Vikipedi

Orojenez: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Peykbot (mesaj | katkılar)
Botlar
463.024 değişiklik
k düzen
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır:
'''Orojenez''', İç kuvvetlerin ortaya çıkma şekillerinden birini ifade eden orojenez terimi dağ oluşumu anlamına gelir. (Oros = dağ; genese = oluşum)<ref>ERİNÇErinç S. (2002) JEOMORFOLOJİ''Jeomorfoloji 1." (6.BASIMB), İSTANBULİstanbul : DERDer YAYINEVİYayınevi</ref>▼
== ''OROJENEZ'' ==
▲'''Orojenez''', İç kuvvetlerin ortaya çıkma şekillerinden birini ifade eden orojenez terimi dağ oluşumu anlamına gelir. (Oros = dağ; genese = oluşum)<ref>ERİNÇ S. (2002) JEOMORFOLOJİ 1. (6.BASIM), İSTANBUL : DER YAYINEVİ</ref>
 
[[Dosya:World geologic provinces.jpg|thumb|right|300px|Dünya'nın jolojik bölgeleri ]]
 
== Orojenez devreleri ve safhaları==
amna mamanmndafs
 
Yer tarihinin yaklaşık 700 milyon yıllık yeni zamanlarında dört devrede büyük çapta dağ oluşum hareketleri meydana gelmiş ve her birinde on binlerce km uzunlukta sıradağlar yeryüzünde yükselmişlerdir. Bunlar sırasıyla; Assintik,Kaedoniyen Kaledoniyen, Hersiniyen ve Alpin orojenezleridir.▼
== ''OROJENEZ DEVRELERİ VE SAFHALARI'' ==
 
▲Yer tarihinin yaklaşık 700 milyon yıllık yeni zamanlarında dört devrede büyük çapta dağ oluşum hareketleri meydana gelmiş ve her birinde on binlerce km uzunlukta sıradağlar yeryüzünde yükselmişlerdir. Bunlar sırasıyla; Assintik,Kaedoniyen, Hersiniyen ve Alpin orojenezleridir.
* Assintik Orojenezi: Alt ve Üst Algonkiyen (Proterozoyik) arasında meydana gelmiştir. Kambriyen tabakaları bu formasyonlar üzerinde açılı uyumsuzlukla dururlar. Baltık havzasında, Kanada kalkanında ve Büyük Kolorado Kanyonunda bu diskordanslı durum açıkça görülür.
 
gelmiştir. Kambriyen tabakaları bu formasyonlar üzerinde açılı uyumsuzlukla dururlar. Baltık havzasında, Kanada kalkanında ve Büyük Kolorado Kanyonunda bu diskordanslı durum açıkça görülür.
* Kaledoniyen Orojenezi: Silüriyen’de ve özellikle bu devrin sonlarına doğru etkinliğini sürdürmüştür. Devoniyen tabakaları Silüriyen üzerinde transgressif ve açılı uyumsuz olarak bulunurlar. İskoçya ve Norveç’te, Kuzey Amerika’nın Göller Bölgesi’nde bu durum gözlenebilir.
 
Hersiniyen Orojenezi: Avrupa’da Karbonifer ve Permiyen devirleri boyunca meydana gelmiştir. Triyas tabakaları Üst Paleozoyik oluşuklar üzerinde uyumsuzlukla dururlar. Orta Avrupa masifleri çevresinde ve İrlanda güneyinde durum böyledir. Alpin Orojenezi: Jura’da başlayarak Tersiyer sonuna kadar devam etmiş ve kıvrımlanma hareketleri birçok safhada gerçekleşmiştir. Pliyosen yaşlı tabakalar bile bu devrenin son safhasında deforme olmuşlardır; yalnız Kuvaterner tortulları yatay olarak daha yaşlı formasyonları örter.<ref>KETİN İ. (1994) Jeoloji Tarihi Boyunca Önemli Orojenez Evreleri</ref>▼
* Hersiniyen Orojenezi: Avrupa’da Karbonifer ve Permiyen devirleri boyunca meydana gelmiştir. Triyas tabakaları Üst Paleozoyik oluşuklar üzerinde uyumsuzlukla dururlar. Orta Avrupa masifleri çevresinde ve İrlanda güneyinde durum böyledir.
 
▲Hersiniyen Orojenezi: Avrupa’da Karbonifer ve Permiyen devirleri boyunca meydana gelmiştir. Triyas tabakaları Üst Paleozoyik oluşuklar üzerinde uyumsuzlukla dururlar. Orta Avrupa masifleri çevresinde ve İrlanda güneyinde durum böyledir.* Alpin Orojenezi: Jura’da başlayarak Tersiyer sonuna kadar devam etmiş ve kıvrımlanma hareketleri birçok safhada gerçekleşmiştir. Pliyosen yaşlı tabakalar bile bu devrenin son safhasında deforme olmuşlardır; yalnız Kuvaterner tortulları yatay olarak daha yaşlı formasyonları örter.<ref>KETİNKetin İ. (1994) ''Jeoloji Tarihi Boyunca Önemli Orojenez Evreleri''</ref>
 
[[Dosya:Continental-continental convergence Fig21contcont.gif|thumb|right|300px]]
 
== Türkiye'nin dağları==
== ''TÜRKİYE’NİN DAĞLARI'' ==
Türkiye'de dağlar çok geniş bir alan kaplar. Dağ; çevresine göre 600m. Ve daha yüksek kabarıklıklardır. Bazıları tek bulunurken bazıları da sıradağlar şeklindedir.
 
''Oluşumlarına göre dağlar ikiye ayrılır.'':
 
# Orojenik hareketlerle oluşan Dağlar:<br />Orojenez dağ oluşumu demektir. Yan basınçla sıkışan yerkabuğu plakaları kıvrılarak ya da kırılarak engebe kazanır ve sıradağlar oluşur. Ülkemizde orojenez iki şekilde görülür
Satır 27 ⟶ 29:
Not: Volkanik sahalar mineralce zengindir. O yüzden tarım arazileri de çok verimlidir. Ayrıca maden bakımından da zengin alanlardır.
 
=== ''Türkiyedeki volkanik dağlar'' ===
 
* ''[[Güneydoğu Anadolu Bölgesi]]'' : Karacadağ
* ''[[Karadeniz Bölgesi]]'' : Köroğlu Dağları
* ''[[Akdeniz Bölgesi]]'' : Hassa Bölgesi (Hatay)
* ''[[Ege Bölgesi]]'' : Kula Tepeleri (En genç)
* ''[[Doğu Anadolu Bölgesi]]'' : [[Ağrı Dağı]], [[Tendürek Dağı]], [[Nemrut Dağı]], [[Süphan DağlarıDağı]]
* ''[[İç Anadolu Bölgesi]]'' : [[Erciyes]], Melendiz, Hasandağ[[Hasandağı]], [[Karadağ]], [[Karacadağ]].
 
=== Türkiye'deki dağların dağılışı ===
== ''TÜRKİYE'DEKİ DAĞLARIN DAĞILIŞI'' ==
==== ''Kuzey Anadolu Dağları'' ====
Karadeniz kıyısı boyunca uzanan sıradağların kapladığı alana Kuzey Anadolu Dağları denir. Doğuda Rize Dağları ([[Kaçkar TepesiDağı]] 3937 m) ortada Canik dağları, batıda İsfendiyar Dağları vardır. 2. sırada yine doğudan, Mescid, Kop, Ilgaz ve Köroğlu dağları bulunur. Alp-Himalaya sisteminin kuzey kanadını oluşturur. [[Kocaeli YarımadasındanYarımadası]]ndan [[Gürcistan]]'a kadar uzanır. Bu uzanış boyunca dağlar Batı Karadeniz’de yükselir Orta Karadeniz'de 1000 m'lere alçalır D.Doğu Karadeniz’de ise tekrar yükselerek 3000 m'nin üstüne çıkar.
 
Kuzey Anadolu Dağları kıyıya paralel uzanırlar. Bu yüzden bol yağış alan kıyı kesimde fındık, çay gibi mono kültür ürünler yetiştirilir. Ayrıca ormanlarında sık olmasını sağlar.
 
==== ''Toros Dağları'' ====
Alp sisteminin güney koludur. Toros Dağları da denir. Girit ve Rodos Adalarından başlar İran’a kadar uzanır. Batı, Orta ve Güneydoğu Toroslar olarak üç bölüme ayrılırlar. Batı Toroslar Antalya Körfezi'nin iki yanında uzanırlar. Göller Bölgesi'ni içine alırlar. Orta Toroslar ise Adana yöresini batı, kuzey ve doğudan çevirirler. Güneydoğu Toroslar da İskenderun Körfezi'nden başlar bir yay çizerek Van Gölü'nün güneyinden Hakkari'ye ulaşırlar. Bu dağlar özellikle Taşeli Yarımadası karstik arazilerden oluşmuştur. Bir sürü karstik şekle rastlanır.▼
 
▲Alp sisteminin güney koludur. [[Toros Dağları]] da denir. [[Girit]] ve [[Rodos]] Adalarından başlar İran’a[[İran]]’a kadar uzanır. Batı, Orta ve Güneydoğu Toroslar olarak üç bölüme ayrılırlar. Batı Toroslar [[Antalya Körfezi]]'nin iki yanında uzanırlar. [[Göller Bölgesi]]'ni içine alırlar. Orta Toroslar ise Adana yöresini batı, kuzey ve doğudan çevirirler. Güneydoğu Toroslar da [[İskenderun Körfezi]]'nden başlar bir yay çizerek [[Van Gölü]]'nün güneyinden [[Hakkari]]'ye ulaşırlar. Bu dağlar özellikle [[Taşeli Yarımadası]] karstik arazilerden oluşmuştur. Bir sürü karstik şekle rastlanır.
=== ''Batı Anadolu Dağları'' ===▼
 
Kıyılarda ve iç batı kısımda olarak iki bölümde ele alabiliriz. Madra, Yunt, Aydın, Menteşe dağları kıyıda, Türkmen ve Emir dağları, Murat Dağ iç kısımlardadır. Marmara Bölgesi'nde dağlar azdır. Daha çok verimli ovalar vardır. Kaz dağları, Uludağ, Yıldız dağları ve Tekirdağ en bilinenleridir.▼
▲==== ''Batı Anadolu Dağları'' ====
 
▲Kıyılarda ve iç batı kısımda olarak iki bölümde ele alabiliriz. Madra, Yunt, Aydın, Menteşe dağları kıyıda, Türkmen ve [[Emir dağlarıDağları]], Murat Dağ iç kısımlardadır. Marmara Bölgesi'nde dağlar azdır. Daha çok verimli ovalar vardır. [[Kaz dağlarıDağı]], [[Uludağ]], Yıldız dağları ve Tekirdağ en bilinenleridir.
 
Kırıklı yapıda olduklarından horstlar şeklinde oluşmuşlardır. Aralarında ise Grabenler yani çöküntü ovaları uzanır. Denize dik uzandıkları için;
Satır 52 ⟶ 57:
* İklimin iç kısımlara kadar girebilmesini sağlamış. Bu da tarımı olumlu etkilemiştir.
 
=== ''=İç Anadolu Dağları'' ====
İç kısımlar daha çok yüksek yaylalarla çevrilidir. Burada tek dağlar, volkanlar ve yüksek ovalar vardır.
Elmadağ, Akdağlar, Tecer, [[Erciyas]], [[Karacadağ]], en belli başlılarıdır. Cihanbeyli, Bozok, Obruk, Uzunyayla İç Anadolu'nun büyük platolarıdır.
 
==== ''Doğu Anadolu Dağları'' ====
Burası yurdumuzun en yüksek ve engebeli bölgesidir. ortalama yükseklik 2000 metreyi geçer. Tekdağlar, sıradağlar, sönmüş volkanlar ve yüksek ovalar vardır.▼
 
▲Burası yurdumuzunTürkiye'nin en yüksek ve engebeli bölgesidir. ortalama yükseklik 2000 metreyi geçer. Tekdağlar, sıradağlar, sönmüş volkanlar ve yüksek ovalar vardır.
Munzur Dağları, Palandöken ve Bingöl Dağları, Allahüekber Dağları, Erzurum-Kars platosu bölgeyi kaplar. Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı ve Küçük Ağrı buradadır. Yükseklikleri 5137-5165 metreyi bulur. Tendürek, Süphan Nemrut ünlü sönmüş volkanlardır. ▼
Dağların Ekonomiye Etkileri▼
 
▲[[Munzur Dağları]], [[Palandöken veDağları]], [[Bingöl Dağları]], [[Allahüekber]] Dağları, Erzurum-Kars platosu bölgeyi kaplar. Türkiye'nin en yüksek dağı olan [[Ağrı Dağı]] ve Küçük Ağrı buradadır. Yükseklikleri 5137-5165 metreyi bulur. Tendürek, [[Süphan Dağı]], [[Nemrut Dağı]] ünlü sönmüş volkanlardır.
== ''Etkileri'' ==
 
;''Olumlu etkileri'':▼
 
▲==Dağların Ekonomiye Etkileri==
 
▲;''===Olumlu etkileri'':===
1)Kıyı kesimleri iç bölgelerden ayırarak kıyıların yağışlı iç kısımları karasal olmasını sağlamış Bu durum mevsim çeşitliliğine neden olmuştur. Bu durumda tarımsal ürün çeşitliliğine imkân sağlar.
2)K.A.D.'da gür ormanlar oluşmuştur.
Satır 72 ⟶ 79:
7)Yaylacılık faaliyetleri ile hayvancılığı destekler.
 
;''=== Olumsuz etkileri'': ===
Kısa zamanda olan olaylardan olmadığı için şu anda zorlaştırıcı değildir.
1)Tarım ve yerleşme alanlarının sınırlanmasına neden olur.
 
==Kaynakça==
 
{{Kaynakça}}
 
==Dış bağlantılar==
{{commonscat|Orogeny}}
 
{{jeoloji-taslak}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Orojenez" sayfasından alınmıştır