Dublin: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k 78.160.50.23 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, On 15 tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. |
k düzen |
||
16. satır:
| harita = Ireland map County Dublin City.png
| harita_boyutu = 270px
| harita_açıklaması=
| bayrak = Flag of Dublin.png
| bayrak_boyutu =
75. satır:
Bugünkü şehir birinin İngilizceleştirilmiş ismini, diğerinin de özgün [[Galce]] ismini almıştır. [[Normandiya|Normanlar]]ın [[İrlanda]]’yı işgalinden sonra Dublin başkent oldu ve iktidar, bağımsızlıklarına dek [[Dublin kalesi]]nde toplandı. 14. yüzyıldan 16. yüzyılın sonlarına kadar Dublin ve çevresi (Pale, yani sınır, mıntıka olarak bilinir), [[İrlanda]]’nın hükümet kontrolündeki en büyük alanını oluşturmaktaydı.
17. yüzyıldan itibaren, ''Geniş Caddeler Komisyonu''’nun da desteğiyle, şehir hızla büyüdü. Kralları I. ve IV. George’lar arasındaki dönemde (yani Georgian dönemi), bir süre [[Londra]]’dan sonra [[Britanya İmparatorluğu]]’nun ikinci şehri konumundaydı. Dublin’in en ilgi çekici mimarisinin büyük bir bölümü bu dönemden kalmadır.
19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında, Cumhuriyetçi devrimcilerin [[Birleşik Krallık]]a karşı başlattıkları ayaklanmalar, [[24 Nisan]] [[1916]]'daki [[Postane Baskını]] ile harekat boyutuna ulaştı, ama 24-30 Nisan arasında süren [[Paskalya Ayaklanması]], devrimcilerin teslim olmasıyla son buldu. Bu süreçte ön plana çıkan [[Michael Collins (İrlandalı önder)|Michael Collins]] ayaklanmalar süresince kullandığı taktiklerle şehir içi gerilla savaşının ilk örneklerini sergiledi. Bu ayaklanmalar başkenti istikrarsız bir sürece soktu. ''İngiliz-İrlanda savaşı'' ile ''İrlanda iç savaşı'' kenti yıkıma uğrattı. Şehrin en güzel binaları bu savaşlar sırasında yıkıldı. İrlanda Bağımsız Eyaleti binaların çoğunu yeniden inşaa etti. [[Parlamento]]yu [[Leinster Sarayı]]’na taşıdı ama yeniden düzenlemek gibi büyük bir işe kalkışmadı.
87. satır:
* İrlanda Krallığı ([[1541]]-[[1800]])
* [[Birleşik Krallık|Birleşik Krallığın]] bir parçası olarak İrlanda ([[1801]]-[[1922]])
* [[İrlanda Cumhuriyeti]] ([[1919]]-[[1922]])<ref>
1922'de [[İrlanda]]’nın bölünmesinden itibaren, İrlanda Bağımsız Eyaleti’nin başkenti olmaya devam etti (1922-1937) ve şu anda [[İrlanda Cumhuriyeti]]’nin başkentidir. (Bu hükümetlerin çoğu İngiliz hükümetiyle aynı zamanda ve genellikle rekabet içinde var olmuşlardır.)
98. satır:
İrlanda '''Ulusal Basım Müzesi''', ''Modern Sanat Müzesi'', '''Ulusal Galerisi''', ''Ulusal Kütüphanesi'' ve '''Ulusal Müzesi'''’nin üç merkezi; ayrıca ''Hugh Lane Belediye Galerisi'' ve '''Chester Beatty Kütüphanesi''' Dublin’de bulunmaktadır.
Şehrin merkezinde, ''Şehir Sanat Merkezi'', '''Dört Galeri''', ''Douglas Hyde Galerisi'', '''Proje Sanat Merkezi''' ve ''İber Kraliyet Akademisi'' gibi, birçok galeri ve sanat merkezi vardır.
[[Temple Bar]], özellikle haftasonları, [[Birleşik Krallık]]’tan ve başka birçok yerden turist çeken popüler bir gece hayatı mekanıdır.
128. satır:
Bu ayrım yüzyıllar öncesine dayanmaktadır. Mesela '''Kildare Kontu''' evini, o zamanlar çok da kabul görmeyen, güney yakasına inşaa ettirmiştir. Bunu neden yaptığını soranları, “Ben nereye gitsem moda beni takip eder” diyerek yanıtlamıştır. Kısa süre içinde de bu bölgeye birçok başka asilzade yerleşmiştir.
Kuzey-güney ayrımı Dublin alt-kültürlerinin stereotiplerinde kendini göstermektedir. Üst sınıf üyeleri, güneydeki ''Dublin 4'', yani ''Ross O'Carroll-Kelly''’e özgü aksan ve tavırlarla nitelenirken işçi sınıfına ait kişiler Dublin şehir-içi mahallelerine özgü aksan ve tavırlarla ön plana çıkmaktadır. Elbette böyle bir sınıflandırma kesin ve sonlandırıcı değildir.
Dublin’in ekonomik ve toplumsal gruplarının, ''güneyliler zengin, ukala ve serbesttir – kuzeyliler fakir, endüstriyel ve sıradandır'' şeklinde, basite indirgenmesi, elbette gerçek hayatta, sadece birkaç örnek dışında, geçerli değildir. Örneğin, İrlanda Cumhurbaşkanı'nın evi, [[Áras an Uachtaráin]], posta kodu Dublin 8 olarak güney yakasındaymış gibi görünse de, aslında kuzey yakasındadır. Buna ek olarak, Dublin’in, [[Tallaght]], [[Dolphin's Barn]], [[Crumlin, Dublin|Crumlin]], [[Inchicore]], [[Ringsend]], [[Irishtown, Dublin|Irishtown]], [[Clondalkin]] ve [[Ballyfermot]] gibi, bazı işçi sınıfı mahalleleri nehrin güneyindeyken [[Castleknock]], [[Clontarf, Dublin|Clontarf]], [[Glasnevin]], [[Howth]], [[Malahide]], [[Portmarnock]] ve [[Sutton, Dublin|Sutton]] gibi zengin semtleri kuzeyinde bulunmaktadır. Kuzeyde bulunan [[Smithfield, Dublin|Smithfield]], [[Uluslararası Finans Servisi Merkezi]] ve [[Spencer limanı]] da varlıklı bağlantılarıyla bilinir.
140. satır:
=== Spor ===
İrlanda’nın hemen hemen her spor kulübünün merkezi Dublin’de bulunmaktadır. 82.500 kişilik kapasitesiyle, [[Drumcondra]] yakınlarındaki, [[Croke Parkı]] '''Gal Atletik Birliği'''’nin (''Gaelic Athletic Association'') merkezidir ve yaz aylarında, [[Aziz Patrick günü]]nde ve ''Uluslararası Futbol Günleri''nde dönüşümlü olarak [[Gal futbolu]] ile [[Hurling]] oyunlarına ev sahipliği yapar. ''Dublin Gal Futbolu'' takımı lig maçlarını [[Parnell Parkı]]’nda oynar.
[[Lansdowne, Dublin]] ise 48.000 kişilik kapasitesiyle İrlanda Futbol ve Rugby Birliği’nin stadyumudur. [[İrlanda Milli Futbol Takımı]]’nın kendi sahasındaki maçları burada oynanmaktadır. [[2006]] yılında yıkılması ve yerine 50.000 kişilik kapasitesi olan yeni bir stadyum yapılması planlanmaktadır.
2007 yılında '''Gal Atletik Birliği''' tarafından verilen izin neticesinde Croke Park'da ilk Rugby ([[İrlanda]] - [[İngiltere]]) ve Futbol ([[İrlanda]] - [[Slovakya]]) maçları yapılmıştır.
[[Phibsboro]]’daki [[Dalymount Parkı]], İrlanda [[futbol]]unun geleneksel merkezidir ama günümüzde sadece yerel kulüplerden Bohemian FK maçları için kullanılmaktadır. Rivals Shelbourne FK, [[Drumcondra]]’daki [[Tolka Parkı]]’nda oynamaktadır. St Patrick's Athletic ise maçlarına şehrin güneybatı ucundaki [[Inchicore]]’daki [[Richmond Parkı]]’nda çıkmaktadır. İrlanda’nın en başarılı kulübü, [[Shamrock Rovers]], aslında [[Milltown]]’dan gelmektedir ama son yirmi yıldır kendine yeni bir ev aramaktadır. [[2006]] yılında [[Tallaght]]’ta yeni stadyumlarının tamamlanmasını beklemektedir. Bunların dışındaki diğer büyük futbol kulüpleri [[Belfield]]’daki, Dublin Koleji Futbol Kulübü ve daha önceden ''Home Farm'' olarak bilinen ama artık varolmayan ''Dublin Şehri Futbol Kulübü''’dür.
[[Blanchardstown]]’daki '''Ulusal Su Sporları Merkezi,''' İrlanda’da açılan ilk ''Spor Kampüsü''’dür. Dublin ve civarında birkaç yarış pisti de bulunmaktadır. Shelbourne Parkı’nda [[Greyhound]] tazı yarışları ve Leopardstown’ta [[At yarışı|at yarışları]] yapılmaktadır. Dünyaca ünlü ''Dublin At Gösterileri'', '''Kraliyet Dublin Derneği''' tarafından, [[Ballsbridge]]’de düzenlenmektedir ve [[1982]] yılında, ''Gösteri Amaçlı Atlamalar Dünya Şampiyonası''’na ev sahipliği yapmıştır.
Bunlara ek olarak ayrıca [[basketbol]], [[Gal Hentbolü]], [[Çim hokeyi]] ve [[atletizm]] de yaygındır. [[Santry]]’deki, [[Morton Stadyumu]]’nda, [[2003]] yılı '''Engelli Olimpiyatları''' düzenlenmiştir.
157. satır:
Dublin’de hareketli bir gece hayatı vardır. [[Liffey nehri]]nin güneyinde bulunan ve İrlanda dışında da tanınan [[Temple Bar]], gece hayatının en hareketli yerlerinden biridir. Özellikle bayan ve erkeklere yönelik ‘''bekarlığa veda partileri''’ ile tanınır ve turistler tarafından ziyaret edilen öncelikli yerlerdendir. Ama bu nedenlerden dolayı Dublin’in yerli halkı tarafından çok tercih edilmemektedir. Temple Bar aslında Dublin’in kültürel bölgesinin yeniden yapılandırılmasıyla ön plana çıkmıştır. Günümüzde sokak performansları, davulcuları, ufak ve içiçe müzik mekanlarıyla bu ruhunu az da olsa korumaktadır. ''Stephen's Green'' etrafındaki bölge, özellikle Harcourt, Camden, Wexford ve Leeson caddeleri, en popüler gece kulüplerinden bazılarına ve İrlanda’ya özgü barlara ev sahipliği yapmaktadır.
Şehir merkezinde birkaç tane tiyatro bulunmaktadır. Bunlardan en büyükleri [[Abbey Tiyatrosu]], [[Gate Tiyatrosu]], [[Olympia Tiyatrosu]] ve [[Gaiety Tiyatrosu]]’dur. Bu tiyatrolarda oyunlara ek olarak, akşamları ayrıca canlı müzik, dans ve filmlere de yer verilmektedir. En büyük tiyatro, [[Glasnevin]]’de bulunan, Dublin Şehir Üniversitesi’nin [[The Helix]]’teki, ''Mahony salonu''dur.
Şehir merkezinde iki büyük sinema bulunur: Liffey’nin kuzeyindeki, [[Savoy sineması]] ve [[Cineworld]]. Yine Temple Bar’da bulunan [[İrlanda Film Enstitüsü]]’nde ve d'Olier caddesindeki Screen sinemasında alternatif ve özel ilgi alanlarına yönelik filmler gösterilmektedir. Şehrin diğer semtlerinde de birçok sinema salonu bulunmaktadır.
163. satır:
== İklimi ==
[[Dosya:ClimateDublinIreland.PNG|left|thumb|200px|Dublin'de ortalama sıcaklık (kırmızı) ve yağış (mavi)]]
Dublin denize konumundan dolayı ılıman bir iklime sahiptir. Kışları yumuşak, yazları serin geçer ve aşırı soğuk ya da sıcak yaşamaz. Genelde düşünülenin aksine Dublin, batı İrlanda gibi, yoğun yağış almamaktadır. Batı İrlanda’nın yağış oranı genelde başkentin iki katıdır. [[Londra]] ile karşılaştırıldığında ortalamada Dublin’de daha az yağışlı gün görülür. Ocak ayındaki ortalama en yüksek sıcaklığı 8 °C (46 °F), Temmuz ayında ise 20 °C (68 °F)’dir<ref name="met30year">{{Web kaynağı| url = http://www.met.ie/climate/dublinairport.asp | başlık = 30 Year Averages | erişimtarihi = 2009-09-30 | yayımcı = Met Éireann }}</ref>. Ortalama en güneşli ayları, günde altı saate kadar uzanan, Mayıs ve Haziran’dır ama günler yine de daha uzun geçer. Ortalamada en yağışlı ayları ise, 74mm (2.9 [[inç]]) ile, Aralık ve Ağustos’tur. En kuru ay, 45
[[Atlantik]] fırtına sistemlerinden gelen güçlü rüzgarlar, İrlanda’nın diğer bölgelerindeki kadar olmasa da, Dublin’i etkileyebilmektedir. Şiddetli rüzgarlara daha çok kış ortası rastlanmaktadır ama özellikle, Ekim ve Şubat ayları dahil olmak üzere, her an oluşabilirler. Son dönemlerin en kuvvetli fırtınası [[24 Aralık]] [[1997]]’de, '''Casement Aerodrome'''’da, 151 km/s (94 mil/s) olarak kaydedilmiştir.
169. satır:
Dublin’i çevredeki bölgelerden birkaç derece daha sıcak yapan bir ''mikroiklimi'' vardır. Ayrıca şehrin merkeziyle eteklerinde ufak bir ısı farkı da bulunmaktadır. Şehrin merkezi daha yoğun yapılanmış olduğu için biraz daha sıcaktır. Yine şehrin merkezi<ref>[http://www.bbc.co.uk/weather/5day.shtml?world=0031 Dublin’de hava]</ref> ile 12 kilometre kuzeyindeki havaalanı<ref>[http://www.bbc.co.uk/weather/5day.shtml?world=4238 Dublin Havaalanlarında hava]</ref> arasında da ısı farkı bulunmaktadır.
Ilıman bir iklime sahip olan şehrin kayda geçen en düşük sıcaklığı -12 °C (10.4 °F), en yüksek sıcaklığı ise 31 °C (88 °F)’dir. Kışın sık görülen yağış şekli [[yağmur]]dur. Kasım ve Nisan ayları arasında [[kar]] yağışı da görülse de karın yerde kalma süresi çok kısadır (ortalama, sadece 4-5 gün kadar). [[Dolu]] kardan daha sık görülmektedir ve özellikle kış ve bahar aylarında rastlanır. Genelde yaz aylarına denk gelen [[gök gürültüsü]] ve [[yıldırım]] da oldukça nadir görülür. Tipik olarak en soğuk aylar Aralık, Ocak ve Şubat’tır, ama son yıllarda yaz sıcaklıkları ortalamanın üstünde bir çizgi seyretmektedir, '''ör.''' Temmuz [[2006]]’da 31 °C (88 °F) olan sıcaklık, en yüksek ortalamanın 11 °C üstündedir.
{| class="wikitable"
188. satır:
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Ortalama yüksek
| style="background: #FFFFCC; color:#000000;" | 8
| style="background: #FFFFCC; color:#000000;" | 8
| style="background: #FFFFCC; color:#000000;" | 10
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 13
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 15
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 18
| style="background: #FFA500; color:#000000;" | 20
| style="background: #FFA500; color:#000000;" | 19
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 17
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 14
| style="background: #FFFFCC; color:#000000;" | 10
| style="background: #FFFFCC; color:#000000;" | 8
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | '''13
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" height="16;" | Ortalama alçak
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | 1
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | 2
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | 3
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | 4
| style="background: #FFFFCC; color: black;" | 6
| style="background: #FFFFCC; color: black;" | 9
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 11
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 11
| style="background: #FFFFCC; color: black;" | 9
| style="background: #FFFFCC; color: black;" | 6
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | 4
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | 3
| style="background: #FFFFCC; color: black;" | '''6
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Toplam yağış
270. satır:
==== Toplu Taşıma ====
[[Dosya:DUBLIN AREA RAPID TRANSIT.PNG|150px|left|thumb|Dublin bölgesi hızlı ulaşım haritası]]
2002 yılında Dublin ve civarında oturan ve çalışanların yaklaşık % 46’sı işe yürüyerek, bisikletle ya toplu taşımayla gidiyordu.[http://www.dto.ie/web2006/model_area.htm][http://www.dto.ie/web2006/images/mode_large.jpg] Toplu taşıma sistemi yüzlerce otobüs hattından, beş yerel tren hattından ve iki tramvay hattından oluşmaktadır. Hükümetin '''Ulaşım 21''' adı altında planladığı teşebbüs yüksek kapasiteli iki metro hattı kurmak, batıya giden elektrikli taşımacılığı genişletmek ve oldukça başarılı olan '''Luas''' tramvay sistemini geliştirmek için yapılanmıştır. Toplu taşıma sistemine ''Dublin Ulaşım Ofisi'' bakmaktadır.
===== Otobüs =====
279. satır:
DART’ı genişletme planları yapılmaktadır. Şehir merkezinin altından geçen bir tüneli içeren Dublin ara-bağlantı raylı projesi, şehir merkezinden geçen kuzeye ve güneye giden, kuzeybatı ve güneybatı olarak iki ayrı DART hattı yaratacaktır.
[[Dosya:
===== Tramvay =====
293. satır:
Dublin’deki en ünlü endüstri herhalde [[bira]]cılıktır. [[Guinness]], [[1759]] yılından beri Dublin’de, ''St. James's Gate'' semtinde üretilmektedir.
'''Kelt Kaplanı''' hareketi yıllarında, yani 90’ların ortalarından sonlarına kadar,
[[Dosya:Guinness brewery from Gravity Bar.jpg|280px|thumb|left|Guinness fabrikası]]
Dublin İrlanda ekonomisinin merkezidir. 2004 yılında Dublin ve çevresi ülkenin toplam gelirine €69.6 milyar katkıda bulunmuştur. Bu ekonominin yaklaşık %45’ini oluşturmaktadır. Bankacılık, finans ve ticaret şehrin ekonomisinin önemli bir bölümünü oluşturur. ''Uluslararası Finans Servisi Merkezi (IFSC)'' tek başına yılda €1 trilyonun üzerinde gelir getirmektedir. Ayrıca
2005 yılında Dublin ve civarındaki bölgede çalışan sayısı yaklaşık 800.000 kişiydi. Bunlardan 600.000’i hizmet sektöründe ve 200.000’i sanayide çalışmaktaydı.<ref>{{PDFlink|[http://www.dubchamber.ie/Uploads/Policy.pdf Dublin istihdamı]}}</ref>
Kelt Kaplanı patlaması inşaat sektöründe de hızlı bir yükselişe neden oldu. Şu anda, özellikle göçmenlerin yoğunlukta olduğu bu sektör, şehrin istihdamında önemli bir yere sahiptir. [http://www.ddda.ie/ Dublin Rıhtımı] ve [http://www.spencerdock.ie/ Spencer Rıhtımı] gibi büyük projelerle önemli bir yeniden yapılanma söz konusudur. "'''Dublin’e yeni bir kalp'''"<ref>
== Seyahat Notları ==
341. satır:
{{Link KM|da}}
{{Link SM|eu}}
| |||