" | 164,382 &nbsp;kg || align=center | 276,691 &nbsp;kg

|Azami Kalkış Ağırlığı || align="center" | 333.4 t || align="center" | 374.8 t || align="center" | 374,800 &nbsp;kg || align="center" | 396,890 &nbsp;kg || align="center" | 413,636 &nbsp;kg || align=center | 439,985 &nbsp;kg

|Sefer Hızı || align="center" | mach 0.84 <br />(895 &nbsp;km/h) || align="center" | mach 0.84 <br />(895 &nbsp;km/h) || align="center" | mach 0.85 <br /> (910 &nbsp;km/h) || align="center" | mach 0.855 <br /> (913 &nbsp;km/h) || align="center" | mach 0.855 <br /> (913 &nbsp;km/h) || align=center | mach 0.85 <br /> (910 &nbsp;km/h)

|Azami Hız || align="center" | mach 0.89 <br /> (1023 &nbsp;km/h) || align="center" | mach 0.89 <br /> (1023 &nbsp;km/h) || align="center" | mach 0.89 <br /> (1023 &nbsp;km/h) || align="center" | mach 0.92 <br />(1093 &nbsp;km/h) || align="center" | mach 0.92 <br />(1093 &nbsp;km/h) || align="center" |

|Tam Yüklü Menzili || align="center" | 9,800 &nbsp;km || align="center" | 12,700 &nbsp;km || align="center" | 12,400 &nbsp;km || align="center" | 13,450 &nbsp;km || align="center" | 9,200 &nbsp;km || align="center" | 14,815 &nbsp;km

|Motor İtme Kuvveti || align="center" | 46,500 &nbsp;lbf PW <br /> 46,500 &nbsp;lbf GE <br /> 50,100 &nbsp;lbf RR || align="center" | 54,750 &nbsp;lbf PW <br /> 52,500 &nbsp;lbf GE <br /> 53,000 &nbsp;lbf RR || align="center" | 54,750 &nbsp;lbf PW <br /> 55,640 &nbsp;lbf GE <br /> 53,000 &nbsp;lbf RR || align="center" | 63,300 &nbsp;lbf PW <br /> 62,100 &nbsp;lbf GE <br /> 59,500 &nbsp;lbf RR || align="center" | 63,300 &nbsp;lbf PW <br /> 62,100 &nbsp;lbf GE || align="center" |