Sarı Süleyman Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

'''Sarı Süleyman Paşa''' , [[IV. Mehmed|Avcı Mehmet]]'in saltanatında, [[18 Aralık]] [[1685]] - [[23 Eylül]] [[1687]] tarihleri arasında bir yıl dokuz ay altı gün sadrazamlık yapmış [[Osmanlı]] devlet adamıdır.

Boşnak asıllıdır.<ref name="uzunçarsılı">Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar)'', Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN: 978-975-16-0010) say.425-426 </ref><ref name="yaşamyapıt">* Aslan, Adnan "Süleyman Paşa (Sarı)", (1999), ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.568 ISBN: 975-08-0072-9</ref> <ref name="sicılliosmani">Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN: 975-333-0383 C.III s.69 [http://archive.org/details/sicılliosmani01sruoft]</ref> Doğum yeri Hersek sancağında Prepölye kasabasıdır. Boşnak Süleyman Paşa olarak da bilinir. Vakfiyede babasının adı Mürüvvet'tir. Saraya alınıp Helvacılar Ocağında yetiştirildi. Sonra padişah müsahibi Dilsiz Tavşan Ağa'nın hizmetinde bulunup kethudaşı oldu. Takiben kapıcıbaşı' Eylül 1669'da çavuşbaşı, 1672'de sedaret kethudaşı, 1676'da büyük imrahor oldu. Bu görevde iken [[Mekke]]'ye Kabe'yi tamirle görevle gönderildi. <ref name="sicılliosmani"/>

Daha sonra sadrazam [[Fazıl Ahmed Paşa]]'nın kethudalığına getirildi. Yine büyük imrahor görevi almıştı. [[Viyana Kuşatması]] ve bozgunundan sonra kızlar ağası "Yusuf Ağa" ve sedaret kaymakamı [[Kara İbrahim Paşa]] ile birlikte olup Sultan Avcı Mehmet'ten sadrazam [[Merzifonlu Kara Mustafa Paşa]]'nın azledilmesi ve katledilmesi için bir hatt-ı humayun alıp [[Merzifonlu Kara Mustafa Paşa]]'nin 25 Aralık 1683'de Belgrad'da azil edilip idam edilmesine neden oldular. Yeni sadrazam [[Bayburtlu Kara İbrahim Paşa]] oldu. Sari Suleyman Pasa ise 1684'de ikinci vezir rütbesi verilip Lehistan cephesinde ordu seraskeri oldu. Bu cephede [[III. Jan Sobieski]]'nin komutaasındaki Lehistan orduları ile yapılan çarpışmaları kazandı. Başarılı askeri komutan olarak isim yaptı. Sadrazam Bayburtlu Kara İbrahim Paşa ise cepheye gitmeden İstanbul'daki rakiplerini ortadan kaldırtarak (örneğin Melek İbrahim Paşa) sedaretini sürmekte ise de kudretli askeri komutan ünü olan "Sarı Süleyman Paşa"'yı elimine etmeyi başaramadı. Sonunda Bayburtlu Kara İbrahim Paşa padişahın gayet kâti emrine uymayarak hastalık bahanesi ile cepheye gitmekten kaçınınca 18 Aralık 1685'de sadrazamlıktan azledildi ve Sarı Süleyman Paşa'ya sadrazam ve serdar-ı ekrem görevleri verildi. <ref name="yaşamyapıt"/>

Sarı Süleyman Paşa 1686'da yazında Avusturya üzerine sefere çıktı. Fakat bu sefer gayet başarısız oldu. [[Lorrain Dükü V. Karl]] komutasındaki Kutsal ittifak kuvvetlerinin Osmanlı hakimiyetindeki [[Budin Kuşatması]]'nı kaldırmak için yaptığı birkaç askeri taaruz sonuç vermedi ve Avusturyalıların üç buçuk aylık kuşatmasinda 18 taaruzu püskürtülmekle beraber sonunda 2 Eylül 1686'de Budin düştü. Avusturya orduları o yıl [[Samaturna]], [[Pecuy]], [[Kaposvár]], [[Siklos]] kalelerini de ellerine geçirdiler. 1686-87 kişini Sarı Süleyman Paşa ordu ile Belgrad kışlağında geçirdi. Ertesi yıl Avusturyalıların [[Osijek]] üzerine yaptıkları saldırısıni önledi. Fakat Avusturya ordusu sonunda bir köprübaşı kurarak [[Drava]] Nehrini geçmeyi başardı ve Mohaç yerleşkesinin 24 &nbsp;km güneybatısında [[Sıklós]] kalesi önünde 5 Eylül 1687'de yapılan [[Mohaç Muharebesi (1687)|İkinci Mohaç Muharebesi]] adı verilen muharebede komutası altındaki Osmanlı ordusu büyük bir hezimete uğradı. Osmanlı ordusu bu muharebede 10.500 kadar zayiat verdi. Sarı Süleyman Paşa morali bozulan orduyu [[Eğri]] kalesine destek vermek için harekete geçme emri vermesi ordunun askerlerini gayet rahatsiz etti. <ref name="yaşamyapıt"/>

Ordu Varadın ordugahında Sadrazam ve serdar-ı ekrem [[Sarı Süleyman Paşa]]'ya karşı ayaklandı. [[Sarı Süleyman Paşa]] askerler tarafından öldürüleceğinden korkarak, sancağı-i şerifi alıp cepheden gizlice kaçtı. Yanında Yeniçeri Ağası [[Tekirdağlı Bekri Mustafa Paşa|Bekri Mustafa Paşa]] ile defterdar Seyyid Mustafa Paşa ile birlikte [[Belgrad]]'a geldi. Sonra [[Rusçuk]] üzerinden 18 Eylül 1687'de İstanbul'a geldi. Bu asker ayaklanmasına elebaşılık yapanlar arasında Yeğen Osman Paşa ve Halep Valisi olan [[Abaza Sivayuş Paşa]]'da bulunmaktaydı. Sarı Süleyman Paşa'nın kaçtığı anlașilinca ayaklanmayı edare eden askerler toplanıp kendilerinden olduğunu bildikleri Abaza Sıvayus Paşa'yı serdar ve "Sadrazam" olarak seçtiler. Orduda disiplin kalmamıştı ve ordunun serdar ve Sadrazam seçtiği Abaza Sivayuş Paşa orduyu disiplin altına alamadı ve ordu bir keşmekeş içinde cepheden ayrılıp İstanbul'a dönmeye başladı. Asilerin elebaşıları olan sipahilerden Küçük Mehmed, Mülazımbaşı Ahmed, Kethuda-yeri Çolak Hüseyin, Ebu Yusufoğlu Hamza, Baltacı Kürt Hüseyin ve levent bölükbaşıları, güya komutan olacak, Abaza Sivayuş Paşa'yı istedikleri gibi idare etmekteydiler. İsyancı ordu bir keşmekeş halinde Balkanlardan Edirne'ye geri dönmeye koyuldu. İstanbul'da padişah İV. Mehmet asi ordunun kendini tahttan indirebileceği endişeleri içine girdi.<ref name="sakaoğlu"> Sakaoğlu, Necdet (1999), ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak say. 286</ref>

İstanbul'a Ekim 1687'de varan Sarı Süleyman Paşa sancak-ı şerif ve mührü hümayunu sedaret kaymakamı Recep Paşa'ya teslim etmişti. Konağı yakınında yakın komşusu ve eski dostlarından olan "Salomon" adlı bir Yahudi'nin evine saklanmıştı. İstanbul'daki otoriteler onu aramaya başladılar ve çok geçmeden yakalandı. Kapılar arasına bir müddet tutuklandıktan sonra 14 Ekim'de idam edildi. Katlinde 60 yaşlarında bulunmaktaydı. <ref name="yaşamyapıt"/> Kesilen kafası Balkanlarda yolda bulunan orduya gönderildi. Padişah isyancı ordunun emrivakisini de kabul edip isyancıların "Sadrazam" seçtikleri Abaza Sivayuş Paşa'ya mühr-ü humayun göndererek onun sadrazam olduğunu resmen kabul etti. <ref name="sakaoğlu"/>

olduğu zikredilmektedir.<ref name="uzunçarsılı"/> Ama Silahdar tarihi <ref>Silahdar Tarihi: c.2 say.295</ref> ve "Hadikatü'l-vüzera"'ya göre

* Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar)'', Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN: 978-975-16-0010) say.425-426

* Danişmend, İsmail Hami, (2011), ''İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 6 Cilt'', İstanbul:Doğu Kütüphanesi, ISBN: 9789944397681

* Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN: 975-333-0383 C.III s.69 [http://archive.org/details/sicilliosmani01sruoft]

* Aslan, Adnan "Süleyman Paşa (Sarı)", (1999), ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.568 ISBN: 975-08-0072-9

* Sakaoğlu, Necdet (1999), ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak Yayinlari ISBN: 975-329-2996

{{Osmanlı-kişibiyo-taslak}}