Hendrik Lorentz: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Peykbot (mesaj | katkılar)
k yazım düzenlemesi
Sae1962 (mesaj | katkılar)
k Hatalar düzeltildi.
28. satır:
}}
 
'''Hendrik Antoon Lorentz''' (18 Temmuz 1853, [[Arnhem]] – 4 Şubat 1928, [[Haarlem]]), Hollandalı fizikçi. [[Zeeman etkisi]]ni aydınlattığı için [[1902]] [[Nobel Fizik Ödülü]]'nü [[Pieter Zeeman]] ile paylaştı.
 
== Yaşam öyküsü ==
=== Gençlik yılları ===
Hendrik Antoon Lorentz, Hollanda'nın [[Arnhem]], şehrinde [[Gelderland]]'da esnaf Gerrit Frederik Lorentz ve Geertruida van Ginkel'ın oğlu olarak dünyayaDünya'ya geldi. Annesinin 1862'deki ölümünden sonra babası Luberta Hupkes ile evlendi. Lorentz, [[Leiden Üniversitesi]]'nde [[fizik]] ve [[matematik]] okudu ve orada astronomi öğretmenliği yapan [[Frederik Kaiser]]'den derindençok etkilendi. Onun etkisiyle fizikte karar kıldı. Mezun olduktan sonra 1872'de [[Arnhem]]'e döndü ve bir yükselokuldayüksel okulda matematik öğretmeye başladıbaşladıysa amada [[Leiden]]'deki çalışmalarına ara vermedi. 1875'te ''"{{lang|nl|Over de theorie der terugkaatsing en breking van het licht}}"'' (Işığın yansıması ve kırınımı üzerine) isimli doktora tezini [[Pieter Rijke]]'ye verditeslim etti. Tezinde [[James Clerk Maxwell]]'ın [[elektromanyetik teorisiniteori]]sini geliştirmiştir.
 
1881'de [[Frederik Kaiser]]'in yeğeni [[Aletta Catharina Kaiser]] ile evlendi. Aletta, [[Amstardam]] Gravür Okulu'nun müdürü ve Hollanda pullarının ilk tasarımcısı olan güzel sanatlar profesörü olan [[Johann Wilhelm Kaiser]]'in kızıydı. Hendrik ve Aletta'nın en büyük kızları [[Geertruida de Haas-Lorentz|Geertruida Luberta Lorentz]] de fizikçi oldu.
 
=== Leiden'de profesörlük ===
1878'de henüz 24 yaşındayken Lorentz, [[Leiden Üniversitesi]]'nde yeni açılan teorik fizik bölümüne başkan olarak davet edildi. 25 Ocak 1878'de ilk konferansını ''"{{lang|nl|De moleculaire theoriën in de natuurkunde}}"'' (Fizikte moleküler teoriler) üzerine verdi.
 
Liden'deki ilk yirmi yılında Lorentz en çok elektromanyetizm teorisi ve elektrik, manyetizm ve ışık arasındaki ilişki ile ilgilendi. Daha sonra teorik fizikten kopmadan araştırma konularını genişletti. [[Mekanik]], [[termodinamik]], [[hidrodinamik]], [[kinetik teori]]leri, [[katı halhâl teorisi]], [[ışık]] ve [[yayılım]] yayılımı üzerine makaleler yazdı. En önemli katkılarını [[elektromanyetizm]], [[elektron teorisi]] ve [[görelilik]] konularında yapmıştır.
 
Lorentz, [[atom]]ların yüklü parçacıklardan oluşmuş olabileceğini ve ışığın kaynağının bu parçacıkların titreşimi olabileceğini düşündü. Bu fikirgörüşü 1896'da arkadaşı ve eski öğrencisi [[Pieter Zeeman]] tarafından doğrulandı.
 
Bugün adı [[Lorentz-Lorenz formülü]], [[Lorentz kuvveti]], [[Lorentz dağılımı]] ve [[Lorentz dönüşümü]] terimlerinde yaşamaktadır.
 
=== Elektrodinamik ve "görelilik" ===
Lorentz, 1895'de [[Michelson-Morley deneyi]]ni açıklamak için hareketli nesnelerin [[hareketli cisim daralması|hareket yönünde daraldığı]] fikrini ortaya attı (bkz: [[hareketli cisim daralması]]. AmaFakat [[George FitzGerald]], daha önce zaten bununbu konu üzerinde düşünmüştü (bkz: [[FitzGerald-Lorentz daralması|düşünmüştü]]. Birbirine göre hareket halindeki cisimleri referans alan zamanlardaki göreliliği açıklayan [[yerel zaman]] terimini yarattıortaya attı. 1899 ve 1904'twte Lorentz, [[zaman genleşmesi]]ni de dönüşümlerine ekledi ve 1905'te [[Henri Poincaré]]'nin [[Lorent dönüşümü]] ismini verdiği formülü yayınladı. Lorentz, büyük ihtimalle [[Joseph Larmor]]'ınun yörüngede dönen elektronlar için [[zaman genleşmesi]]nigenleşmesini öngürdüğündenöngördüğü ve benzerbenzeri dönüşümleri 1897'de yayınladığından haberdar değildi. Larmor'un denklemleri Lorent'inkilere benzemese de cebirsel olarak eşdeğerlerdir. Bu formüller [[özel görelilik|özel göreliliği]], hareket eden cisimlerin tipik özellikleri olan [[kütle artışı]], [[hareketli cisim daralması]] ve [[zaman genleşmesi]]'nden bahsederek açıklıyordu.
 
[[Dosya:Einstein en Lorentz.jpg|thumb|Albert Einstein ve Hendrik Antoon Lorentz, Ehrenfest tarafından Leiden'deki evinin önünde 1921 senesinde fotoğraflanmıştır. Kaynak: Museum Boerhaave, Leiden]]
 
Kütle artışı meselesi, Lorentz'in tahminleri arasında ilk denenen olduiddia fakatoldu. [[Walter Kaufmann (physicist)|Kaufmann]]'ın yaptığı deneyler, tahminlerinin yanlış olduğunu gösteriyordu. 1908 yılına kadar tahminini destekleyen deneysel veri elde edilemedi.
 
Poincaré, 1902'de Lorentz'in elektrodinamik teorisini şöyle tanımladı: <br />
''En tatmin edici teori Lorentz'inkidir; tüm gerçekleri en iyi açıklayan ve en fazla sayıda bilinen bağlantıyı açıklayan şüphe götürmez biçimde onun teorisidir. Lorentz'in çalışamaları sayesinde [[Fizeau]]'nun hareketli cisimlerin optiği üzerine elde ettiği sonuçlar, normal, anormal dağılım ve soğurulma kanunlarıkanunlarını birbiriyle bağlandı. [[Zeeman etkisi]] bile zorlanmaksızın yerine oturduaçıklandı ve hatta Maxwell'in tüm çabalarını boşa çıkartan Faraday'ın manyetik dönüşdönüşü sınıflandırmasına da yardımcı oldu.''
 
=== İleri yaşları ===
[[1912]]'de Lorentz, [[Haarlem]]'deki [[Teylers Müzesi]]'nde müdür olmak üzere erken emekli oldu amaise de Leiden'de verdiği derslerine dışarıdan devam etti. Leiden ÜniversitesindekiÜniversitesi'ndeki koltuğunu, [[Lorentz Enstitüsü]] diye bilinen Teorik Fizik EnstitüsününEnstitüsü'nün kuruluşunu tamamlayacak olan [[Paul Ehrenfest]]'e devretti. [[Nobel Ödülü]] dışında birçok ödül aldı. 1905'te [[Royal Society]]'ye kabul edildi. Royal Society, onu [[1908]]de [[Rumford Madalyası]] ve [[1918]]de [[Copley Madalyası]] ile onurlandırdı.
 
Lorentz, genellikle temel teorik çalışmaları ile tanınsa da pratik uygulamalarla da ilgileniyordu. 1918-1926 yılları arasında Hollanda hükümetinin isteği üzerine Lorentz, [[Afsluitdijk]] taşma kontrol barajının hesaplarını yaptı. [[Hidrolik mühendisliği]] o sıralar [[empirik]] bir bilim sayılırdısayılırsa amada Afsluitdijk'in yarattığıoluşturduğu su akımı o kadar büyüktü ki deneysel verilere güvenmekgüven imkânsızdıverici değildi. Lorentz, temel [[hidrodinamik]] denklemlerinden yola çıkarak meseleyi hesap yoluyla çözmeyi önerdi. Bu bir [[hesaplayıcı]]nın altından kalkabileceği bir işti. Afsluitdijk 1933'te tamamlandı ve. Lorentz'in ve komitesinin hesapları dikkat çekecek derecede hatasız çıktı.
 
=== Ölümü ===
Lorentz'in Hollanda'da gördüğü saydısaygı, O. W. Richardson'ın cenazesi hakkında anlattıklarına yansıyor [6]:
 
:''Cenaze, 10 şubatŞubat cumaCuma günü, öğle vaktinde Haarlem'de kaldırıldı. Saat onikiyi vurduğunda Hollanda'nın yetiştirdiği en büyük adamın anısına tüm telefon ve telgraf hizmetleri üç dakikalığına durduruldu. Cenazeye yabancı ülkelerden birçok arkadaşı ve önemli fizikçiler katıldı. Başkan Sir Ernest Rutherford, mezarının başında Royal Society'yi temsilen takdirini belirten bir konuşma yaptı''
 
Richardson, Lorentz'i şöyle tanımlıyor:
 
M. J. Klein (1967) 1920lerde1920'lerde Lorentz'in ününü şu sözlerle anlatıyor:
 
:''Seneler boyunca fizikçiler, her yeni teori ortaya atıldığında Lorentz'in bu konuda ne söyleyeceğini merak ettiler ve Lorentz de altmışiki yaşında bile onları hayal kırılığına uğratmadı.''
84. satır:
 
== Kaynaklar ==
{{kaynakçaKaynakça}}
* {{Dergi kaynağı| son = van Delft | ilk = Dirk | yıl = 2004 | ay = Şubat | başlık = The case of the stolen rooms | dergi = European Review | cilt = 12 | sayı = 1 | sayfalar = 95-109 | doi = 10.1017/S1062798704000080 }}
* {{Dergi kaynağı| son = Brown | ilk = Harvey R. | yıl = 2001 | ay = Ekim | başlık = The origins of length contraction: I. The FitzGerald–Lorentz deformation hypothesis | dergi = American Journal of Physics | cilt = 69 |sayı = 10 | sayfalar = 1044-1054 | doi = 10.1119/1.1379733 }}
* {{Dergi kaynağı| son = Kox | ilk = AJ | yıl = 1997 | ay = Mayıs | başlık = The discovery of the electron: II. The Zeeman effect | dergi = Eur. J. Phys. | cilt = 18 |sayı = 3 | sayfalar = 139-144 | doi = 10.1088/0143-0807/18/3/003 }}
* {{Dergi kaynağı| son = Kox | ilk = AJ | yıl = 1996 | ay = Mart | başlık = H.A. Lorentz: Sketches of his work on slow viscous flow and some other areas in fluid mechanics and the background against which it arose | dergi = Journal of Engineering Mathematics | cilt = 30 | sayı = 1-2 | sayfalar = ii+1-18 | doi = 10.1007/BF00118820 }}
* {{Dergi kaynağı| son = Kox | ilk = AJ | yıl = 1993 | ay = Mart | başlık = Einstein, Lorentz, Leiden and general relativity | dergi = Classical and Quantum Gravity | cilt = 10 | sayfalar = S187-S191 | doi = 10.1088/0264-9381/10/S/020 }}
* {{Dergi kaynağı| son = Kox | ilk = AJ | yıl = 1990 | ay = Kasım | başlık = H. A. Lorentz's contributions to kinetic gas theory | dergi = Annals of Science | cilt = 47 |sayı = 6 | sayfalar = 591 - 606 | doi = 10.1080/00033799000200411 }}
* {{Dergi kaynağı| son = Kox | ilk = AJ | yıl = 1988 | ay = Mart | başlık = H.A. Lorentz: Hendrik Antoon Lorentz, the ether, and the general theory of relativity | dergi = Archive for History of Exact Sciences | cilt = 38 | sayı = 1 | sayfalar = 67-78 | doi = 10.1007/BF00329981 }}
* Klein, M. J. (1967) "Letters of wave mechanics: Schrödinger, Planck, Einstein, Lorentz" (ed. K. Przibram), Philosophical Library, New York.
* Langevin, P. (1911) "L'évolution de l'éspace et du temps", ''Scientia'', '''X''', 31-54
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" sayfasından alınmıştır