Yasama organı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + kaynak gerektiren bilgi eklentisi |
Rapsar tarafından yapılan 13600592 sayılı değişiklik geri alınıyor. |
||
2. satır:
[[Dosya:Unibicameral_Map.png|400px|thumb|{{legend|#38b4d8|Çift Meclisli Ülkeler}}{{legend|#f09c30|Tek Meclisli Ülkeler}}{{legend|#a0989f|Meclissiz Ülkeler}}]]
'''Yasama organı'''; [[anayasa]]ların verdiği yetki ile kurulan ve [[yasa]]lar geçirme, değiştirme ve yürürlükten kaldırma gücü olan bir tür katılımcı [[meclis]]tir. Bir yasama organınca oluşturulan yasalara [[hukuk]] ya da yazılı kurallar denir. Yasa çıkarmanın dışında, yasama organlarının genellikle [[vergi]]leri yükseltme, [[bütçe]]yi ayarlama ve öteki gelire ilişkin yasa tasarıları sunma yetkisi vardır. Yazılı anayasası bulunan ülkelerde yasama organı yetki aldığı anayasada anayasal bütünlüğe sadık kalarak değişiklik yapabilir. Kendisinin yasal dayanağı olan anayasanın bütününü red ederek yeni bir anayasa yapma yetkisi yoktur. <ref>http://www.anayasa.gen.tr/tbmm-yeni-anayasa.htm</ref> <ref>http://www.anayasa.gov.tr/index.php?l=manage_karar&ref=show&action=karar&id=2608&content= ANAYASA MAHKEMESİ KARARI: Esas Sayısı:2008/16, Karar Sayısı:2008/116, Karar Günü:5.6.2008, 2-İptal İsteminin İncelenmesi a) Teklif edilebilirlik yönünden: Asli kurucu iktidarın önceki Anayasalarla bağlı olmaksızın yarattığı yeni Anayasa, temel düzen normu haline geldiği andan itibaren, tüm anayasal kurum ve kuruluşların meşruiyetlerinin dayanağı haline gelir. Anayasa'nın öngördüğü ve öğretide kurulu iktidar olarak tanımlanan yasama, yürütme, yargı organları ile bunların alt birimlerinin asli kurucu iktidarın yarattığı "hukuksal otorite" sınırları içinde hareket etmeleri, işlem ve eylemlerinin hukuksal geçerlilik kazanabilmesinin önkoşuludur. Bu durum, Anayasa'nın 6. maddesinde yer alan "hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasa'dan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz" ifadesiyle, herhangi bir istisna tanımaksızın kabul edilmiştir. Anayasa koyucu "hiçbir kimse ya da organ"dan söz ettiğine göre, kurulu bir organ olarak yasama organının da sistem dışı yetki kullanımının hukuksal açıdan geçerli olmayacağının kabulü gerekir. .... Anayasa'nın 175. maddesine göre Anayasayı değiştirme yetkisi TBMM'ne tanınmıştır. Kaynağı Anayasa olan bu yetkinin Anayasa'nın öngördüğü yöntemlerle ve Anayasaya uygun olarak kullanılacağı kuşkusuzdur. Yasama organı bu yetkisini 175. maddede belirtilen yöntemle kullanırken, yetkinin her şeyden önce asli kurucu iktidar tarafından kullanılmasına izin verilen bir yetki olması gerektiği açıktır.</ref> <ref>http://www.anayasa.gen.tr/tbmm-yeni-anayasa.htm</ref> Yasama organları pek çok adca bilinir, en ortak olan [daha fazla özel anlamı olsa da] parlamentodur.
[[Parlamenter sistem]] hükümetlerinde, yasama organı resmen en yücedir ve [[yürütme|yürütücü]] olarak iş yapacak [[başbakan]] sanında meclisinden bir üye atar. Bir [[başkanlık sistemi]]nde, [[kuvvetler ayrılığı]] genel kuralına göre, yasama organı hem [[yargı]] hem de [[yürütme]] ile birlikte bağımsız ve denk bir devlet erki olarak değerlendirilir.
9. satır:
Pek çok parlamenter sistemde; senato yalnızca bir öğüt ve denetim kuruluşuyken meclis daha güçlü bir kuruluştur. Oysa, başkanlık sistemlerinde, iki kuruluşun güçleri sık sık benzer ve eştir. [[Federasyon]]larda, senato bütün eyaletleri temsil etmesiyle ayrılır, aynısı [[Avrupa Birliği]]'nin uluslarüstü yasama organında da geçerlidir. Bu amaçla, senato ister devlet/eyalet hükümetlerinin temsilcilerini kapsayabilir, Avrupa Birliği'nde ve [[Almanya]]'da olduğu ve [[Birleşik Devletler]]'de 1913'ten önce olmuş olduğu gibi; isterse - [[Avustralya]]'da ve bugünkü Birleşik Devletler'de olduğu gibi - daha küçük nüfuslu devletlere/eyaletlere eşit temsilcilikler devreden bir reçeteye göre seçilir.
== Kurucu İktidar - Kurulan İktidar Ayrımı ==
Anayasayı ''kuran'' bir iktidar (aslî kurucu iktidar) vardır. Anayasa hukukunda ''kurucu iktidar'', anayasa yapma ve değiştirme iktidarıdır. Aslî kurucu iktidarın yaptığı anayasa ile oluşumu ve çalışma usûlü ''kurulan'' iktidar (talî kurucu iktidar) ise mevcut bir anayasada değişiklik yapma iktidarıdır. Tali kurucu iktidar, anayasa tarafından kurulmuş bir iktidar olarak ''halk'' değil ''seçmenler'' tarafından ortaya çıkartıldıkları için anayasayı ilga edip, yerine yeni bir anayasa yapamaz. Aslî kurucu iktidarın sürekli oluşturulduğu yerlerde, anayasayı anayasanın öngördüğü usûller dışında istediği gibi değiştirilmesi, kronik devrim durumuna, anayasal düzende anarşiye yol açar. <ref>http://www.anayasa.gen.tr/tbmm-yeni-anayasa.htm</ref>
=== Kurucu İktidar ===
Kurucu iktidar, hukuk-dışı bir iktidar, başka bir deyişle, “hukuk boşluğu” ortamından doğan bir iktidardır. Hukuk boşluğu ise ya baştan itibaren vardır; ya da sonradan yaratılmıştır.
Baştan itibaren mevcut hukuk boşluğu olan ortamda aslî kurucu iktidarın yeni yaptığı anayasadan önce gelen bir anayasa yoktur. Bu durumda yeni bir anayasa yapmak için eski bir anayasayı yıkılmamış, mevcut olan hukuk boşluğundan yararlanılmıştır. Bu şekilde aslî kurucu iktidarın yaptığı anayasa devletin ilk anayasası olur. Bu tür hukuk boşlukları, sömürgelerin bağımsızlığa kavuşması, bağımsız devletlerin birleşmesi, bir devletin birden çok bağımsız devlete ayrılması gibi yeni bir devletin kurulması durumlarında ortaya çıkmaktadır.
Sonradan yaratılmış hukuk boşluğu, mevcut anayasanın ortadan kaldırılması ile oluşturulur. bu hukuk boşluğunda ortaya çıkan kurucu iktidar ise yeni bir anayasa yapar, yeni bir hukuk düzeni oluşturur. Bu durumlarda yapılan anayasa devletin ilk anayasası değildir, yeni bir devlet kurulmaz, mevcut devletin kuruluşu yenilenir. Bu tür hukuk boşlukları ise, devrim, hükûmet darbesi, iç savaş gibi durumlardan sonra ortaya çıkar. Bu gibi durumlardan sonra ortaya çıkan asli kurucu iktidar, mevcut siyasal rejimi yıkıp “anayasayı ilga” ederek oluşturduğu hukuk boşluğunda iktidarı bağlayacak bir hukuk kuralı olmadan yeni bir anayasa yaparak doldurur. Bu hallerde genelde siyasal rejim değişir.
=== Kurulan İktidar ===
Tali kurucu iktidar hukukî nitelikte bir iktidardır. Tali kurucu iktidarın kim tarafından hangi usûller dâhilinde kullanılacağını tespit eden hukuk kuralları yani aslî kurucu iktidarın yaptığı anayasa tarafından konulmuştur. Tali kurucu iktidar sınırlı bir iktidardır. Tali kurucu iktidarın anayasayı değiştirme usûlleri, anayasaların kendisi tarafından belirlenmektedir.
== Ayrıca bakınız ==
| |||