Vikipedi

Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
içerik eklendi
Peykbot (mesaj | katkılar)
Botlar
463.024 değişiklik
k düzen
1. satır:
'''Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey''' (d. [[1856]], [[Sakız Adası]] – ö. [[13 Aralık]] [[1927]] [[İstanbul]] ), Türk matematikçi, eğitimci, çevirmen.
 
[[Osmanlı Devleti|Osmanlı]] matematik tarihinin son evrelerinde yetişen önemli bir matematikçidir. [[Sayılar teorisi|Sayılar teorisinde]]nde başarılı çalışma ve yayınları; Diophant denklemleri hakkında yayımlanmış orijinal çözümleri vardır; araştırmaları yurtdışındaki dergilerde yayımlanan ilk Türk matematikçi kabul edilir.<ref name=melek>[http://www.bilkent.edu.tr/~sertoz/turk/Turkiyede_Cumhuriyet_Donemi_Matematigine_Kisa_Bir_Bakis.pdfMelek Dosay Gökdoğan, '''Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Matematiğine Kısa Bir Bakış''', ]</ref> Türk bilim hayatına önemli katkıları bulunan [[Salih Zeki]]'yi keşfedip yetiştiren kişidir. [[İstanbul Lisesi]]'nin temelini oluşturan [[Numune-i Terakki Mektebi]]’nin kurucusudur. [[Hamlet]]’i [[Türkçe]]’ye çeviren ilk kişidir.
 
== Yaşamı ==
1856 yılında Sakız adasında fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bir gemi kaptanı tarafından koruma altına alınarak [[İstanbul]]'da yetiştirildi. İlk ve orta öğrenimini [[Bursa]]'da askeri okulda yaptıktan sonra öğrenimine İstanbul'daki [[Kuleli Askeri Lisesi|Kuleli İdadisi]]'nde ve ardından Mekteb-I Bahriye'de devam etti. [[Fransızca]] ve [[İngilizce]] öğrendi. Öğrenimini denizci kurmay üsteğmen olarak tamamladı.
 
Mezuniyetinin ardından 3 ay bir gemide mühendis olarak çalıştıktan sonra Divanhane Bahriye Meclis Başkanlığı'nda sekreter olarak görevlendirildi. [[Heybeliada]]'daki Deniz Harp Okulu matematik öğretmeni Eşref Bey'in talebi ile bu okulda öğretmen yardımcılığına atandı. Bir sure sonra [[Darüşşafaka]]’da da ders vermekle görevlendirilen Mehmet Nadir Bey, bu okulda ileride ünlü bir matematikçi olacak [[Salih Zeki]]'nin öğretmeni oldu ve ona çok emek verdi.<ref name=baris>[http://ielbek.files.wordpress.com/2010/09/10_69-74_mehmetnadir.pdf Barış Paksoy, '''Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey''', ''Numune-i Terakki, Sayı 10, Haziran 2010'']</ref>
 
İki sene sonra her iki okuldan da istifa eden Mehmet Nadir Bey'in hayatının bundan sonraki iki yıllık dönemine (1879-1880) ne yaptığına ilişkin kesin bilgi yoktur. Matematik eğitimi almak üzere dostu Hüseyin Avni ile [[Londra]]'ya gittiği; daha sonra birlikte [[Kıbrıs]]'ta gazete çıkardıkları ve yakalanıp hapsedildikleri; askerlikten ihraç edildikleri sanılmaktadır.<ref name=baris/>
 
Hapisteyken çeviriler yaptığı düşünülen Mehmet Niyazi Bey, 1881-1882 yıllarında [[Victor Hugo]]'dan ve [[Shakespeare]]'den çeviriler yayımladı. [[Hamlet]]'i Türkçe'ye çeviren ilk kişi oldu. <ref name=baris/>
 
1882 yılında Selânikli Abdi Kamil Bey ile birlikte ''Şems-ül-maarif Mektebi'''ni kurdu; bu okulda öğrencileri sıralara oturtmak; sınıfa çarpım tablosu, harita asmak gibi yenilikler denedi. Bu okulda iki senelik deneyimden sonra [[Süleymaniye, Fatih|Süleymaniye]]'de bir özel okul kurdu. Bugünkü [[İstanbul Lisesi]]'nin temelini oluşturan bu okulun adı [[Numune-i Terakki Mektebi]]'dir. Başlangıçta ilk ve orta bölümden oluşan ve erkek öğrencilere hizmet veren okula kızlar bölümü ve lise bölümünü de ekledi. [[Edirne]]'de ikinci bir şube açtı (bu şube 2 sene içinde kapanmıştır).<ref name=baris/>
İstanbul'daki aristokrat ailelerin çcouklarını gönderdikleri okulda öğrenci sayısı 5-6 yıl içinde 600'ü bulmuştu. <ref name=baris/> Mehmet Nadir, bu okuldan çok yüksek bir gelir elde etti; lüks bir yaşam sürdü. Okul idaresi ile ilgilenmez oldu ve zamanla okulun eski başarısı ortadan kalktı.
 
[[İttihat ve Terakki Cemiyeti]] ile ilişki içinde olan Mehmet Nadir, padişah [[II. Abdülhamit]]'e karşı girişilen bir darbe hazırlığında ile ilgili olarak sorgulandı. Planı hazırlayanların bir kısmının Numune-i Terakki Mektebi öğretmeni olduğu ve Mehmet Nadir'in plandan haberi olduğu öğrenildi.<ref name=eskimudur/> Mehmet Nadir, ele başlarının adlarını vermek durumunda kaldı.<ref name=fazlioglu>[http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=172 İhsan Fazlıoğlu '''Mehmet Nadir''', ''Ihsanfazlioglu.net sitesi, Erişim tarihi:09.08.2012'']</ref> Ondan alınan isimlerin sorgulanması sonucu 300 kişi tutuklanmış;yakın arkadaşı Hüseyin Avni Bey dahil bir çokbirçok kişi sürgüne gönderilmiş; cemiyetin İstanbul şubesi çökmüş ve merkez [[Cenevre]]'ye taşınmıştır.<ref name=baris/> 1897'de darbe önlendikten sonra okulu hazineye devredildi ve kendisi okul yönetiminden alınıp saraya bağlı [[Aşiret Mektebi]]'ne (Arap aşiretlerinin 12-16 yaş arasındaki çocuklarına eğitim veren kurum) müdür olarak atandı.
 
Mehmet Nadir Bey, Aşiret Mektebi müdürü olarak görev yaptığı beş yılık dönemde matematik araştırmaları ile meşgul oldu ve “''L'Intermediaire der Mathematiciens' ''” dergisinde ilk yazıları yayımlanmaya başladı. Özellikle Diofant Denkleminin çözümü ile ilgilendi.
 
1902 yılında Cemiyet-i Rüsumiye’ye (Vergi Dairesi) atanan Mehmet Nadir, müdürlükten ayrıldıktan sonra Aşiret Mektebi öğrencilerinin çıkardığı bir isyanı desteklemesi sebep gösterilerek 1903'te İstanbul dışına sürüldü; eğitim müdürü olarak [[Halep]]'e atandı.<ref name=baris/>
 
1908 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetimi ele geçirdiğinde ise Halep'teki görevinden azledildi. 1897'deki ad verme olayı sebep gösterilerek [[Fizan]]'a sürülmek istendi. Ancak eski İttihatçı bir dostunun müdahelesi ile Fizan sürgününden vazgeçilerek [[Trablusgarp]]'a gönderildi.
 
1911 yılında Trablusgarp İtalyan işgaline uğrayınca İstanbul'a dönen Mehmet Nadir Bey, Edirne'ye atandı. 1912’de Edirne’nin Bulgar işgaline uğraması üzerine tekrar İstanbul'a döndü.
 
İstanbul'da kendisine memur olarak bir görev verilmeyince uzun süre yokluk içinde yaşadı. Bir süre Darüşşafaka'da hesap dersleri verdi. 1915'te [[Darülfünun]]'da yüksek hesap dersleri hocası olarak tayin edildi. Öğrencisi Salih Zeki, Darülfünun rektörü olunca "''Nazariye-i adad''" (Sayılar Teorisi) kürsüsünü kurdu ve Mehmet Nadir Bey bu kürsünün başına getirildi. Hayatının sonuna kadar bu kürsünün başına kalan Mehmet Nadir Bey, ''Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası'' 'nda on iki makale yazdı ve lise son sınıf öğrencileri için yazdığı "''Hesabı-ı Nazariye''" kitabını 1926'da çoğaltırdı. Eserde, kendisine ait “''bölünebilme genel kuralı''” da yer almaktadır.<ref name=fazlioglu/> 13 Aralık 1927'de [[Bebek, İstanbul|Bebek]]'teki evinde hayatını kaybetti.<ref name=eskimudur>[http://www.istanbullisesi.k12.tr/Okulumuz/Pages/Eski-Mudurlerimiz.aspx '''Eski Müdürlerimiz: Mehmet Nadir Bey''', ''İstanbul Lisesi web sitesi, Erişim tarihi:10.08.2012]</ref>
 
Hayatı ve çalışmaları 1997'de [[Erdal İnönü]] tarafından “''Mehmet Nadir Bir Eğitim ve Bilim Öncüsü''” adıyla kitaplaştırılmıştır.
 
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
 
[[Kategori: 1856 doğumlular]]
[[Kategori:1927 yılında ölenler]]
[[Kategori:Türk matematikçiler]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Riyaziyeci_Mehmet_Nadir_Bey" sayfasından alınmıştır