Vikipedi

Dilbilim: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
MeteMetheus (mesaj | katkılar)
389 değişiklik
k MeteMetheus Dilbilim sayfasını Dil bilimi sayfasına yönlendirme üzerinden taşıdı: TDK, bilim dalları adlarına yeni kural getirdi. Buna göre doğru sözcük öbeği "dil bilimi"dir.
MeteMetheus (mesaj | katkılar)
389 değişiklik
"Dilbilim" sözcükleri, "dil bilimi" söz öbeğine çevrildi. (TDK)
5. satır:
'''Dil bilimi''', '''lengüistik''' veya '''lîsaniyat'''; [[Dil (filoloji)|dil]]leri [[dilbilgisi]], [[söz dizimi]] (sentaks) ve [[fonetik]] gibi çeşitli açılardan yapısal olarak inceleyen [[bilim]] dalı.<ref>{{Oxford|linguistics}}</ref>
 
[[Genel dilbilimdil bilimi|''Genel'']] (veya ''kuramsal'') ''dilbilimdil bilimi'' dillerin yapılarını ([[dil bilgisi]]) ve anlamlarını ([[anlambilim]]) inceler. Dil bilgisinin incelenmesi, ''[[biçimbilim]]'' ([[sözcük]]lerin oluşumu ve değişimi) ve ''[[söz dizimi]]''ni (sözcüklerin [[ifade]] veya [[cümle]] oluşturmak için bir araya getirilmesi ile ilgili kurallar) kapsar. Dili sesler aracılığıyla ifade etmek için kullanılan sistem olan '''[[ses bilimi]]''' de bu alanın bir parçasıdır.
 
DilbilimDil Bilimi, genelgeçer dil özelliklerini bulmak ve gelişimleri ile kökenlerini açıklamak için dilleri karşılaştırır ([[karşılaştırmalı dilbilimdil bilimi]]) ve dillerin tarihleri üzerinde araştırma yapar ([[tarihsel dilbilimdil bilimi]]). ''[[Ses bilimi]]'', dilbilimindil biliminin bir dalı olarak, seslerin üretilişi, hareketi ve algılanışını inceler. Sosyal bir bilim olan dilbilimdil bilimi ile doğa bilimlerinden fiziğin ilişkilendirilebileceği tek noktadır.
 
''[[Uygulamalı dilbilimdil bilimi]]'' dil bilimsel [[teori]]leri, [[yabancı dil öğretimi]], [[konuşma terapisi]], [[çeviri]] ve [[konuşma bozukluğu]] gibi alanlarda uygulamaya geçirir.
 
== Bir Bilim Dalı Olarak DilbilimDil Bilimi ==
Aşağıda listelenmiş olan araştırma alanlarına ek olarak genel dilbilimdil bilimi kendisini ilgilendiren konularla da ilgilenir.
* DilbilimDil Bilimi tarihi
* Yöntem [[kuram]]ları
* Belirli yardımcı araçlar, [[terminoloji]]k ve diğer sözlükler ya da kaynak eserler
* Genel dilbilimdedil biliminde dil modeli
* Çift dil modeli
 
Cenevreli dil bilimci ve gösterge bilimci [[Ferdinand de Saussure]] (1857–1913) ”dil” kavramına ilişkin köklü ve uzun süredir dilbilimidil bilimini etkileyen bir görüşe sahiptir. Bunun nedeni biçimsel yapı olarak dil - ki Saussure bunu Langue (yapı/sistem) olarak adlandırır - ve somut kullanılan dil arasında - bunu da Parole (söz) olarak adlandırır - yapmış olduğu ayrımdır.
Langue, bir dil topluluğuna ait konuşmacının kafasında mevcut olan teorik, anlaşmalı bir sistemdir. Parole (söz) ise özel zamanlarda konuşmacılar tarafından güncellenmiş dildir. Bunun yanında dilsel öğeler her kullanım durumuna göre farklı bir anlam kazanabilir. Bu sebeple parole (söz) dilin içeriği, Langue ise dilin biçimi olarak ayrılır.
 
32. satır:
Dil edinimi ise konuşma sürecindeyken dilin hatalarla dolu somut kullanımını betimler. Böylece Saussure’ün Parole (söz) kavramıyla hemen hemen özdeştir.
 
[[Langue]] (dil) sabit bir model ve kurallar sistemi olarak görülür. [[Kompetenz]] (dil yetisi) ise sınırlı sayıda kurallar ve dilsel öğelere yer verip daha çok sınırsız dil ifadelerinin oluşmasına izin verdiği için dinamik bir model olarak anlaşılır. Bu yönden Kompetenz ve Langue birbirinden ayrılır (ama uygulamada bir dilde kurallar doğrultusunda oluşan bütün kelime birleşimleri aynı ölçüde ifade edilmez; aksine belli kelimeler aynı zamanda başka belli kelimelerle karşılanır. Bu bütünce dilbilimedil bilimine bağlı bir durumdur.)
 
[[Chomsky]]; bunu, yaklaşık 20 yıl sonra 1965’te oluşturduğu bir modelle değiştirmiştir. Dilde bulunan hatalardan dolayı konuşulan dil biyolojik olan dilsel yapıların incelenmesine uygun değildir. Bu duruma bağlı olarak Chomsky Kompetenz’i (dil yetisi) sırf zihinsel ve (büyük ölçüde) bilinçsizce oluşturulan yapı olarak görür ve I-dil’den, yani “iç dilden” söz eder.
Bu da I-dil sınırlarına girmeyen durumları içeren E-dil, yani biçimsel dili oluşturur. Bir başka deyişle, sadece bir anda gerçekleşen konuşma değil, bir konuşucu topluluğu içinde üzerinde uzlaşı olan bir dilin ayrıntılı özellikleri söz konusudur (bundan dolayı örneğin bir dilin belli bir lehçesi Kompetenz‘in (dil yetisinin) ya da Langue‘un (dilin) bir bölümü olarak değil de, E-dil üst başlığının bir bölümü olarak görülür). Doğal bir dilin sadece biyolojik olan nedenlerle gelişen alt sistemiyle ilgili değildir. Aksine doğuştan olan dil özelliklerine bağlı olmayan değişken dil alışkanlıklarını gösteren bir sistemdir.
 
Genel dilbilimdedil biliminde dil sistemi ve dil kullanımının, örnek ve uygulamanın bu ayrılmış modelini aşacak az sayıda araştırmalar var. Bütünce dilbilimdil bilimi bu konuyu ele alır. Bütünce dilbilimdil bilimi kullanılan dilin temsili malzeme bütünü yardımıyla bir dil sisteminin (Almanca, İngilizce gibi) yapısal özelliklerini (söz dizimsel, sözlüksel gibi) ve alt sistemlerini (Avusturya ya da İsviçre Almancası gibi) araştırır.
 
Aynı zamanda bütünce dilbilimdil bilimi belli gruplara ait metinlerin (belli bir sosyal gruba özgü dil, politik ve gazete metinleri gibi) özellikleri, kullanımdaki dilin özellikleri ve dil kullanımı nedenleri gibi dil materyallerini saptar. Doğuştan olan dilbilgisine ilişkin araştırmalara da önemli katkılar sağlayan, çocukların erken yaşlardaki dil edinimine ilişkin gözlemler; kaydedilen çocuk dili materyal ve veri tabanları aracılığı ile yapılır.
 
== Dilin bünyevi yapısı ==
52. satır:
Tümcelerin biçimlenişinin, çok sayıda [[tümce]]lerin karşılıklı etkileşimine bağlı olduğu yönündeki görüşü benimsenene kadar; tümce, uzun yıllar en üst dil bilimsel analiz düzlemi olarak görülmekteydi. [[Cümle]] üstündeki düzlemde metin oluşturulur. Metinler belirli biçimde yapılandırılabilir. Farklı kısımlar başka biçimde birbirleriyle ilişki içindedir. [[Metin]]ler [[tipoloji]]k olarak sınıflandırılır (metin işlevleri) ve/veya belirli metin türlerine (yapısalcı sınıflandırma) aittir.
 
En üst düzlemde bir süredir birçok metinden oluşan bir topluluk bir metinle alakalı olarak diğer metinde şekil alan söylem düşünülmektedir. Sınırdaş bilimlerde de kullanılan alışılmış ve çok anlamlı “söylem” kavramı dilbilimdil bilimi içinde de birbirine uymayan şekillerde tanımlanmaktadır. Söylem kavramı altında her bir konuşmadan tutun da bir [[konuşmacı]] topluluğunda üretilen metinlerin hepsini içeren bir bütün anlaşılabilir.
 
== Dilin İşlevi ==
59. satır:
 
== Bilim dalları arasındaki yeri ==
Dil kavramının farklı şekillerde yorumlanmasından ve dilin çok farklı yönlerinin incelenmesinden dolayı dilbilimdil bilimi için herhangi bir bilim dalına aittir demek mümkün değildir. ''Linguistik''; dilsel sistemin bilimi, çoğu kişi tarafından da [[gösterge bilim]]in bir alt alanı ya da göstergelerin bilimi olarak görülmektedir. Bu yüzden linguistik, yapısal bilimler ya da formal bilim grubuna dâhil edilir.
 
Ancak kişisel dil edinimi ve dil kullanımı [[psikoloji]]k ya da klinik bir durum olarak değerlendirildiğinde dilbilimindil biliminin bu alt alanı doğa bilimleri grubunda sayılabilir. Dil, toplumsal ve kültürel bir [[kavram]] olarak incelendiğinde ise dilbilimdil bilimi kültür bilim ya da ruh bilim kategorisinde değerlendirilebilir. DilbiliminDil biliminin sosyal bilimlere ait [[budun]] dilbilimdil bilimi, siyaset dilbilimdil bilimi ya da toplum dilbilimdil bilimi gibi alt alanları da vardır.
 
== DilbiliminDil biliminin Alt Alanlara Ayrılması ==
[[Bilim]]sel alanların adlandırılmasında farklılıklar yaşanmasına ilaveten dilbiliminindil biliminin kendisi de birbirlerini sınırlayan alt alanlara kesin bir şekilde ayrılmada sorun yaşamaktadır. Bilhassa bütün bilimsel alanların birbirlerinden yararlanan alanlar olma özelliğinden ileri gelen böyle bir sınıflandırma genellikle tartışmalıdır. Karşılaştırmalı dilbilimdil bilimi ya da tarihsel dilbilimdil bilimi, genel dilbilimdil bilimi ve uygulamalı dilbilimdil bilimi; birçok araştırma; bu üç büyük dil bilimsel uzmanlık alanın hali hazırdaki sınırlandırılmasını ya yapay ya da uygunsuz bulmaktadır.
 
Tek tek araştırma alanlarının hangi alana ait olduğu konusunda kısmen farklı sınıflandırmalarla karşılaşılabilir. Bu nedenle örneğin sosyal dilbilimindil biliminin genel dilbilimindil biliminin bir bölümü mü yoksa uygulamalı dilbilimindil biliminin bir bölümü olduğu konusunda genel bir yargı söz konusu değildir.
 
Ayrı ayrı dilleri hem dil bilimsel hem de [[edebiyat]] bilimsel ve [[kültür]] bilimsel açıdan inceleyen [[filoloji]] (betik bilim) modern dilbilimindil biliminin bir bölümü olarak değerlendirilmez. Aksine filoloji dili ve tarihsel gelişimini yazılı belgelerden inceleyen, kendine özgü bir bilim dalıdır. Türkiye’de üniversite yapılanmalarında bu iki bilim dalı farklı bölümler altında ifade edilmektedir. DilbilimDil Bilimi bölümü (İngiliz dilbilimiDil Bilimi) ile dil ve edebiyat (Türk dili ve edebiyatı, Alman dili ve edebiyatı, Japon dili ve edebiyatı vs.) bölümleri adı altında eğitim verilmektedir. Dil bilimsel alt alanların aşağıdaki sınıflandırılmaları konusunda büyük ölçüde fikir birliği sağlanmıştır.
 
=== Araştırma alanları ve alt alanları ===
Temel olarak linguistik ve dilbilimdil bilimi kavramları eşdeğer iki kavram olarak algılanmaktadır. Ancak; özellikle doğal dilin [[teori]]k temellerinin araştırılması bakımından linguistik adı altında bu alanın anlaşılması ve dilbilimdil bilimi kavramının kullanımı ile de büyük ölçüde dilin sosyal ve kültürel bir olgu olarak gösterilmesi bu noktada kavramsal ikileme neden olmaktadır. Buna göre hangi alanın genel linguistiğe ya da genel dilbilimedil bilimine ait olduğu konusunda farklı anlayışlar vardır.
 
Dil sisteminin parçalarının (sesler, kelimeler, farklı işlevsel birimler) tanımlanması, işlevleri ve anlamları, ayrıca onların bir araya gelme örnekleri ve [[olasılık]]ları ([[ses]] birleşimleri, [[ifade]]ler, [[cümle]]ler, [[metin]]ler) genel linguistiğin görev alanıdır. Farklı dilbilgisi modellerinin ifade edilmesi de genel linguistiğin görevlerindendir. Bu bakımdan istenilen evrensel dilbilgisi araştırmaları; yani bütün dillerde ortak olan biyolojik, belirlenmiş, temel dilbilgisel bir yapı- büyük önem kazanmıştır. Genel dilbilimdil bilimi ve diğerleri genel dil teorilerinin ifade edilmesiyle de ilgilenir.
 
=== Teorik alanlar ===
87. satır:
 
=== Genel-karşılaştırmalı alanlar ===
Dilin yapısal tanımlamasının yanı sıra genel dilbilimindil biliminin diğer temel görev alanı olan dil dışı ortak genel özelliklerinin tanımlanmasıyla ilgili olarak genel dilbilimindil biliminin başka dil bilimsel alanları gruba dâhil edilebilir.
 
Evrensel araştırmalar; her bir dilin çoğunun cümle bilgisi, biçim bilgisi ve ses bilim açısından karşılaştırarak ve de dillerin genel ortak özelliklerini tespit ederek evrensel dilbilgisi araştırmaları üzerine denemeler yapar.
93. satır:
Evrensel araştırmalar ile dil [[tipoloji]]si, ayrımsal karşılaştırmalı dilbilim ve alan tipolojisi arasında sıkı bir bağ bulunmaktadır.
 
Dillerin karşılaştırılmasıyla ilgilenen bütün bu alanlar, araştırma kurumunun (çoğunlukla üniversite kurumu) görüş ve yönelimlerine göre genel dilbilimi tamamlayıcı bilim dalları olarak görülmektedir ve tarihi-karşılaştırılmalı alanlarla birlikte [[karşılaştırmalı dilbilim]] adı altında toplanır. Karşılaştırmalı dilbilim genel dilbilimindil biliminin yanında bağımsız dil bilimsel bir ana disiplin olarak anlaşılabilir. Ayrıca bu alanlarda ortak dilsel özelliklerin tanımlanması sadece teorik değildir; bu tanımlama var olan her bir dil araştırması esas alınarak yapılır. Bu sebepten dolayı bu alanlar genel dilbilime ait alanlar olarak görülmez.
 
=== Uygulamalı Alanlar ===
==== Uygulamalı DilbilimDil Bilimi ====
Uygulamalı dilbilim olarak da bilinen uygulamalı linguistik genel dilbilimindil biliminin bir alanıdır. Dil öğrenimi araştırmaları, dil betimlemesi (sözlük bilgisi), ayrıca dil bilimsel görüş altında doğa bilimleri, kültür bilimi, bilgi bilimi, hukuk bilim ve ruh bilimindeki sorunlarla disiplinlerarası olarak ilgilenmektedir. Diğer alanlardaki dille ilgili problemlerin çözümlenmesinde dil bilimsel teori, metot ve bilgilerin kullanımı da – yani adeta ters yönde- bu alanın konusunu oluşturmaktadır.
 
Araştırma nesnesi olarak dille ilgili çok farklı görüşler ile farklı yaklaşımlar ve dilbilimindil biliminin başka bilimlerden yararlanma özelliğinden dolayı genel dilbilim ve uygulamalı dilbilim arasında genel belirlenmiş bir sınırlama yoktur.
 
Bir taraftan genel dilbilim teorik temellerle, örneğin dil ve dil kullanımı için bütün bireylerde aynı olan biyolojik ve psikolojik, yani bilişsel koşullarla (dil edinimi, olası dilsel açıdan sorunlu durumlar, dil üretiminde sinirlerle ilgili süreç, dilin biyolojik kökeni gibi) ilgilenen bir alan olarak tanımlanabilir. Genel dilbilim ayrıca konuşulan dilin sosyal, sosyo-[[demografi]]k ve kültürel nedenlere (politik ve toplumsal kurumlarda kullanılan dil, cinsiyete özgü dil kullanımı, gençlere özgü dil, yaşlılıktaki dil kullanımı, kültürel koşul ve durumlara bağlı dil kullanımı gibi) bağlı ortak özellikleriyle ilgilenen bir alan olarak da görülebilir. Bu anlayışla birlikte bunlarla ilgilenen Biolinguistik, psikolinguistik, sosyodilbilim, nörodilbilim, [[etimoloji]] gibi uygun dil bilimsel alanlar genel dilbilime ait alanlar olarak kabul edilebilir.
105. satır:
Diğer taraftan kullanım koşulları altında dili araştıran bütün bu alanlar soyut bir sistem olarak dille ilgilenmeyen, aksine konuşulan dili, yani “kullanılan” dili esas alan ve araştıran alanlar olarak tanımlanabilir. Bu şekilde tanımlandığında bu alanlar genel dilbilime ait sayılabilir.
 
Dil bilimsel araştırma sonuçlarının kullanımını içeren ve tıp, bilişim, [[didaktik]] gibi diğer bilimsel uzmanlık alanlarıyla bağlantılı olan bu dil bilimsel disiplinler uygulamalı dilbilim adı altında da toplanabilir. Aynı zamanda genel dilbilimindil biliminin teorik alanlarına ait araştırma sonuçlarının uygulamalı kullanımıyla ilgili olarak bilgisayarlı dilbilim ya da klinik dilbilim ve Sprachpathologie gibi uygulama odaklı uzmanlık alanları ve dil didaktiği ya da çeviri teorileri gibi alanlar da kısmen genel dilbilime ait sayılabilir.
 
Son olarak özellikle son zamanlarda kendine özgü bilimsel alanlar olmaya başlayan nicel dilbilim ya da bütünce dilbilimi gibi dil bilimsel yöntemler de araştırma alanlarına göre ya genel dilbilime ya da uygulamalı dilbilime ait sayılır.
 
Uygulamalı dilbilim hiçbir şekilde dilbilimindil biliminin [[homojen]] alt alanı olarak anlaşılmamalıdır. Uygulamalı dilbilim daha çok öncelikle dil ile soyut bir sistem olarak ilgilenen, hatta dili dilin "gerçek" çevresiyle bağlantıda gören, kendini gerçekten uygulamalı dillere adayan alt disiplinleri bir üst kavrama bağlamaktadır. "Uygulamalı", diğer adıyla applied linguistics anlayışında bu anlayış linguistics applied'ın karşısında durmaktadır, örneğin (genel dilbilim bilgilerinin bilişim alanında uygulama bulduğu) bilgisayar dilbilim, (araştırmanın terapi türlerinin işlenmesi hizmetinde bulunduğu) klinik dilbilim, (öğretim malzemelerinin gelişimi için) dil öğretimi araştırması ya da ([[pedagoji]]k amaçlar için) yazım araştırması ve yazma öğretisi durumlarında ortaya çıktığı gibi linguistics applied kavramı altında dil bilimsel araştırma sonuçlarının pratik olarak yer değiştirmesi anlaşılmaktadır.
 
Dahası psikodilbilim, toplum dilbilim ve genel dilbilimindil biliminin diğer alanları genellikle buna dâhil edilmektedir. Çünkü bu alanlar bireyin parçası olarak dilin tanımlanmasıyla uğraşmaktadırlar ve -pratik hayata dair bir bilgi üreten ve böylelikle dilin “uygulanması” ile ilgilenen disiplinlerin tersine- genel ilkeleri ve süreçleri ortaya çıkarmak istemektedirler.
 
==== Uygulamalı DilbiliminDil biliminin Konusu ve Esas Noktası ====
Bilim dünyasının post-endüstriyel döneminde ve gittikçe bilgi dünyası olma yolundaki değişiminde; uygulamalı dilbilim, insanların iletişim (sözlü ve sözsüz iletişim) ortamını, ayrıca bilgi organizasyonu, bilgi sunumu, bilgi biçimlendirmesi ile bilgi üretimini gösteren ve dil teknolojisine uygun çözümler üreten temel sorulara ve konulara destek vermeye çalışır. Bilgi aktarımı, çok dillilik, bilgilerin bilgisayar destekli biçimlendirilmesi ve sunumu, yeni yayın organlarında dil kullanımı, ana dil ve yabancı dil bilgilerinin edinim ve kullanım yetisini arttırmaya yönelik metot ve araçlar gibi konular bu alanın en büyük araştırma konularıdır.
 
Okuma ve yazma ediniminde, [[metin]] anlamada, sözlü iletişimde ve uygun konuşma yönetiminde (örneğin; sunuculuk); uygulamalı dilbilimindil biliminin didaktikle doğrudan ilişkisini içeren öğrenme ve öğretim süreci arasında sıkı bir bağ oluşturur. Dilsel bilgiler, ders kitapları aracılığıyla edinilir ve sözlüklere bu bilgiler kodlanır.
 
Küreselleşme, çoğunlukla dil ve kültür iletimi üzerine yoğunlaşılmış [[çeviri]]yi beraberinde getirmekte ve otomatik olarak çevirinin sınırlı bir şekilde gerçekleştirilmesine yol açmaktadır. Dil engellerinin aşılması uygulamalı dilbilim için çok önemli bir konudur. Bu yüzden; uygulamalı dilbilim, doğal dilin belli bir amaca yönelik yapısal kolaylaştırılmasıyla (örneğin, temel İngilizce), temel söz dağarcığının Esperanto, Europanto, Volapük ya da Interlingue gibi [[yapay dil]] olarak ele alınmasıyla ilgilenir.
124. satır:
Çizgi roman gibi yayınlarda; resim, dili devam ettirebilir ya da yetersiz kaldığı yerde yerine geçebilir. Yani; yazar, bilinçli olarak metne bağlı kalabilir. Formlar, cevap kăğıtları, randevu defterleri gibi diğer metinler kare ve sütunların aktif işlemlerini gerektirir ve okurla [[diyalog]] içindedir. Bu tarz metinlerin araştırılması, işbilimsel insan-makine-arabirimin bilişimde iyileştirilmiş kullanım kolaylığına oldukça katkı sağlamaktadır.
 
Bilgi erişimi ve büyük veri bankalarından soruların yanıtlanması (bilgi erişimi, veri madenciliği, bilgi çıkarımı), ayrıca pasaja göre otomatik arama, yani sadece biçimine göre değil, anlamına göre de arama (bilgi erişimi ve arama motoru) dilbilim ve bilişimin kesiştiği diğer noktalardır. Metnin bir başka dile çevrilmesini destekleme (bilgisayar destekli çeviri) ya da tamamen otomatik çeviri, metin işlemede (daktilo, dil bilgisi ve yazım hatalarının düzeltilmesi, derleme eser vs.) bilgisayar kullanıcısını destekleme ve ayrıca konuşulan dili işleme de (dili tanıma ve dil sentezi) uygulamalı dilbilimindil biliminin çalışma alanlarıdır.
 
Bunlara paralel olarak uygulamalı dilbilim klinik ve [[patoloji]]k alanların teorik temelleri ve dil bozukluklarının tanı ve tedavisiyle de ilgilenmektedir.
 
Bu; dil edinimine ve dilin işlenmesine ilişkin psikodilbilimsel temel bilgileri, dil ve beyin arasındaki ilişkiye bilişsel ve sinirbilimsel eğilimi, yetişkinlerdeki ve çocuk yaştaki dil bozukluklarının teorik temelleri, dil gelişimi bozukluklarının tahlil, tanı ve logopedik tedavi yöntemleri ile kalıcı [[dil]] ve konuşma hatalarını da kapsamaktadır. Statik ve dinamik (Braille alfabesi) [[kör alfabesi]]nin gelişimi, sağırlara ait işaret dilinin incelenmesi ve kullanımı, parmak dilinin öğretilmesi da uygulamalı dilbilimindil biliminin ilgi alanıdır.
 
Uygulamalı dilbilim, edimle ve diğer bilimsel alanlarla işbirliğine ihtiyaç duymaktadır. Uygulamalı dilbilim, uygulamayla ilgili kuramsal dilbilim sonuçlarını ortaya koyar ve bu noktada dille dolaylı yönden yakın olan bilimlere başvurur (F. Königs’e göre uygulamalı dilbilim tanımı)
134. satır:
Uygulamalı dilbilim kavramı, dilbilimle ilgili bütün disiplinler arası bilimler için kullanılan bir üst kavramdır. Bundan dolayı; temelinde disiplinler arasılığın esas alındığı dil kullanımının olduğu psiko-dilbilim, sosyo-dilbilim, pragmatik-dilbilim gibi kısa çizgili dil bilimler oluşmaktadır.
 
==== Uygulamalı DilbiliminDil biliminin İçeriği ve Araştırma Alanları ====
Uygulamalı dil kullanımının yanı sıra aşağıda sıralanan konular da uygulamalı dilbilim kapsamındadır.
 
162. satır:
* Edimbilim (Pragmatik) (Dil ve davranış, Dil kullanım kuralları, söz eylem kuramı, konuşma kuralları kuramı)
* Budundilbilim
* Bilgisayarlı DilbilimiDil Bilimi (yapay dil sistemi)
* Tarihsel DilbilimiDil Bilimi (o anki eşzamanlı dil durumu ve etki faktörleri göz önünde bulundurularak artzamanlı dil değişimleri)
* Metindilbilim
* Klinikdilbilim
* [[Adli DilbilimDil Bilimi]]
* Bağıntı DilbilimiDil Bilimi (Dilsel yapıları ve dilsel sonuçları ayrıca dil bağıntısında sosyal ve dil politikası koşulları inceler.)
* Bütünce DilbilimiDil Bilimi
* Betimsel DilbilimiDil Bilimi (dillere ve dil sistemlerine dönük mümkün mertebe değerlendirmeden uzak, yani yas koyucu veya normatif olmayan bir betimleme şeklini oluşturmaya yönelir)
* Nörodilbilim
* Hukukdilbilim
* Bilişsel DilbilimDil Bilimi
* Feminist DilbilimDil Bilimi
* Avrolinguistik, Avrupa dilleriyle ilgilenir.
* Interlinguistik, uluslararası iletişimi ve yapay dilleri inceler.
* Medya DilbilimiDil Bilimi
* Nicel DilbilimDil Bilimi
* Ekolojik DilbilimDil Bilimi (Dil ve dilin kullanım alanı arasındaki etkileşimi inceler.)
* Paleolinguistik, insan dilinin oluşumunu inceler; psikoloji ve antropoloji ile birçok ortak noktası bulunmaktadır.
 
==== Uygulamalı DilbiliminDil biliminin Önemli Temsilcileri ====
* [[John Langshaw Austin]] ve [[John Searle]] (Dil Felsefesi, Söz eylem teorisi)
* Jerry Fodor (Patolojik DilbilimDil Bilimi modelli için bilişsel derecelendirme hipotezi)
* [[Gottlob Frege]] (Biçimsel dili geliştiren ilk kişidir.)
* Paul Grice (Dil filozofu, konuşma kuralları teorisi ve anlambilimsel içkinlik)
* [[Jacob Grimm]] ve [[Wilhelm Grimm]] (Almanca sözlüğün öncüleri ve modern alman sözlük bilimin kurucularıdır.)
* Samuel Johnson (Modern sözlüğü ilk derleyendir.)
* Raymond Kurzweil (Bilgisayarlı dilbilimindil biliminin öncüsü, bilgisayar dayanaklı dil tanısı ve dil bileşimi)
* [[George Lakoff]] (Bilişsel dilbilimindil biliminin önemli temsilcilerindendir.)
* [[William Labov]] (Toplum dilbilimci, toplum dilbilimsel açılardan dil değişimleri ve dil çeşitlikleri)
* Desmond Morris (göstergebilimsel üçken)
* Charles S. Peirce (İşaret türleri belirti, Ikon, Sembol; İşaret özellikleri)
* [[Edward Sapir]] (Antropolojik dilbilimindil biliminin kurucusudur.)
* Mario Wandruszka (Çok dillilik araştırması)
* Anna Wierzbicka (Natural Semantic Metalanguage)
199. satır:
 
=== Tarihsel Alanlar ===
==== Tarihsel DilbilimDil Bilimi ====
Genel dilbilim ve tarihsel dilbilim arasında kısmen belirgin olmayan sınırlandırmalar oluşmuştur. Genel dilbilim zaman içerisinde oluşan dilsel değişikliklerin genel prensiplerini, kurallarını ve yasal durumlarını betimleyen bir uzmanlık alanı olarak anlaşılabilir. Genelde tarihsel dilbilime ait sayılan alanlar genel dilbilimindil biliminin de alanları olarak görülebilir.
 
Bunların başında sesbilim, biçim bilgisi, cümle bilgisi araştırmaları, ayrıca [[artsürem]] olarak tanımlanan sözlük ve artsürem açısından (ses değişimi, dil bilgisel değişim, sözlüksel ve anlamsal değişim) sözlüksel anlam bilgisi araştırmaları sayılabilir. Ve ayrıca kelime oluşumu ve kelime tarihini araştıran ([[etimoloji]]) genel prensiplerin, dil oluşumunun ve dil gelişiminin, dil bozulmasının ve dil ölümünün araştırılması da anılabilir.
 
== Genel DilbilimDil Bilimi ==
Genel dilbilim, dilbilimindil biliminin temel alanlarından biridir. Uygulamalı dilbilim ve tarihsel dilbilim genel dilbiliminidil bilimini sınırlandırır. Bu iki uzmanlık alanı ve genel dilbilim arasındaki sınır sıkça farklı şekilde çizilmektedir. Genel dilbilim kavramı; Türk dili ve edebiyatı, Alman dili ve edebiyatı, Latin dilleri ve edebiyatı, Slav dilleri ve edebiyatı gibi ayrı ayrı filolojilere özgü dilbilim olarak anlaşılabilir. Bu kapsamlı anlayışla birlikte uygulamalı ve tarihi dilbilimsel alanların büyük bir kısmı genel dilbilime.dahil edilebilir.
 
 
Genel dilbilim öncelikle doğal bir sistem olarak insan diliyle ilgilenir, temel olarak da tek tek dillerle değil de, dilin genel özellikleri ve işleviyle uğraşır. İnsan dilinin yapısı bakımından soyut modelinin çıkarılması, genel dil dışı ortak yönlerin tanımlanması ve açıklanması ile dil kullanımının genel özellikleri de genel dilbiliminindil biliminin inceleme alanı içerisindedir. Sonuç olarak dilin biyolojik kökeni ve dil ile dil kullanımının biyolojik esaslarının araştırılması da genel dilbilime dâhil edilebilir.
 
Genel dilbilim alanı öncelikle temel araştırmalarla uğraşır. Başka bilimlerden yararlanarak kullanışlı bilgilerin elde edildiği diğer bilim alanlarıyla arasında sıkı bir bağ oluşur. Ayrıca genel dilbilim bilişsel biliminin tamamlayıcı bir parçasıdır.
 
Kuramsal dil bilgisi de denilen genel dilbilim, soyut bir sistem olarak dilin bilimsel araştırılması ve dil üzerine ortaya atılan genel kuramlarla ilgilenir, bunun yanı sıra dil sosyolojisi ya da söylem çözümlemesi gibi uygulamalı dilbilimindil biliminin alt alanlarından söylem çözümlemesi olarak çalışır.
 
DilbiliminDil biliminin temel alt alanları şunlardır:
* '''Konuşma Dilbilgisi'''(Dilbilgisel konuşma çözümlemesi, karşılıklı konuşma araştırması): Hiç değiştirilmemiş sözlü iletişim alanını inceler.
* '''Yazı Dili Bilimi:''' Dil sistemi olarak yazılı dili araştırır.
225. satır:
* '''Dil Felsefesi:''' Dil ve temel dil kurallarının genel işlevlerini ve dil, düşünce, tasavvur ve gerçeklik arasındaki bağlantıyı araştırır.
* '''Sözdizimi (Sentaks):''' Cümlelerin biçim ve yapılarını inceler.
* '''[[Metin DilbilimDil Bilimi]]:''' Metin ve metin öğelerinin yapısını, işlevini ve etkisini araştırır.
 
Kısa bir süredir aşağıdaki araştırma alanları da bağımsız dallar olarak görülebilir:
* '''Dilbilgisi:''' Belli dilbilgisi modelleri yardımıyla dilin yapısını araştırır.
* '''Nicel DilbilimDil Bilimi:''' Bir dil kuramı geliştirmek amacıyla istatistik araştırmalar temelinde dil yasalarının gelişmesini inceleyen dilbilim dalıdır.
 
Diğer başlıca araştırma alanları şunlardır:
252. satır:
Bununla birlikte burada uygulamalı dilbilim ile ortak birçok nokta ortaya çıkmaktadır. Her şeyden önce yabancı dil dersleri ve artzamanlı dil değişimleriyle bağlantılı olan konularda bu durum söz konusudur.
 
== Modern DilbilimDil Bilimi ==
Modern dilbilim olarak da bilinen dilbilim, insan dilini farklı yaklaşım biçimlerinde araştıran ve birçok bilim alanından yararlanan bir bilimdir. Dili bir sistem olarak gören dilbilimsel araştırmaların genel içeriği; dilin öğeleri, dilin birimleri ve bunların anlamlarıdır. DilbilimDil Bilimi; dilin oluşumu, kökeni ve tarihi gelişimiyle; dilin yazılı ve sözlü [[iletişim]]deki çok yönlü kullanımıyla; dilin algılanması, öğrenilmesi ve [[telaffuz]]uyla, ayrıca olası ortaya çıkabilecek dil bozukluklarıyla ilgilenir.
 
DilbilimDil Bilimi terimi ilk kez 19. yüzyılda kullanılmıştır. Bu terim dil incelemelerindeki yeni bir yaklaşımı geleneksel filolojiden ayırmak için ele alınmıştır. [[Filoloji]] öncelikle dilin yazılı metinlere yansıyan tarihsel gelişimiyle ilgilenir. Çalışma alanı kültür ve [[edebiyat]]tır. DilbilimDil Bilimi de yazılı metinlerle ve dilin zaman içindeki değişimiyle ilgilenmekle birlikte, konuşulan dillere öncelik tanır, dilin belli bir tarihsel andaki yapısını çözümler.
 
DilbilimDil Bilimi genel olarak 3 ana kola ayrılır. Bu sınıflandırmanın yapılması farklı görüşlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Genel dilbilim ve uygulamalı dilbilimindil biliminin, dilbilimindil biliminin ana kollarından ikisi olduğu üzerinde ortak bir karara varılmışken, üçüncü ana kol olarak karşılaştırmalı dilbilimindil biliminin mi yoksa tarihsel dilbilimindil biliminin mi olduğu hâlâ tartışmalıdır.
 
Hem içerik olarak hem de yöntem olarak çok farklı parçalardan oluşan ve diğer bilimlerin çoğuyla bağlantılı olan çok sayıda büyük ve küçük dilbilim alanları ortaya çıkmıştır.<ref>http://turkoloji.cu.edu.tr/DILBILIM/kocaman_uygulamali_dilbilim.pdf</ref>
 
== DilbiliminDil biliminin Tarihî Gelişimi ==
Antik çağın başlarında Hindistan’da dini metinlerin yorumlanması ve Yunanistan’da filolojiye hazırlık gibi farklı amaçlardan dolayı dille ilgilenilmiştir. DilbilimDil Bilimi tarihi Antik çağ başlarından çok sayıda alt alana sahip modern ve bağımsız bir bilim olan günümüz dilbiliminedil bilimine kadarki süreyi kapsar. Bu süreç içerisinde; son zamanlarda gerçekleşen özellikle 19. yüzyılda [[Hint-Avrupa dil ailesi]]nin kurulması, 20.yüzyılda [[Ferdinand de Saussure]] tarafından yapısalcılığın kurulması ve 20. yüzyılın ortalarından bu yana [[Noam Chomsky]] sayesinde üretici dilbilgisinin geliştirilmesi en önemli dilbilimsel gelişmeler arasında sayılabilir. <ref>http://turkoloji.cu.edu.tr/DILBILIM/dilbilim_ana.php</ref>
 
== Araştırma Örnekleri ==
280. satır:
| Kelimeleri son harflerinden başlayıp tersine giderek alfabetik sırayla dizen Sözlük
|-
| Ruh DilbilimDil Bilimi/ Klinik DilbilimDil Bilimi Tıbbi Dil Testleri
| Dil Gelişimi Araştırması
|-
| Toplum DilbilimDil Bilimi Kız- Erkek Ayrımı Yapılmayan Dil Kullanımı Şekli
| Cinsiyetlere Özgü Dil Kullanımı Betimlemesi
|}
301. satır:
| 18.yüzyıl da alman lehçelerinin sınırlandırılması
|-
| Toplum DilbilimDil Bilimi Farklı sosyal kesimlere ait dillerin zamansal olarak karşılaştırılması
| 1900lerde işçi sınıfının dili
|-
319. satır:
| Farklı konuşmacı tabakalarına ait insanlarda belirli seslerin telaffuzunun araştırılması
|-
| Metin DilbilimDil Bilimi/ Medya DilbilimDil Bilimi Medya metinlerinin üslûp biçimi ve sözdizimsel özelliklerinin incelenmesi
| Zamansal olaylarla bağlantılı olarak medya metinlerinin biçim ve içeriklerinin araştırılması
|-
| Bütünce DilbilimDil Bilimi Diğer kelimelerle sık kullanımıyla ilişkili olarak Kadın kelimesinin belirli metinlerde kullanımı
| Sosyal anlamıyla alakalı olarak Kadın kelimesinin kullanımı
|}
 
== DilbiliminDil biliminin Alt Alanlarının Adlandırılması ==
Sosyal dilbilim veya sosyodilbilim değil de sosyolinguistik tabirinin kullanımı, dilbilim ile linguistik kavramlarının kullanımları konusundaki ikilemli duruma çözüm getiren bir örnektir. Psikolinguistik örneğinde de olduğu gibi. Zaman zaman genel dilbilimindil biliminin alt alanı olarak hem teorik dilbilim hem de teori linguistik kullanılmaktadır.
 
“Uygulamalı” dilbilim kavramı altında ne anlaşıldığı tam olarak net değildir. Bir taraftan (dilsel sistemin teorik yapısının, gramer modelinin ve benzeri şeylerin tersine) gerçek uygulamalı dilleri araştıran bir alt alan olarak anlaşılırken, diğer taraftan uygulama sonunda elde edilen araştırma sonuçlarının kullanılmasıyla ilgili bir alt alan olarak anlaşılmaktadır. Genel/teorik ve uygulamalı dilbilim arasındaki bu özel durum sorun yaratmaktadır. İngiliz dili ile ilgili bilimsel alanda applied linguistics (ilk durumda söz konusu olan algılama biçimine göre) mi yoksa linguistics applied (ikinci durumda söz konusu olan algılama biçimine göre) kavramının kullanılacağı konusundaki adlandırma karşıtlığı tartışılmaktadır.
 
== Karşılaştırmalı DilbilimDil Bilimi ==
Karşılaştırmalı DilbilimDil Bilimi (Karşılaştırmalı Modern DilbilimDil Bilimi) tarihsel karşılaştırmalı dilbilim için de kullanılan her bir dilin karşılaştırılmasıyla ilgilenen disiplinlere yönelik bir üst kavramdır. Örneğin; bütün dillerde ortak olan dil yapısının nitelikleri gibi bütün doğal dillerde bulunan özellikler genel karşılaştırmalı dilbilimindil biliminin araştırma konusudur.
Karşılaştırmalı dilbilimindil biliminin araştırma alanları şunlardır:
* '''Tarihsel karşılaştırmalı dilbilim (Art sürem):''' 19. Yüzyılda kurulmuştur. Dil karşılaştırması ile ayrı ayrı diller arasındaki akrabalık ilişkileri ile bu dillerin kökenini araştırır ve böylece dil aileleri oluşturur. Bu dil ailelerinden, örneğin Hint-Avrupa, Sami dilleri ve Ural-Altay gibi dil ailelerinin dillerini araştıran birçok disiplin ortaya çıkmıştır. Bu şekilde, karşılaştırma yolu ile çıkarsanan bir akrabalık ilişkisi genetik olarak adlandırılır.
* '''Ayrımsal karşılaştırmalı dilbilim:''' Dilleri eş zamanlı olarak karşılaştıran, Doğu Avrupa’da karşılaştırmalı dilbilgisi de denen ayrımsal karşılaştırmalı dilbilimi, yabancı bir dil öğrenirken ana dilin olası etkileri ile bu süreçte karşılaşılan sorunları araştırma gibi konular ve dil tipolojisine yönelik her şeye yoğunlaşır. Araştırılan diller birbiri ile ilişki halinde ise o zaman [[Kontaktlinguistik]]’ten de söz edilebilir.
* '''Dil tipolojisi'''
Karşılaştırmalı DilbilimDil Bilimi art ve eş zamanlı (diyakronik ve senkronik) araştırma yöntemlerine göre farklı dallara ayrılabilir. Genel karşılaştırmalı alanlar, genel dilbilim ve tarihsel dilbilimindil biliminin tarihsel karşılaştırmalı alanlarına da dahil olarak görülebilir.
 
=== Genel Karşılaştırmalı DilbilimDil Bilimi ===
* '''Alan Tipolojisi:''' Belli dil grupları belirlemek amacıyla ortak bir coğrafi alanda konuşulan dilleri eş zamanlı olarak karşılaştırır.
* '''Ayrımsal Karşılaştırmalı DilbilimDil Bilimi:''' Genel olarak iki dil arasındaki farklılıkları belirlemek amacıyla, bu iki dili eş zamanlı olarak karşılaştırır.
* '''Dil Tipolojisi:''' Dil tiplerini belirlemek amacıyla dilleri eş zamanlı olarak karşılaştırır.
* '''Genel Kavramları Araştırma Alanı:''' Bütün dillerde bulunan ortak özellikleri ortaya çıkarmayı amaçlar.
* '''Sosyal DilbilimDil Bilimi:''' Farklı lehçe, belirli bir sosyal gruba özgü dil ve uzmanlık alanı dilleri gibi farklı dilsel biçimleri ve bu dillerde bulunan farklılıkları açıkça göstermek amacıyla tek tek dilleri eş zamanlı olarak karşılaştırır. Bu farklılıklar büyük oranda sosyal etmenlerden kaynaklandığı için Sosyal DilbilimDil Bilimi, genel dilbilimindil biliminin alt alanı olan Sosyodilbilim’ in bir dalı olarak da ele alınır.
 
=== Tarihsel Karşılaştırmalı DilbilimDil Bilimi (Art Sürem) ===
* '''Tarihsel DilbilimDil Bilimi:''' Dil ailelerini açıkça göstermek ve bir veya birden çok dilin gelişim sürecini ve Sesbilim, Biçim Bilgisi, Söz Dizimi, Anlam Bilgisi ve Anlatım Bilgisi’ndeki değişiklikleri göstermek amacıyla dilleri art süremli olarak karşılaştırır. Ayrıca dildeki değişmelerle her bakımdan ilgilenir.
 
Bu alanın aşağıda sıralanan bilim dalları ve tarihsel dilbilgisinin asıl branşı, yani tarihsel dilbilim ile bir araya gelmesi çok yaygın olan bir gelenektir. Bu bakımdan, geniş anlamda, tarihsel dilbilgisi anlayışı vardır.
353. satır:
* '''Hint-Germen Dilleri:''' Günümüzde Hint - Avrupa dil ailesi grubunda olan dillerin gelişim süreçlerini karşılaştırarak bu dillerin anadillerinin, ayrıntılı bir biçimde ortaya konan anlamını göstermeye çalışır.
* '''[[Özel Adlar Bilimi]]:''' Özel adların oluşması, anlamı ve yayılmasını araştırır ve bu adları kökenbilim açısından ele alır.
Genel DilbilimDil Bilimi ve Uygulamalı DilbilimdenDil Bilimiden sonra üçüncü büyük bilim dalı olarak genel dilbilimindil biliminin genel ve karşılaştırmalı alanlarının da olduğu Tarihsel DilbilimDil Bilimi, Karşılaştırmalı DilbilimDil Bilimi yerine konularak eş zamanlı bir sınıflama yapılmaktadır.
 
== Söylem Çözümlemesi ==
Söylem Çözümlemesi, 70’li yıllarda konuşma çözümlemesi çalışmalarıyla ortaya çıkmıştır ve konuşulan dilin çözümlemesi ile uğraşır. Söylem Çözümlemesi, Modern DilbiliminDil biliminin bağımsız bir araştırma alanıdır. Fakat [[Metin DilbilimDil Bilimi]] ve Söz Eylem Kuramına yönelik sıkı bağlantıları vardır. Söylem Çözümlemesi’nin amacı, bir toplumdaki bireylerin iletişim kurarken kullandıkları farklı söz edimlerini araştırmaktır.
 
=== Söylem Çözümlemesinin Araştırma Nesnesi ===
383. satır:
 
=== Yazı Bilgisinin Araştırma Nesnesi ===
Modern DilbilimDil Bilimi alanları, bir dilin yazılı açıklamalarında var olan olağan dil olgusunu inceler, bu dil olguları ise bir dildeki imlanın gelişmesi ve sabitleştirilmesine yöneliktir. Birimlerin anlam ayırt edici işlevi ve bu birimlerin dilin seslerle ilgili yapılarıyla olan ilişkileri bakımından belli bir yazı sisteminin birimlerini araştırır.
Yazı Bilgisi araştırmaları, geçerli yazım kurallarına ve tarihsel metinlerin çözümlenmesi ya da dilbilimsel bilgi işlemi dahil, işleyen sistemdeki yazı düzeneğinin değiştirilmesine hizmet eder.
396. satır:
 
== Sözlük Bilimi ==
Sözlük bilimi modern dilbilimindil biliminin içerisinde söz dağarcığı anlamındaki sözlük kuramıdır. Sözlük bilimi, sözcük sistemi ve sözcüklerin anlamlarına yönelik varlık bilimi olarak tanımlanır. Dilsel ifadelerin anlam yapısı ve sözcükler arasındaki bağlantı ile ilgilenir.
 
1960’lı yılların başından beri modern dilbilim içerisinde kendine özgü bir alan olarak var olan sözlük bilimi, dil unsurlarını araştırır ve leksikografik öğeler (biçimbirim), kelime ve sözcük grupları arasındaki ilişkiyi ve kuralları belirlemeye çalışır.
405. satır:
 
== Biçim Bilimi (Morfoloji) ==
Modern DilbiliminDil biliminin alt alanı olan Biçimbilim, bir dilin anlam taşıyan en küçük parçalarının (Biçimbirim, Morfem) araştırmasını yapar. Biçimbirimler farklı biçimlerde kullanılır, anlam ayırıcı en küçük birimlerden (fonem) oluşur ve bunların kelimelerini oluşturur. Biçimbirim kelimelerin iç yapısındaki dil olgularına ilişkin kurallarla ilgilenir.
 
=== Morfoloji Kavramının Kökeni ===
456. satır:
 
== Diğer Alt Alanlar ==
* Bilgisayarlı DilbilimiDil Bilimi; doğal dilin, bilgisayardaki kullanımını araştırır.
* Budun DilbilimDil Bilimi; dilin, kültürlere özgü farklı kullanımını inceleyen bilim dalıdır.
* Adli DilbilimiDil Bilimi; dilsel birimlerin suç bilimine ilişkin araştırmalarını yapar.
* Klinik DilbilimiDil Bilimi; dil, konuşma ve yutkunma bozukluklarının tanı ve tedavisiyle ilgilenir.
* Bilişsel DilbilimDil Bilimi; bilişsel yapı ve süreç ile dili inceleyen bilim dalıdır.
* Medya DilbilimDil Bilimi; iletişim araçları bağlamındaki iletişimde dil ve dil kullanımını inceleyen bilim dalıdır.
* Sinir DilbilimiDil Bilimi, dilin sinirsel temellerini ve dile etkilerini araştıran bilim dalıdır.
* Patolojik DilbilimDil Bilimi; patolojik dilin öğretisi, içinde dil gelişim bozukluklarının konulaştırılması söz konusudur.
* Siyasal iletişim, dille ilgili politik olayları inceler.
* Psiko DilbilimDil Bilimi, dil üretiminin, dilin anlaşılmasının ve dil ediniminin süreçsel ve hareketsel unsurlarını inceleyen bilim dalıdır.
* Nicel DilbilimDil Bilimi, dil teorisi tasarlamak için statik araştırmalar temel alınarak dil kurallarını inceleyen bilim dalıdır.
* Hukuk DilbilimDil Bilimi, dille ilgili hukuk konularının arka planını araştıran bilim dalıdır.
* Sosyolinguistik toplum ve dil arasındaki karşılıklı etkiyi inceleyen bilim dalıdır.
* Dil istatistiği; bir dil statiğidir ya da herhangi bir dilsel yönün statik verilerinin araştırmasıdır.
* Metin DilbilimiDil Bilimi, dilin tümce üstü yapısını inceleyen bilim dalıdır.
 
== Ünlü Dil Bilimciler ==
485. satır:
** [[Wilhelm von Humboldt]] karşılaştırmalı dilbilimi kurmuştur.
** William Labov, toplum dilbilimde en önemli araştırmacı kişiliklerden biridir.
** [[George Lakoff]], bilişsel dilbilimindil biliminin en önemli temsilcilerinden biridir.
** [[Roman Jakobson]], Prag Okulu’nun üyesidir ve dil kazanımına ilişkin çığır aşan araştırmalara imza atmıştır.
** [[Antoine Meillet]] Hint-Avrupa dil ailesiyle ilgilenmiştir. Ekonomiyi dilin değişiminde itici güç olarak incelemiştir.
492. satır:
** Harm Pinkster, dünyada ileri gelen bir [[Latin]] dilbilimcidir.
** [[Edward Sapir]], [[Sapir-Whorf Hipotezi]]ne adını veren ve özellikle dil tipolojisinde önemli bir araştırmacıdır.
** [[Ferdinand de Saussure]], Cenevre Okulu’nun ana temsilcisidir, modern dilbilimindil biliminin kurucusu olarak iki yönlü işaret kavramıyla modern dilbilimi değerlendirir.
** August Schleicher karşılaştırmalı dil araştırmalarında Soyağacı kuramının kurucusu olarak görülmektedir.
** Johannes Schmidt Dalga Kuramının kurucusudur.
507. satır:
* AKBULUT, Ayşe Nihal (2004), Söylenceden Gerçekliğe : Çeviribilim, Multilingual Yayınları.
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (1978), Anlambilimi ve Türk Anlam bilimi, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-[[Coğrafya]] Fakültesi Yayınları, 2. Baskı, 199 s.
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (1982), DilbilimDil Bilimi Seçkisi, Ankara, [[Türk Dil Kurumu]] Yayınları, .
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (1990), Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileri ile DilbilimDil Bilimi) I-II-III, Ankara, TDK,4. Baskı, 162 s., 164 s, 246 s.
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (1993), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara, Şafak Matbaacılık, 290 s.
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (1986), Türkçenin Gücü, Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları.
514. satır:
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (2003), Dil Şu Büyülü Düzen..., Bilgi Yayınevi.
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (2004), Following the Traces of Pre-Turkic-En Eski Türkçenin İzlerinde, Multilingual Yayınları.
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (2004), DilbilimDil Bilimi ve Türkçe Yazıları, Multilingual Yayınları.
* [[Doğan Naci Aksan|AKSAN, Doğan]] (2005), Türkçenin Zenginlikleri İncelikleri, Bilgi Yayınevi.
* ANONİM(1994) Uygulamalı DilbilimDil Bilimi Açısından Türkçenin Görünümü, Ankara, Dil Derneği Yayınları, 128 s.
* ARIKAN, Aykut (2006), Bilgi Erişim Sistemleri Bilgi Erşiminde Dil Sorunları, Babil Yayınları, İstanbul.
* AYATA ŞENÖZ, Canan (2005), DilbilimDil Bilimi/Metin DilbilimDil Bilimi ve Türkçe, Multilingual Yayınları.
* [[Roland Barthes|BARTHES,Roland]] (1999), Göstergebilimsel Serüven, İstanbul, Kaf Yayıncılık, 4. Basım.
* [[Roland Barthes|BARTHES,Roland]] (2002), S/Z, (Çev.: Sündüz Öztürk KASAR), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları,2. Baskı.
524. satır:
* [[Özcan Başkan|BAŞKAN, Özcan]] (1967), Lenguistik Metodu, İstanbul, Çağlayan Kitabevi, 191 s, (2003), Multilingual Yayınları.
* [[Özcan Başkan|BAŞKAN, Özcan]] (2006), Dilde Yaratıcılık, Multilingual, İstanbul.
* BAYRAV, Süheyla (1969), Yapısal DilbilimiDil Bilimi, İstanbul
* BAYRAV, Süheyla (2000), Roma Dillerinin Doğuşu ve Gelişmesi, Multilingual Yayınları.
* BAYRAV, Süheyla (2001), Chanson de Roland Edebiyat ve Üslup Tahlili, Multilingual Yayınları.
* BAYRAV, Süheyla- YERGUZ, İsmail (2002), Okuma Anlama Yorumlama (Bir Yaklaşım Denemesi), Multilingual Yayınları.
* BAUMGARTNER, Klaus-STEGER, Hugo (1983), Modern Lenguistiğe Giriş (İletişim ve Dil-Lenguistik Yapılıkcılık), (Çeviren: Mehmet AKALIN), İzmir, Ege üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1983, 8+159 s.+7 s. Doğru-Yanlış Cetveli.
* [[Émile Benveniste|BENVENISTE, Émile]] (1995), Genel DilbilimDil Bilimi Sorunları, (Çeviren: E. ÖZTOKAT), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
* COMRIE, Bernard (2005), Dil Evrensellikleri ve DilbilimDil Bilimi Tipolojisi, İstanbul, Hece Yayınları, 301 s.
* CHOMSKY, Noam (2001), Dil ve Zihin, Ayraç Yayınları.
* CHOMSKY, Noam (2002), Dil ve Sorumluluk, Ekin Yayınları.
537. satır:
* DEMİRCAN, Ömer (1993), Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri, İstanbul, Ekin Yayınıcılık.
* DENKEL, Arda (1996), Anlam ve Nedensellik, İstanbul, Kabalcı Yayınevi
* DIETRICH, Ayşe Pamir (2002), DilbilimDil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yayınları.
* DIETRICH, Ayşe Pamir (2001), Rusça Sözdizimi, Multilingual Yayınları.
* DİLÅÇAR, Agop (1978), Anadili İlkeleri ve Türkiye Dışındaki Başlıca Uygulamaları, Ankara, TDK,52+2 s.
* DURAK, Mustafa (2002), Fransız Dilinin Sesletimi, Multilingual Yayınları.
* DURAK, Mustafa (2005), DilbilimDil Bilimi/Terimden Anlama, Multilingual Yayınları.
* DUYMAZ, Enes-TURAN, Abdulkadir (2006), Türkçede Anlam Bilgisi, Birleşik Yayınevi.
* ERGENÇ, İclâl (1989), Türkiye Türkçesinin Görevsel Sesbilimi, Ankara,Engin Yayınları.
562. satır:
* KARAAĞAÇ, Günay (2005), Dil, Tarih ve İnsan, Akçğa Yayınıları.
* KAYAN, Korhan (2005), Hindistan'a Diller, İmge Kitabevi.
* KIRAN EZİLEN, Ayşe- KORKUT, Ece-AĞILDERE, Suna (2003), Günümüz DilbilimDil Bilimi Çalışmaları, Multilingual Yayınları.
* KIRAN, Zeynel (1996), DilbilimDil Bilimi Akımları, Ankara, Onur Yayınları, 278s.
* KIRAN, Zeynel (2000), Yazınsal Okuma Süreçleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 302 s.
* KIRAN, Zeynel ve A. (2001), Dilbilime Giriş, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 330s.
592. satır:
* ÜÇOK, Necip (1951), Genel Fonetik, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara.
* VARDAR, Berke (1968), Dilbilim Sorunları, İstanbul.
* VARDAR, Berke (1998), DilbiliminDil biliminin Temel Kavram ve İlkeleri, İstanbul, Multilingual, 190 s.
* VARDAR, Berke (2002), Dilbilim Yazıları, Multilingual Yayınları.
* VARDAR, Berke (2002), Dilbilimden Yaşama: Yapısalcılık, Multilingual Yayınları.
* VARDAR, Berke (2003), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yayınları.
* VARDAR, Berke (Yöneten) (1983), XX. Yüzyıl DilbilimiDil Bilimi (Kuramcılardan Seçmeler), TDK, Ankara, 274 s.
* VARDAR, Berke (1998), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
* YAZICI, Mine (2004), Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları, Multilingual Yayınları.
616. satır:
<!--kategoriler-->
{{DEFAULTSORT:Dilbilim}}
[[Kategori:DilbilimDil bilimi| ]]
 
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Dilbilim" sayfasından alınmıştır