Erwin Schrödinger: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok |
|||
1. satır:
{{Bilim adamı bilgi kutusu
| isim = Erwin Schrödinger
| resim_adı = Erwin Schrödinger.jpg
| resim_boyutu =
| resim_başlığı = Erwin Schrödinger
| doğum_adı =
| doğum_tarihi = [[12 Ağustos]] [[1887]]
| doğum_yeri = [[Viyana]], [[Avusturya-Macaristan]]
| ölüm_tarihi = [[4 Ocak]] [[1961]]
| ölüm_yeri = [[Viyana]], [[Avusturya]]
| ölüm_sebebi =
| vatandaşlığı =
| milliyeti = {{bayraksimge|Avusturya}} [[Avusturya|Avusturyalı]]
| dini =
| dalı = [[Fizik]]
| çalıştığı_yerler = Breslau Üniversitesi <br /> [[Zürih Üniversitesi]] <br /> Berlin Üniversitesi <br /> [[Oxford Üniversitesi]] <br /> Graz Üniversitesi <br /> Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü
| alma_mater = [[Viyana Üniversitesi]]
| doktora_hocası = Friedrich Hasenöhrl
| doktora_öğrencileri =
| etkilendikleri =
| etkiledikleri =
| önemli_başarıları = [[Schrödinger Denklemi]]
| ödüller = [[Dosya:Nobel_prize_medal.svg|20px]] [[1933]] [[Nobel Fizik Ödülü]]
| imza =
| ek_bilgi =
}}
'''Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger''' ([[12 Ağustos]] [[1887]] – [[4 Ocak]] [[1961]]), [[Avusturya|Avusturyalı]] [[fizik|fizikçi]]. [[Kuantum mekaniği]]ne olan katkılarıyla, özellikle de 1933'te kendisine [[Nobel Ödülü]] kazandıran [[Schrödinger Denklemi]]'yle tanınır. [[Schrödinger'in Kedisi]] diye bilinen düşünce deneyini önermiştir.
== Hayatı ==
=== Çocukluğu ve Gençliği ===
1898 yılında girdiği Kraliyet Akademik Lisesi'nden (''Akademisches Gymnasium'') 1906'da yüksek başarıyla mezun oldu ve aynı yıl [[Viyana Üniversitesi]]'nin fizik bölümüne kabul edildi. Burada, öğretmenleri Franz Serafin Exner ve Friedrich Hasenöhrl'ün fikirlerinden etkilendi, Friedrich Kohlrausch'un gözetiminde deneysel çalışmalar yaptı. 1910'da mezun olan Schrödinger, bir yıllık askerlik hizmetinden sonra üniversiteye geri döndü ve 1911'de Exner'in yanında asistan olarak çalışmaya başladı. 1914'te [[I. Dünya Savaşı]] başlayınca tekrar askere çağrıldı ve İtalya cephesine yollandı.
=== Orta Yaşları ===
Savaşın bitişinden sonra Viyana'ya dönen Schrödinger, radyoaktif bozunum ve kristal yapıların dinamikleri üzerinde çalışmaya başladı. Mart 1920'de Annemarie Bertel ile evlendi, ve aynı yıl içinde [[Stuttgart]]'ta doçentliğini aldı. 1921'de Breslau Üniversitesi'ne geçti ve burada profesör oldu, fakat Breslau'da birinci yılını doldurmadan bu sefer [[Zürih Üniversitesi]]'ne geçti. Zürih'te geçirdiği altı yıl boyunca renkli görüşün fizyolojisinden [[termodinamik]] problemlerine pek çok değişik konu üzerinde çalıştıysa da, atomaltı parçacıkların mekaniği üzerine yazdığı ve 1926'da arka arkaya yayımladığı altı makalesiyle uluslararası üne kavuştu. Bugün kendi adıyla anılan ve [[kuvantum mekaniği]]nin en önemli sonuçlarından biri olan [[Schrödinger Denklemi]]'ni de ilk kez bu makalelerde ortaya koydu.
1927'de kısa bir süre [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'deki Wisconsin Üniversitesi'nde ders verdikten sonra, Berlin Üniversitesi'ne gelerek fizik bölümü başkanlığını [[Max Planck]]'tan devraldı. Yahudi olmadığı halde, Almanya'da yükselen ırkçı [[Nazi]] iktidarından rahatsız olduğu için 1933'te İngiltere'ye taşındı ve [[Oxford Üniversitesi]]'nde profesör oldu. Aynı yıl, [[Paul Dirac]] ile beraber [[Nobel Fizik Ödülü]]'nü aldığını öğrendi.
Schrödinger, Oxford'da iki kadınla beraber yaşıyor (karısı Annemarie ve bir başka fizikçiyle evli olan metresi Hilde), bu durum da üniversitede tepkiyle karşılanıyordu. Baskıdan sıkılan Schrödinger, 1934 baharında [[Princeton Üniversitesi]]'nde ders vermeye başladı, fakat buradan gelen iş teklifini, muhtemelen benzer sosyal baskılardan çekindiği için reddetti. 1935'te, bugün [[Schrödinger'in Kedisi]] adıyla bilinen meşhur düşünce deneyini de içeren üç kısımlı bir deneme yazısı yayımladı.
1936'da memleketi Avusturya'ya dönüp Graz Üniversitesi'nde işe giren Schrödinger, 1938 yılında Naziler'in Avusturya'yı işgal etmesiyle zor bir duruma düştü. Graz Üniversitesi'nin adı Adolf Hitler Üniversitesi olarak değiştirildi ve üniversitenin başına Nazi sempatizanı bir rektör getirildi. Schrödinger, yeni rektörün tavsiyesi üzerine üniversite senatosuna bir mektup yazarak 1933'teki muhalefetini geri çektiğini açıkladıysa da (sonradan bu mektuptan dolayı büyük utanç duyacak ve [[Albert Einstein|Einstein]]'dan bizzat özür dileyecekti), işini kaybetmekten ve muhalif olarak mimlenmekten kurtulamadı. 1938 sonunda karısıyla beraber apar topar [[Roma]]'ya kaçan Schrödinger, oradan önce Belçika'daki Gent Üniversitesi'ne, sonra da yeni kurulan Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü'ne geçti.
=== Yaşlılığı ve Ölümü ===
[[Dosya:Erwin Schrodinger at U Vienna.JPG|right|thumb|[[Viyana Üniversitesi]] avlusundaki Schrödinger büstü]]
Dublin'e 1939 sonbaharında gelen Schrödinger, burada 17 sene kalacak ve İrlanda vatandaşlığına geçecekti. 1944'te yazdığı ''Hayat Nedir?'' başlıklı kitabında organizmaların genetik şifresini ihtiva eden karmaşık bir molekül fikrinden bahsetti. 1950'lerde [[DNA]] molekülünün yapısını çözen (ve bu çalışmalarıyla 1962'de [[Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü]]'ne layık görülen) [[Francis Crick]] ve [[James Watson]] ayrı ayrı yazdıkları anılarında, Schrödinger'in kitabından etkilendiklerini açıkça belirtmişlerdir.
Schrödinger Dublin'de kaldığı süre boyunca, fiziğin değişik alanlarını birleştirecek bir "birleşik alan teorisi" kurabilmek için uğraştı ve bu konuda [[Albert Einstein|Einstein]]'la yazışmaya başladı. 1947'de başarıya ulaştığını zannederek akademik çevrelere ve İrlanda basınına fizikte çığır açacak yeni bir teori geliştirdiğini ilan etti. Ne var ki kısa süre sonra teorisinin hatalı olduğu anlaşıldı. 1954'te yazdığı ''Doğa ve Yunanlılar'' adlı kitabında [[Antik Yunan]] felsefesi ve bilimiyle ilgili yaptığı araştırmaları anlattı.
Schrödinger'in aşk hayatındaki skandallar İrlanda'da da devam etti. Öğrencileriyle ilişkiler yaşadı ve iki ayrı İrlandalı kadından iki tane gayrımeşru çocuğu oldu.
1956'da Viyana'ya dönen Schrödinger, birleşik alan teorisi ve [[genel görelilik kuramı]] üzerinde çalışmaya devam etti. 1961 yılında yayımlanan son kitabı ''Dünya Görüşüm'''de [[hinduizm]] felsefesine oldukça yakın olan kendi dünya görüşünü anlattı.
[[4 Ocak]] [[1961]]'de (73 yaşında) [[tüberküloz]] nedeniyle hayata gözlerini yumdu ve vasiyeti üzerine Avusturya'nın batısında bulunan Alpbach kasabasında toprağa verildi.
== Anma ==
[[Dosya:schrodinger1.jpg|200px|right|thumb|Schrödinger'in resmini taşıyan 1000 [[Avusturya Şilini|Schilling]] banknotu]]
1993'te Viyana'da kurulan [http://www.esi.ac.at/ Uluslararası Matematiksel Fizik Enstitüsü]'ne Erwin Schrödinger adı verilmiştir.
Avusturya'da 1983-1997 arasında tedavülde bulunan 1000 [[Avusturya Şilini|Schilling]] banknotlarının üzerine Schrödinger'in resmi basılmıştır.
== Kaynaklar ==
* {{kaynak wiki | url=http://en.wikipedia.org/wiki/Schrodinger | tarih=13 Temmuz 2007 | dil=İngilizce | madde=Erwin Schrödinger}}
== Dış bağlantılar ==
{{Vikiler|
commons= Erwin Schrödinger|
wikispecies= |
wikt= |
b= |
s= |
q= |
n= |
m= |
}}
* Onlinefizik.com'dan kısa [http://www.onlinefizik.com/content/view/72/106/ Schrödinger biyografisi] (Türkçe)
* Nobelprize.org'dan [http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1933/schrodinger-bio.html Schrödinger biyografisi] (İngilizce)
* MacTutor Matematik Tarihi Arşivi'ndeki [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Schrodinger.html Schrödinger maddesi] (İngilizce)
* [http://www.hinduwisdom.info/quotes21_40.htm#Q31 Schrödinger'in hinduizm merakı] (İngilizce)
{{Nobel Fizik Ödülü Kazananlar 1926-1950}}
{{DEFAULTSORT:Schrodinger, Erwin}}
''''''
[[Kategori:Avusturyalı fizikçiler]]
[[Kategori:1887 doğumlular]]
[[Kategori:1961 yılında ölenler]]
[[Kategori:Nobel Fizik Ödülü sahipleri]]
[[Kategori:Ölmüş insanlar]]
{{Link SM|ru}}
{{Link SM|uk}}
|