Anayasa: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe:telif - cümle içerisinde ki birkaç yerin değişmesi telif ihlalini yok etmemektedir. |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{sö-devlet}}
'''Anayasa''', ülke üzerindeki egemenlik haklarının kullanım yetkisinin, içeriğinde belirtildiği şekliyle devlete verildiğini belirleyen toplumsal sözleşmelerdir.<ref name="Yargıtay">http://sozcu.com.tr/2013/gundem/yargitaydan-akpye-cevap.html[[Yargıtay (Türkiye)]] basın açıklaması, 13.03.2013</ref> [[Hans Kelsen]]'in [[Normlar Hiyerarşisi]]'ne göre diğer bütün hukuki kurallardan ve yapılardan üstündür ve hiç bir kanun ve yapı anayasaya aykırı olamaz.
Anayasa, bir devletin yönetim biçimini belirtir. Toplumların ülke üzerindeki egemenlik haklarının, bireylerin temel haklarının hangi koşullar altında devlet tarafından kullanılabileceğini belirleyen temel [[kanun]]lardır. Haklar, özgürlükler, suç ve cezalar gibi bütün hukuki değerlendirmeler anayasa sınırları çerçevesinde belirlenir. Toplumun sosyal yapısını şekillendirir veya bu sosyal yapıya göre oluşturulur, geliştirilir. Anayasaya [[Devlet]]in temel [[kurum]]larının nasıl işleyeceğini belirler. Genel olarak [[genel hükümler]], [[temel hak ve özgürlükler]] [[bireylerin topluma karşı görev ve sorumlulukları]] ile [[yasama]], [[yürütme]], [[yargı]] gibi [[anayasal devlet organları]]nı tanımlayan bölümlere sahiptir.
Fransızca “constitution” (konstitüsyon) kelimesinin karşılığı olarak günümüz [[Türkiye Türkçesi|Türkçe]]sinde “anayasa” kelimesi kullanılır. Türkçe'de bu kelimeye karşılık, Osmanlı döneminde “kanun-u esasi”, Cumhuriyet Dönemi ilk yıllarında “teşkilat-ı esasiye kanunu” kullanılmıştır.
== Kurucu İktidar - Kurulan İktidar Ayrımı ==
[[Anayasa hukuku]]nda yeni anayasa yapma ve değiştirme iktidarına ''“kurucu iktidar”''(aslî kurucu iktidar) denir. Aslî kurucu iktidar tarafından yapılmış mevcut anayasanın çizdiği hukukî kurallar çerçevesinde, oluşumunun ve çalışma sınırlarının belirlendiği mevcut anayasada değişiklik yapma iktidarına sahip [[devlet organı]]na ''“kurulan iktidar”'' (talî kurucu iktidar) denir. Aslî kurucu iktidarın sürekli oluşturulması yani bütün [[hukuk]]î yapının temelini oluşturan anayasanın öngördüğü usûller dışında sıkça değiştirilmesi, kronik [[devrim]]e ve anayasal düzende [[anarşi]]ye yol açar. <ref>Kemal Gözler, "Asli Kurucu İktidar - Tali Kurucu İktidar Ayrımı: TBMM Yeni Bir Anayasa Yapabilir mi?", in Ece Göztepe ve Aykut Çelebi (Editörler), Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler, İstanbul, Metis Yayınları, 2012, s.45-61 ( www.anayasa.gen.tr/tbmm-yeni-anayasa.htm ).</ref> <ref>AYİM: http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=91</ref> <ref>SAYIŞTAY: http://dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der6667m2.pdf</ref>
=== Kurucu İktidar ===
Kurucu iktidar [[hukuk]] dışı bir iktidardır. Bir başka değişle, “hukuk boşluğu” ortamında yani kendisini bağlayan hukukî kuralların olmadığı ortamda oluşmuş iktidardır. Hukuk boşluğu iki şekilde oluşabilir. “Baştan itibaren” süregelen hukuk boşluğu veya “sonradan” ortaya çıkan hukuk boşluğu.
Baştan itibaren hukuk boşluğu olan ortamda aslî kurucu iktidarı bağlayan hukukî bir durum söz konusu değildir yani yeni yaptığı anayasadan önce gelen bir anayasa yoktur. Bu durumda aslî kurucu iktidar yeni bir anayasa yapmak için eski anayasayı yıkmadan mevcut olan hukuk boşluğundan yararlanmıştır. Bu tür hukuk boşlukları yeni bir devletin kurulduğu durumlarda ortaya çıkar. Bunlar, [[sömürge]]lerin bağımsızlığa kavuşması, bağımsız devletlerin birleşmesi, bir devletin birden çok bağımsız devlete ayrılması olarak sıralanabilir. Aslî kurucu iktidar tarafından bu şekilde oluşturulan anayasa yeni bir devletin ilk anayasasıdır.
Sonradan yaratılmış hukuk boşluğu, mevcut anayasanın ortadan kaldırılması ile oluşturulur. Bu tür hukuk boşlukları ise, [[devrim]], [[hükûmet darbesi]], [[iç savaş]] gibi durumlardan sonra ortaya çıkar. Bu gibi durumlardan sonra ortaya çıkan asli kurucu iktidar, mevcut siyasal rejimi yıkıp “anayasayı ilga” ederek (yürürlükten kaldırarak) kendisini bağlayan hukuk kurallarını yıkarak oluşturduğu hukuk boşluğunu yeni bir anayasa yaparak doldurur. Bu hallerde genelde siyasal rejim değişir.
=== Kurulan İktidar ===
Kurulan iktidar hukukî nitelikte bir iktidardır. Yetkinin kim tarafından ve hangi sınırlar çerçevesinde kullanılacağını tespit eden hukuk kuralları aslî kurucu iktidarın yaptığı anayasa tarafından konulmuştur. Tali kurucu iktidarın anayasayı değiştirme yöntemleri yine anayasaların kendisi tarafından belirlenmektedir. Tali kurucu iktidar bu nedenle sınırlı bir iktidardır.
Cumhuriyet ve Demokrasi ile yönetilen ülkelerde tali kurucu iktidar, “halk” değil, anayasanın koyduğu usûllere göre vatandaşlar arasında “seçmen” kabul edilenlerin “geçerli oy”ları ve bazı ülkelerde de seçim barajı dolayısıyla sınırlı bir temsilîyet durumu ile ortaya çıkartıldıkları için kurucu iktidar gibi davranarak mevcut anayasayı yürürlükten kaldırıp yerine yeni bir anayasa yapamaz. Devletin başlıca kurulu organları [[yasama]], [[yürütme]], [[yargı]]dır.
{| class="wikitable"
|-
! Konu !! Kurucu İktidar<br />(aslî kurucu iktidar) !! Kurulan İktidar<br />(talî kurucu iktidar)
|-
| Yetki || Yeni Anayasa Yapma || Anayasa'da Değişiklik Yapma
|-
| Yetki Sahibi || [[Egemenlik]] Hakkının Sahibi || Anayasanın Yetkilendirdiği Organlar
|-
| Dönemleri || Savaş, İç Savaş, Devrim, Hükümet Darbesi, vs. || Anayasal Dönemler
|-
| Kuruluş Biçimleri || Genelde Belirsizdir || Anayasanın Belirlediği Usulller
|-
| Sınırları || Sınırsız || Anayasal Sınırlar
|-
| Hukukî Durumu || Hukuk dışı || [[Hukukî]]
|}
== Anayasa Yapma Usulleri ==
* '''Monokratik Usuller'''
** [[Ferman]]
** [[Misak]]
* '''Demokratik Usuller'''
** [[Kurucu Meclis]]
** [[Kurucu Referandum]]
== Türkiye'de Anayasa ==
| |||