Kuzey Vietnam: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
110. satır:
==Bağımsızlık ilanı==
Vietnam, 1887'de [[Fransız Çinhindi]]'nin parçası haline gelmişti. [[II. Dünya Savaşı]]'nda [[Fransa Seferi|Fransa'nın Alman işgali altına girmesi]]nden sonra, [[Vichy Hükümeti]]'ne bağlı sömürge yönetimi Eylül 1940'ta [[Japon İmparatorluğu|Japon]] birliklerinin [[Çinhindi]]'ne üslenmesini öngören bir anlaşma yaptı. Bölgeyi [[Güneydoğu Asya]]'daki harekatlar için merkez olarak kullanan Japonlar savaşın sona ermek üzere olduğu 9 Mart 1945'te Fransız yönetimini ortadan kaldırarak İmparator [[Bao Dai]]'nin bağımsızlık ilan etmesini sağladılar. Ama Hue'de bir Vietnam ulusal hükümetinin atanmasına karşın, gerçek iktidar Japon işgal kuvvetlerinin elinde kaldı.
Savaş yıllarında Japon korumasından yararlanan dinsel mezheplerin ve küçük grupların etkin olduğu [[Cochinchine]] dışında, Vietnam ulusal kurtuluş hareketinin odağını [[Çin]]'in güneyindeki sürgün gruplar oluşturdu. [[Hồ Chí Minh]]'in girişimiyle Mayıs 1941'de kurulan [[Viet Minh|Vietnam'ın Bağımsızlığı İçin Devrimci Birlik]] (Việt Nam Ðộc Lập Ðồng Minh Hội), birleşik bir cephe yaratarak harekete yeni bir güç kazandırdı. [[Antikomünist]] gruplara yakınlık duyan Çin'deki [[Çan Kay-şek]] hükümetinin 1942'de Hồ Chí Minh'i tutuklamasına karşın, [[Müttefik Devletler|Müttefik]] yardımları daha çok Viet Minh olarak anılan birleşik cepheye yöneldi. Bunun nedeni [[Vo Nguyen Giap]] komutasındaki komünist gerillaların Tonkin'in kuzeyinde etkili bir mücadele yürütmesiydi. Bir buçuk yıl sonra serbest bırakılan Hồ Chí Minh, Ekim 1944'te Vietnam'a giderek hareketin başına geçti. Japonların Ağustos 1945'te Müttefiklere teslim olması üzerine Viet Minh ülke çapında genel bir ayaklanma düzenleyerek Hanoi'de yeni bir hükümet oluşturdu. İmparatora bağlı Hue hükümeti görevden çekilirken [[Saygon]]'da denetimi ele geçiren geçici komite de Hanoi hükümetini tanıdı. Bağımsızlığın ilan edildiği 2 Eylül 1945'te ülke içinde Viet Minh'in önünde artık etkili bir güç bulunmuyordu. Yeni yönetim hemen köylerdeki nüfuzlular konseyinin yerine halk konseylerini geçirdi. 2 Mart 1946'da Hồ Chí Minh yeni devletin başkanı ilan edildi. Ama [[Potsdam Konferansı]]'nda Müttefiklerin Çinhindi konusunda vardıkları anlaşma bu iktidarın pekişmesini önledi.
Anlaşmaya göre Japon kuvvetlerini silahsızlandırmak için Vietnam'ın kuzeyine Çin, güneyine de [[Birleşik Krallık|Britanya]] birlikleri girecekti. Çan Kay-şek'in Fransızların dönüşünden yana olmaması nedeniyle Çin birlikleri Hanoi hükümetine karışmaktan kaçındı. Güneydeki Britanya birlikleri ise Fransız askerlerinin denetimi yeniden sağlamasına yardım etti. Bu durum Hanoi hükümetinden destek gören yeni bir gerilla direniş hareketi doğurdu.
121. satır:
Tarafların barışçı bir çözüm için yürüttüğü görüşmeler sonunda Mart 1946'da bir anlaşmaya varıldı. Bu göre Fransa Viet Minh hükümetini tanıyacak ve Vietnam'a [[Fransız Birliği]] içinde "özgür bir devlet" statüsü verecekti. Buna karşılık Fransız birlikleri Vietnam'da kalacak ve beş yıl içinde kademeli olarak geri çekilecekti. Çin askerlerini ülkeden çıkarmaya yönelik bu taktik işbirliği, bağımsızlık noktasında düğümlenen derin görüş ayrılıkları nedeniyle kısa sürede çıkmaza girdi. Fransızların bir çatışmanın ardından Kasım 1946'da [[Haiphong]]'u bombardımana tutması ve Hanoi'de Fransızlara karşı bir misillemeye girişilmesi [[Birinci Çinhindi Savaşı]]'na yol açarak ülkenin bölünmesi sürecini başlattı.
Kuzey Vietnam'ı savunmaya çalışan Viet Minh kuvvetlerinin yürüttüğü gerilla mücadelesi Çin'deki yeni komünist yönetimin 1949'dan sonra sağladığı destekle daha da güçlendi
Bu ordu Güney Vietnam'da Bao Dai'ye bağlı kukla bir yönetim kurdurarak büyük bir tepki toplayan ve ABD'den mali ve askeri yardım gören Fransızları Cao Bang'da gafil avladı (1949). Hồ Chí Minh hükümeti, inisiyatifi yeniden ele almak için siyasal yapısını değiştirerek Viet Minh'in yerine [[Marksist]] olmayan milliyetçileri de kapsayan Lien Viet'i kurdu (mart 1951); buna paralel olarak askeri varlığını güçlendirerek 1953 ilkbaharında saldırıya geçmeye hazır duruma geldi. Fransızlar 1952'de savunma konumuna geçmek zorunda kaldı. 1953 sonlarına doğru ülkenin büyük bölümü Viet Minh kuvvetlerinin denetimine girdi. Mart 1954'te Giap'ın [[Dien Bien Phu Muharebesi|Dien Bien Phu]]'da kazandığı kesin zafer üzerine Fransız hükümeti uluslararası bir konferansla savaşı sona erdirmeyi kabul etti.
Cenevre'de toplanan konferans Temmuz 1954'te ülkenin 17. paralelden geçen bir sınırla iki geçici askeri bölgeye ayrılmasını ve 1956'da uluslararası bir komisyonun gözetiminde yapılacak seçimler sonucunda birleşik bir hükümet kurulmasını kararlaştırdı. Ama anlaşmayı onaylamayı geciktiren Güney Vietnam'ın ABD desteğine dayanarak seçimlere karşı çıkması, bu planı uygulama şansını ortadan kaldırdı. ▼
▲[[Cenevre]]'de toplanan konferans Temmuz 1954'te ülkenin 17. paralelden geçen bir sınırla iki geçici askeri bölgeye ayrılmasını ve 1956'da uluslararası bir komisyonun gözetiminde yapılacak seçimler sonucunda birleşik bir hükümet kurulmasını kararlaştırdı. Ama anlaşmayı onaylamayı geciktiren Güney Vietnam'ın ABD desteğine dayanarak seçimlere karşı çıkması, bu planı uygulama şansını ortadan kaldırdı.
Anlaşma sonrasında bütün kaynaklarını ülkenin yeniden inşası ve ekonomik kalkınma için seferber eden Kuzey Vietnam, Çin, Sovyetler Birliği ve öteki sosyalist ülkelerin yardımıyla bu yolda düzenli bir ilerleme sağladı. Tarımda kolektivizasyon kampanyasının yol açtığı bazı yerel ayaklanmalar dışında, ekonomik kalkınma programı ciddi toplumsal ya da siyasal engellerle karşılaşmadan 1965'e değin sürdü.
Satır 129 ⟶ 131:
==Vietnam Savaşı==
{{Ana madde|Vietnam Savaşı}}
Özerk bir bölgeyi (Taylar ve Miaolar bölgesi) içine alan Kuzey Vietnam'da Hồ Chí Minh devlet başkanıyken, [[Phạm Văn Đồng]] başbakan oldu.
Fransız kuvvetlerinin [[Hanoi]]'yi boşaltmasından (9 Ekim 1954) sonra hükümet, başkent yaptığı bu kente yerleşti.
ABD destekli istikrarsız askeri hükümetler tarafından yönetilmeye başlanan [[Güney Vietnam]] yönetimi, Aralık 1960'ta [[Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi]] adı altında örgütlenmiş olan gerilla hareketiyle başa çıkamadı. Kuzey Vietnam'ı destek üssü olarak kullanan ve 1965'te sayıca 150 bin dolayına ulaşmış olan [[Vietkong]] gerillaları Saygın rejimini ciddi biçimde tehdit etmeye başladı.
| |||