Hâdî: Revizyonlar arasındaki fark

'''Hadi''' veya ''Mûsâ el-Hâdî'' veya Tam Adı: '''Ebû Muhammed "el-Hâdî" Mûsâ bin Muhammed el-Mehdî bin el-Mansûr''' ([[Arapça]]: أبو عبد الله موسى بن المهدي الهادي‎) (ö. [[14 Eylül]], [[786]]) dördüncü [[Abbasiler]] halifesidir. Babası [[Mehdi]] öldüğünde, [[785]]'te, Abbasi Halifesi olmuş ve iki yıl, 785-786, halifelik yapmıştır. Kısa halifelik döneminde idare ettiği imparatorluğun çeşitli bölgelerinde askerî mücadeleler yapılması gerekmiştir.

Hilafeti sırasında halka açık olmasıyla ün yapmıştır. Bağdad'daki sarayını kendine devlet idaresini şikayet etmek veya başka bir devlet desteği elde etmek isteyen her türlü halktan kişiler için açık tutmuştu. Bu nedenle Abbasilerin Emevilere nazaran daha açık ve progresif bir devlet idare şekli uygulama politikasına gerçek katkılar yapmıştır.

İsyanın çıkmasının Ali taraftarlarının Mekke'de bulunan yandaşlarının Ali'nin evinde şarap içerken yakalanmaları ve ceza olarak şehir sokaklarında başlarına yular takılmış olarak dolaştırılmalarına protesto olarak çıktığı bildirilir. Hüseyin bin Ali bin Hasan [[Medine]]'de kendini halife ilan etti. Hadi'nin gönderdiği askerî birlikler [[Fah Çarpışması]]'nda Ali yanlıları yenilgiye uğratarak bu isyanı bastırdı ve bu sırada Hüseyin ve birçok taraftarı öldürüldü. Fakat Hüseyin'in bir kuzeni, [[Ali bin Ebu Talip]]'nin soyundan gelen İdris bin Abdullah sağ kalıp bir Mısırlı ulak idarecesi olan "Vadih" yardımı ile Ifrikiyye'nin en batısına kaçmayı başardı. Bugünkü Berberler arasında Fas'da [[İdrisiler]] adı verilen bir devlet kurdu. Mısırlı ulaklar idarecisi ise yakalanıp idam edildi.<ref name="muir">s.473</ref>

Harun Reşid'i bu rolden ayrıma ve kendi küçük oğlunu kendine varis olarak kabul edilmesini sağlama maksadıyla istişareler girişti. Etrafında toplanmış olan ve kendine dalkavukluk etmek isteyen devlet ricalinin hemen hepsi bu veliaht değişmesini kabul etti. Ancak Yahya Barmaki, Hadi'yi böyle aceleci ve pek akla uygun olmayan tedbire karşı uyardı. Hadi bir zaman düşündükten sonra dalkavuklarına uyarak oğlunu varis ve veliaht ilan etti ve kendini uyaran Yahya Bermaki'yi zindana attırdı. Harun Reşid ise görevlerinden ayrılıp kendine ait bir kırsal köşke sanki emekli olarak çekildi.<ref name="muir">s.474</ref>

Bundan hemen sonra Hadi [[Musul]] yakinlarinda bulunan bir av köşküne gitti. Burada iken hasta düştü ve öldü. Sonunun nasıl ortaya çıktığı tarihin gizemli konularından biridir. Zamanının bazı tarihçileri, halife hastalandığı zaman annesi Hayruzan Hadi'nin bir cariyesini Hadi'nin başına bir yastık koyup boğulmasına teşvik ettiğini ve bu suikasti yapmadan önce de diğer Abbasi eyaletleri valileri ile gizlice mektuplaşarak taht varisinin Harun Reşid olduğunu kabul ettirdiğini yazmaktadirlar.<ref name="muir">s.475</ref> Bunun ne kadar doğru olduğu bilinmemekle beraber Hadi'nin ölmünden sonra hilafet kardeşi Harun Reşid geçmiştir.

Hadi ve ondan sonra gelen iki halife zamanında Fars etkileri ve modası Abbasi sarayında çok popülerdi. İran yeni yılı Nevruz ve diğer İran dini törenleri her tarafta kutlanmaktaydı. İranlı modası elbiseler ve kavuklar saraylılar tarafından en son moda olarak giyilmeye başlandı. Bu Araplar aleyhine Arap olmayan Müslümanları övüp yükseltmek eğilimi sonra 20-30 yıl devam etti ve sonunda "Şububiya" adlı bir harekete kaynak oldu. Bu eğilime inanlara göre İranlılar (hatta Bizanslı Rumlar) hem sanatta, ilimde ve fende Araplardan her zaman üstün olmuşlardır.