Ada: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Addbot (mesaj | katkılar)
k Bot: Migrating 142 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q23442 (translate me)
Peykbot (mesaj | katkılar)
k düzen
6. satır:
Kıtasal adalar, komşu kıta kütlelerinin bir uzantısıdırlar. [[Tektonik|Tektonik hareketler]], kara kütlesinin yer değişmesi sonucu komşu kıtadan ayrılarak ya da denizin ya da karanın yer bilim zamanlarındaki alçalması ya da yükselmesiyle oluşurlar. [[Dosya:Island.jpg|right|thumb |200px|[[Adriyatik Denizi]]'nde küçük bir ada]] Örneğin [[Madagaskar|Madagaskar adası]]; birinci zamanda “Avustralya-Hint-Madagaskar” kıtasının bir parçasıdır; kara kütlesinin yer değiştirmesi sonucu oluşmuştur.
Denizin ya da karanın alçalması ya da yükselmesiyle oluşan karasal adalara [[Grönland]], [[Büyük Britanya]] ve [[Newfoundland ve Labrador|New Foundland]] örnek verilebilir. Bunlarda, ada ve komşu kıta, birbirlerinden oldukça sığ bir deniz kesimiyle ayrılmışlardır.
[[Tortul kayaçlar|Tortul]] birikintilerin göl, ırmak ve denizlerde [[kıta sahanlığı]] boyunca oluşturduğu deltalar da karasal adalar sınıfındadır.
 
== Okyanus Adaları ==
12. satır:
[[Dosya:Island near Fiji.jpg|right|thumb|200px|Bir küçük [[Fiji]] adası.]]
Ayrıca aşınan ve çöken yanardağ konilerinin çevresinde mercanlar tarafından oluşturulan sığ kayalıklara da [[Mercan adası|mercan adaları (Atol)]] denmektedir. Örneğin, Avustralya'nın kuzeydoğusundaki [[Büyük Set Resifi]]. Fakat, Yeni Zelanda'da Avustralya'nın güneyinde ve bazı takım adalarda mercan kayalıkları yoktur. Örneğin, [[Markiz Adaları]]. Üstelik denizaltı sığlıkları bazı mercan oluşumlarına taban yerine geçmiş ve bazı takımadalar tamamıyla atollerden oluşmuştur. Örneğin, Tuamotu, Gilbert vb. [[Dosya:Mvey0290.jpg|thumb|200px|right|[[Büyük Okyanus]]'taki bir [[mercan adası]]]] [[Dosya:Coral atoll formation animation.gif|thumb|200px|Mercan adasının oluşumu]]
Volkanik kökenli adalar, uzun, dar ve genellikle kıvrılan sıralar biçimi aldıklarında “ada yayı” diye adlandırılırlar. Ada yayları yer kabuğunun tektonik dilimlerinin birbirine yaklaştığı yerde oluşurlar. Bir dilim diğerinin altına kayar; kayan bölge, ada yayına paralel bir bir derin deniz kırığı biçiminde belirir; alta kayan dilim, eriyip, [[Magma|magmayımagma]] oluşturur; magma da, yayın yanardağları arasından yeniden yukarı fışkırır. Yay ile kırık arasında kalan bölgede, kayan dilimin parçacıkları ve yayda oluşan aşınma, denizde tortulların birikmesine yol açar. Bir çokBirçok yay, kayan dilimin bulunduğu bölgeye doğru kabararak kıvrılır. Böylece ada oluşur. <ref>http://www.cografya.gen.tr/animasyon/adaolusumu.htm |Bir adanın oluşumu</ref>
Tipik örnekleri: [[Aleut adaları]], ve [[Kuril Adaları|Kuril adalarıdır]]. Ama [[Tonga]], Kermadec ve Mariana adaları ise bu oluşumdan farklı olarak iki dilim arasında yer almaktadırlar.
Çeşitli birikme aşınma süreçleri sonunda bazı ada yayları kıta kütlesi içerisinde kalabilir. Güney Amerika Andları ve Kuzey Amerika’nın batısındaki Cascade dağları tipik örneğidir.
65. satır:
 
== Uluslararası hukukta ada ==
Uluslararası hukukta adaların durumu bulundukları yere göre değişir:
 
# Karasuları içinde yer alan ada; kıyının bir eki sayılır.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Ada" sayfasından alınmıştır