Vikipedi

Hazar Gölü: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Erdı1944 (mesaj | katkılar)
3 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Akil13 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
49.487 değişiklik
Gerekçe:
1. satır:
{{Coord|38|29|N|39|25|E|region:TR_type:waterbody|display=title}}
'''HAZAR GÖLÜ'''
''Dünyanın en büyük gölü için bkz. [[Hazar Denizi]]''
 
[[Dosya:Hazar Gölü.JPG|thumb|200px|Hazar gölü]]
Hazar Gölü Doğu Anadolu Bölgesi, Elazığ il sınırı içerisinde yer alır. Elazığ’ın 22 km güney doğusunda yer alan Hazar Gölü, Güneydoğu Toros Dağları arasındaki bir çöküntüyü işgal etmiştir. Göl 274,9 km₂ lik göl havzası ve 78,8 km₂ lik su yüzeyine sahiptir. Güneybatı-kuzeydoğu yönünde ortalama 20 km uzunluğunda, güneydoğu-kuzeybatı yönünde yaklaşık 4,5 km genişliğindedir. En derin noktası 219 m, ortalama derinliği 98 m’dir. Bu özelliği ile Van Gölü’nden sonra ülkemizin ikinci derin gölüdür.Göl güneyden Hazar Baba Dağı (2347 m),kuzeydoğudan Mastar Dağı (2171m),güneybatıdan Kamışlık Dağı (2016 m),batıdan Kuşakçı Dağları (1908 m),kuzeyinde Çelemlik Dağı (1658 m) tarafından çevrelenmiştir.Hazar Gölü tektonik kökenli bir göldür. <ref name="bir">{{Web kaynağı
'''Hazar Gölü''', [[Elazığ]] yakınlarında, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanan [[tektonik]] bir göl. Uzunluğu 22 km, genişliği 5-6 km civarındadır. Türkiye'nin en derin göllerinden biridir.
| url = http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/031-052.pdf
| başlık = Hazar Gölü Havzasın Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956-2004)
Gölde [[karabalık]] ve [[aynalısazan]] avlanır. Gölde konaklayan en yaygın kuş topluluklarını [[batağan]]lar ve [[sakarmeke]]ler oluşturmaktadır.
| erişimtarihi = 25.04.2013
| soyadı = Duran, Günek
| ad = Celalettin, Halil
| tarih = 2007
| yayıncı = Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
}}</ref>
 
Hazar Gölü doğal sit alanı statüsündedir. Göl etrafında birçok kamu kurum ve kuruluşuna ait eğitim ve dinlenme tesisleri mevcuttur.Göl tabanında bulunan batık yapıların eski [[saray]] ve [[manastır]] kalıntıları olduğu sanılmaktadır. "Hazar Sulama Projesi" için santrale gölden su pompalanması nedeniyle göl seviyesinde oldukça ciddi bir düşüş yaşanmış ve kalıntıları su yüzeyine çıkmıştır. Su çekilmesinden dolayı ekosistemin bozulacağı tespit edilince su çekimine ara verildi. 2007 sezonunda kota sabit kalmıştır. Ancak geçen senelerden az olsa dahi kirlilik devam etmektedir. Aşırı ve kaçak [[avlanma]] önlenememektedir. Çevredeki otellerin kirli sularının göle bırakılması binlerce balığın ölmesine sebep oluyor.
[[Dosya:Hazar_G%C3%B6l%C3%BC_Uydu_G%C3%B6r%C3%BCnt%C3%BCs%C3%BC.jpg|orta| thumb|Hazar Gölü'nün Uydudan Görünüşü]]
 
{{Elazığ-taslak}}
== Jeolojik Yapısı ==
{{göl-taslak}}
 
[[Kategori:Elazığ coğrafyası]]
Hazar Gölü ve çevresinin kendine özgü bir tektonik yapısının olduğu kabul edilir. Hazar Gölünün genel olarak doğrultu atılımlı sol yönlü bir fay zonu olan Doğu Anadolu Fay (DAF) zonu üzerinde meydana gelmiş bir çek-ayır (pull-apart) havza olduğu görüşü benimsenmektedir (Tatar, 1995). Gölün çevresindeki jeolojik yapıyı, gölsel depolar, deltalar ve birikinti konilerinden oluşan Kuvaterner yaşlı genç çökeller ayrı tutulursa, 3 büyük birim meydana getirmektedir(Tonbul ve Yiğit, 1995). Bunlardan Yüksekova karmaşığı, genellikle bazalt, diyabaz, granodiyorit ve tüfitlerle temsil edilmekte olup, kuzey ve kuzeybatı da geniş bir yayılım göstermektedir. Gölün doğu ve kuzeydoğusunu çevreleyen Hazar formasyonu bir fliş fasiyesinde olup, kireçtaşı–şeyl ve kumtaşı sıralanmasıdır. Maden karmaşığı ise, gölün güneyinde mostra vermekte, batıdan doğuya doğru önce spilit, bazalt ve diyorit gölün güneyinde mostra vermekte, batıdan doğuya doğru önce spilit, bazalt ve diyorit, daha sonra ise kireç taşı, kumtaşı ve şeyl’e geçmektedir.<ref name="bir">{{Web kaynağı
[[Kategori:Türkiye'deki göller]]
| url = http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/031-052.pdf
[[Kategori:38° K]]
| başlık = Hazar Gölü Havzasın Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956-2004)
[[Kategori:39° K]]
| erişimtarihi = 25.04.2013
| soyadı = Duran, Günek
| ad = Celalettin, Halil
| tarih = 2007
| yayıncı = Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
}}</ref>
 
[[Dosya:Hazar Gölü Jeoloji Haritası.jpg|sağ| thumb|Hazar Gölü Jeoloji Haritası ]]
 
 
== Hidrografyası ==
 
Hazar Gölü Havzasının akarsu ağı, çevresindeki yüksek kesimlerden göl çukurluğuna yönelen konsekantların oluşturduğu sentripetal bir drenaj tipi meydana gelmektedir. Hazar Gölüne karışan Kürk ve Zıkkım dereleri orojenik hareketler sonucu oluşmuş kıvrım ve dislokasyonlar çevresine, yani tektonik yapıya uygun, doğu-batı yönünde akan “konsekant” akarsulardır..Buna karşılık diğer dereler ise oldukça yakın jeolojik devirlerde meydana gelen epirojenik hareketler sonucu oluşmuş morfolojik aklana bağlı, kuzey-güney yönlü “enine” akarsulardır (Günek ve Yiğit, 1995).Yüzeydeki çözünmüş oksijen miktarı ise Temmuz ve Eylül gibi sıcak aylarda azalmaktadır ( Ünlü ve Uslu 1996).Elektriksel iletkenlik bakımından 4.sınıf su grubuna dahildir sulama amacıyla kullanılması sakıncalıdır.Uluslararası kabule göre de acı su grubunda yer alır( DSİ tarafından 4 yıllık süreçte alınan örnekler irdelenmiş ve kıta içi su kaynakları kalite kriterlerine göre sınıflandırılmıştır).<ref name="bir">{{Web kaynağı
| url = http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/031-052.pdf
| başlık = Hazar Gölü Havzasın Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956-2004)
| erişimtarihi = 25.04.2013
| soyadı = Duran, Günek
| ad = Celalettin, Halil
| tarih = 2007
| yayıncı = Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
}}</ref>
=== Hazar Gölünü Besleyen Akarsular ===
 
==== Kürksuyu ====
 
Hazar Gölüne batıdan kavuşan Kürksuyu ya da Kürk çayı batıda Kavak köyü güneyinde oldukça gür iki kaynağın birleşmesiyle Kavak deresi adıyla ortaya çıkan ve Yedipınar köyü ile Kürk köyü arasında fay hattına yerleşmiş derin bir kertik vadi içinde akar.Bu arada Hazar Dağı eteklerinde yüzeye çıkan birçok fay kaynağının suyunu da alır ve Sivrice batısında büyük bir delta oluşturarak göle karışır. Bir diğer ifade ile, bu derenin taşıdığı malzemelerin,Kürk köyü önlerinden itibaren vadi tabanında biriktirilmesi sonunda gelişen vadi tabanı daha doğuda deltaya geçmektedir. Kürksuyu kış ve özellikle bahar aylarında yatağında bol su bulundurur. Temmuz-Ağustos-Eylül aylarında epeyce azalırsa da bir miktar su taşır.<ref name="bir">{{Web kaynağı
| url = http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/031-052.pdf
| başlık = Hazar Gölü Havzasın Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956-2004)
| erişimtarihi = 25.04.2013
| soyadı = Duran, Günek
| ad = Celalettin, Halil
| tarih = 2007
| yayıncı = Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
}}</ref>
 
==== Zıkkım Deresi ====
Hazar Gölüne su taşıyan diğer önemli bir akarsu da Zıkkım deresidir.Gölün kuzeydoğusunda yer alan Mastar dağlarının güney eteklerinde yüzeye çıkan iki ayrı kaynağın Küçükova köyü yakınında birleşmesiyle oluşan Zıkkım deresi, burada bir fay dikliği gerisine biriktirdiği alüvyonlarla küçük bir ova (Küçükova) oluşturduktan sonra bu fay dikliğini bir boğazla keser ve doğu-batı yönündeki asıl yatağında doğuran gelen bir kolu da katarak Zıkkım deresi ismini alır.Zıkkım deresi, oldukça kısa (2 km. kadar) olmasına rağmen yerleşmiş olduğu, iki taraftan faylı çöküntü alanını getirdiği malzeme ile doldurmuş bulunmasından dolayı geniş tabanlı bir vadi görünümündedir.Yığdığı malzemelerle önce birikinti yelpazesi oluşturur, bu yelpaze göle 300-350 m. kadar mesafeden itibaren delta özelliği kazanmaya başlar ve nihayet göl kıyısında Gezin deltasını oluşturarak göle ulaşır.Bu dere de yağışsız mevsimlerde az olmakla birlikte her mevsim su taşır.<ref name="bir">{{Web kaynağı
| url = http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/031-052.pdf
| başlık = Hazar Gölü Havzasın Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956-2004)
| erişimtarihi = 25.04.2013
| soyadı = Duran, Günek
| ad = Celalettin, Halil
| tarih = 2007
| yayıncı = Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
}}</ref>
 
==== Sevsak Deresi ====
[[Dosya:Hazar Gölü Havzası.jpg|küçükresim|sağ|thump|Hazar Gölü'nü besleyen akarsular]]
 
Hazar Gölü çevresinin bir diğer akarsuyu, Kürksuyu ve Zıkkım deresinin aksine, KB-GD yönünde akan ve Çelemlik dağları üzerinde geniş bir tepelik alanı oldukça derin kazmış olan Sevsak deresidir.Gölardı köyü önlerine kadar sokulan bu kertik vadinin boyu yaklaşık 5 km. kadardır.Göle doğru dar ve derin bir vadi olarak uzanan Sevsak deresi önünde küçük bir yelpaze ve yelpaze ile iç içe 30-40 m. uzunluğunda deltaik malzeme de yer alır.Derenin yağışlı mevsimlerde fazlalaşan suları, yaz aylarında kuruyacak kadar azalmaktadır.Göl çevresinin diğer dereleri, bu üç derenin özelliklerini az-çok taşırlar.Fakat bunların hem taşıdıkları suları az, hem de boyları kısa, ayrıca profilleri bu üç dereye oranla daha diktir. <ref name="bir">{{Web kaynağı
| url = http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/031-052.pdf
| başlık = Hazar Gölü Havzasın Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956-2004)
| erişimtarihi = 25.04.2013
| soyadı = Duran, Günek
| ad = Celalettin, Halil
| tarih = 2007
| yayıncı = Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
}}</ref>
 
 
==== Kavak (Behrimaz)Çayı ====
 
Hazar Gölü havzası içinde yer almamasına rağmen sonradan bir kanalla göle bağlanmış olan Kavak çayı,Başkaynak köyü yakınlarında, Hazar dağının güney eteklerinde ortaya çıkan kaynaklardan beslenmektedir.Behrimaz havzasında ova yüzeyinde akan Kavak çayı,Behrimaz havzası ile Çitli havzasınıbirbirinden ayıran alçak eşik alanına geldiğinde kuzeye yönelerek bir boğaza girer.Buradan Hatunköy'ün güneyinden başlayarak Hazar Gölüne kadar uzanan olgun bir vadinin bulunduğu alanda boğazdan çıkar ve doğuya doğru bir dirsek çizerek güneye yönelir ve tekrar bir boğaza girer.Bugün sulama amaçlı Hatunköy barajının yapımıplanlanmış olan bu boğazdan çıkmadan önce, daha önce yapılmış olan çevirme kanalına boşalır.Hazar Hidroelektrik santrallerinin devreye girmesiyle azalmaya başlayan göl sularınıkarşılamak amacıyla,D.S.İ. tarafından 1960'da yapılan bir çevirme kanalıyla Hazar Gölüne çevrilen Kavak çayının buraya kadar olan su toplama havzası 86 km2 kadardır.DSİ tarafından çevirme kanalında yapılan ölçümlere göre;Kavak çayı, yıllık ortalama 30 milyon m3 kadar su taşımaktadır. Ekim ayı ortalarında başlayan su taşıma,şubat ayısonuna kadar artarak devam eder ve mart ayı başlarından itibaren alçalmaya başlar,temmuz başlarında tamamen kurur.Özellikle sulamada kullanılmasına bağlı olarak ağustos ve eylül aylarında çevirme kanalı tamamen kuru kalır.<ref name="bir">{{Web kaynağı
| url = http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/031-052.pdf
| başlık = Hazar Gölü Havzasın Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956-2004)
| erişimtarihi = 25.04.2013
| soyadı = Duran, Günek
| ad = Celalettin, Halil
| tarih = 2007
| yayıncı = Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
}}</ref>
 
 
== Bitki Örtüsü ==
 
Havzada, münferit meşe toplulukları dışında doğal orman örtüsübulunmamaktadır. 1964-1966 ve 1980-1981 yıllarında tesis edilmiş olan iğne yapraklı ağaçlandırma sahalarında,6-10 m boy, 12-18 cm çapları arasında değişen Sedir (Cedrus libani A.Rich.), Karaçam (Pinus nigra Arnold.) ve Sarıçam (Pinus sylverstris L.) alanları, 1.5-2.0 m boy, 10-16 cm çap aralığında meşelik (Quercus sp. L.) alanlar bulunmaktadır.Bunun yanında dağınık halde bulunan 1.5-2.5 m boylarında Alıç (Crataegus oxyacantha),Akasya (Robinia pseudoacacia L.) ağaçları ile bitki örtüsü içerisinde azda olsa Dişbudak(Fraxinus sp. L.), Akçaağaç (Acer sp. L.), Çınar (Platanus orientalis L.),Ardıç (Juniperus sp. L.),Böğürtlen (Rubus fruticosus Brombeere) türleri ve otlak alanlara geçişformunda bulunan bodur çalılık alanlar bulunmaktadır.Ayrıca saha, antropojen steplerden meydana gelmekte olup,otsu tür çeşitliliği bakımından zengindir.<ref name="bir">{{Web kaynağı
| url = http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/031-052.pdf
| başlık = Hazar Gölü Havzasın Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956-2004)
| erişimtarihi = 25.04.2013
| soyadı = Duran, Günek
| ad = Celalettin, Halil
| tarih = 2007
| yayıncı = Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
}}</ref>
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
 
 
== Dış bağlantılar ==
* [[Kullanıcı:Erturac/SAÜ Coğrafya Bölümü Vikipedi Uygulamaları|SAÜ Coğrafya Bölümü Vikipedi Uygulamaları]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Hazar_Gölü" sayfasından alınmıştır