Amerika Birleşik Devletleri: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k düzen |
|||
12. satır:
|harita_resmi=United States (orthographic projection).svg
|map_width=220px
|ulusal_marş="[[The Star-Spangled Banner]]" [[Dosya:
|dil_tipi=Ulusal Dil
|diller=[[İngilizce]] (''[[de facto]]'')
75. satır:
'''Amerika Birleşik Devletleri''' (kısaca '''ABD''') ([[İngilizce]]: ''United States of America'' (''USA''), ayrıca '''Birleşik Devletler''' olarak da bilinir), [[ABD'nin eyaletleri|elli tane eyalet]] ve bir tane [[federal bölge]]den oluşan bir [[federasyon|federal]] [[anayasal cumhuriyet]]tir. Ülkenin çoğu ([[Kıta ABD'si|48 tane eyaleti olan Kıta ABD'si]] ve ülkenin federal bölgesi olan [[Washington, DC]]), [[Kuzey Amerika]]'nın ortasında, [[Büyük Okyanus]] ve [[Atlas Okyanusu]]'nun arasında bulunmaktadır. Bu ülkenin vatandaşlarına '''Amerikalı''' veya '''Amerikan''' denir.<ref>[http://tdkterim.gov.tr/bts/ "Amerikan."] ''Güncel Türkçe Sözlük''. [[Türk Dil Kurumu]]. Erişim: 1 Aralık 2011</ref>
Kuzeyinde [[Kanada]], güneyinde ise [[Meksika]] ile sınırı bulunur. [[Alaska]] eyaleti, kıtanın kuzeybatısında bulunarak doğusunda Kanada ve batısında [[Bering Boğazı]]'nın öbür tarafında bulunan [[Rusya]]'nın arasında bulunmaktadır. [[Hawaii]] eyaleti, Büyük Okyanus'un ortasında bulunan bir [[takımada]]dır. Ayrıca [[Karayipler]] ve Büyük Okyanus'ta bulunan birçok [[Amerika Birleşik Devletleri'nin denizaşırı toprakları|denizaşırı toprağı]] vardır. Resmî kuruluş tarihi 4 Temmuz 1776'dır.<ref>http://www.kidport.com/reflib/usahistory/AmericanRevolution/AmerRevolution.htm</ref>
Doğuda Atlas Okyanusu'ndan, batıda Büyük Okyanus'a kadar 4.500
== Tarihçe ==
{{Ana madde|ABD tarihi}}
[[Amerika Kıtası]]'nın 1492'de Avrupalılar tarafından keşfinden sonra [[İspanyollar]], [[Portekizliler]], [[Fransızlar]] ve [[İngilizler]], buradaki yerli halkların aleyhine toprak sahibi oldular. Avrupalılar, Amerika'daki topraklarını genişlettikten sonra, İngiltere başta olmak üzere çeşitli ülkelerden göçmenler alıp buralara yerleştirerek [[koloni]]ler kurdular.<ref>http://www.publicbookshelf.com/public_html/The_Great_Republic_By_the_Master_Historians_Vol_I/colonizati_cb.html</ref>
18. yüzyıl ortalarında, bu kolonilerin sayısı 13'e yükseldi ve bu [[Onüç Koloni]], Amerika Birleşik Devletleri'nin temelini oluşturdu.
95. satır:
Amerika Birleşik Devletleri, ülkeyi anayasayla yöneten bir Başkanın seçimle iş başına geldiği ilk modern demokratik cumhuriyettir. Bu manada [[Fransız Devrimi]]'nin de öncüsü olmuştur. Bu sistem 18. yüzyıl dünyasında eşitlik, insan halkları, adil yargılama ve kuvvetler ayrılığı gibi kavramların gündeme gelmesini sağlamıştır.
[[Dosya:USA Territorial Growth small.gif|thumb|250px|ABD'nin genişlemesi]]ABD doğal kaynaklarının zenginliği, genç ve dinamik bir insan gücüne sahip olması nedeniyle 19. yüzyıl boyunca hızla sanayileşti. Ancak 1861-1865 yılları arasında çıkan [[Amerikan İç Savaşı]] ülkeyi parçalanma tehditi altına soktu. Savaş kuzeydeki eyaletlerin başarısıyla sonuçlandı ve ABD tekrar hızlı bir gelişme dönemine girdi. 20. yüzyıl başlarında çıkan [[I. Dünya Savaşı]]'nın [[İtilaf Devletleri]] tarafından kazanılmasında önemli bir rol oynadı. [[II. Dünya Savaşı]]'nda da [[Almanya]], [[İtalya]] ve [[Japonya]]'ya karşı büyük bir başarı kazanan ABD artık bir süpergüç haline gelmişti.
[[Dünya Savaşları|Bu iki dünya savaşından]] sonra dünya ülkeleri iki kutuba ayrıldılar. [[Soğuk Savaş]] adıyla anılan bu dönemde ABD [[NATO]] örgütü çatısı altında Batı Bloğunun liderliğini üstlenirken, [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]] [[Doğu Bloğu]]'nun ([[Varşova Paktı]]) lideri durumundaydı. Soğuk Savaş yılları boyunca ABD başta [[Kore Savaşı]] ve [[Vietnam Savaşı]] olmak üzere birçok savaşlara katıldı. 1989 yılında [[Berlin Duvarı'nın yıkılışı]] ardında Soğuk Savaş sona erdi. 1990 yılında [[Irak]]'ın [[Kuveyt]]'i işgal etmesi üzerine çıkan [[I. Körfez Savaşı]]'nda ABD Irak ordusunu yendi. ABD 1995 ve 1999 yıllarında NATO ülkelerinin yardımıyla [[Deliberate Force Operasyonu|Bosna Savaşı]]'na ve [[NATO’nun Yugoslavya’yı bombalaması|Kosova
== İklim ==
147. satır:
Amerika Birleşik Devletleri nüfusu, ABD Sayım Bürosu'na göre 11,5 milyon kaçak göçmen de dahil olmak üzere 306,719,000 kişidir (2005). Nüfus artışı AB'ye göre daha fazladır. ABD'nin nüfus artış oranı %0,89, AB'nin ise %0,16'dır. Bu rakamlar dünya ortalamasına göre daha düşüktür.
ABD, dünyada [[Çin]] ve [[Hindistan|Hindistan'dan]] sonra en büyük 3. nüfusa sahiptir.
=== Göçler ===
ABD bir göçmenler ülkesidir. Göçmenler tarafından kurulmuş ve gelişmiştir. Hâlâ dünyanın en çok göç alan ülkesidir. Amerika Birleşik Devletleri'nin 4 Temmuz 1776'deki bağımsızlığından hemen önce nufus yaklaşık 2.5 milyon kadardı. (%95 beyaz Avrupa, %5 siyahi Afrika) Bu beyaz nüfusta en büyük pay İngilizlerin, Almanların ve İskandinav ülkelerinindi (İsveç, Norveç, Danimarka). Bu milletler ilk 3 grubu oluşturmaktaydılar.(Dini olarak %98 Protestan, %2 Katolik) 1620-1770 yılları arasında bu ilk gelenler karşılıklı evlilikler ve din birliği sayesinde bugün Beyaz Amerikalı dediğimiz (WASP- White,AngloSaxon,protestan) siyasette ve iş dünyasında hakim konumda olan Amerikan ulusunun ana çekirdeğini oluşturdular.2008 yılına kadar seçilen bütün ABD başkanları bu gruba dahildir.<ref>
Günümüz ABD'sinde yaşayan siyahiler ([[Afroamerikan]]lar)in çoğu Amerika'ya getirilen kölelerin soyundandır.
181. satır:
|}
Birleşik Devletler'in resmî dili yoktur. Ancak ülkede en çok kullanılan dil [[İngilizce
== Din ==
197. satır:
{{bar percent|[[İslam]]|green|0.6}}
{{bar percent|[[Hinduizm]]|black|0.4}}
{{bar percent|[[
{{bar percent|[[Pagan]], [[Vikan]] ve Duridler|black|0.1}}
{{bar percent|Diğer|purple|5.6}}
}}
Din olarak ise, ABD'de toplam; %73 Hristiyan ( %48 [[protestan]], %22 [[katolik]], %2 [[Mormon]], %1 Ortodoks) %19.6 [[ateist]] ya da hiçbir dine bağlı olmayan, %1.7 [[Musevi]],%5. 6 diğer inançlar, %0.7 [[Budist]], %0.6 [[Müslüman]], %0.4 [[Hindu]] <ref>[http://www.pewforum.org/unaffiliated/nones-on-the-rise.aspx “Nones” on the Rise (PEW)]</ref><ref>[http://religions.pewforum.org/reports The PEW Forum on Religion]</ref> %0.3 [[Üniteryen Üniversalizm|Üniteryen Üniversalist]],
== Birleşik Devletler yönetimindeki topraklar ==
214. satır:
* [[ABD'deki şehirler listesi]]
* [[Nüfuslarına göre ABD şehirleri listesi]]
*
* [[ABD'deki üniversiteler]]
263. satır:
{{Link SM|vi}}
{{Link SM|ar}}
{{Link SM|eo}}
|