Ahmed Sencer: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Çalışma var}}
{{Hükümdar bilgi kutusu
| adı = Ahmed Sencer
| başlık = Büyük Selçuklu Devleti <br/>Horasan Selçuklu Devleti
| resim = [[Dosya:Sultan Sanjar mausoleum.jpg|190px]]
| altyazı = [[Merv]]'de Sultan Ahmed Sencer türbesi
| hüküm süresi = 1118 – 1153
| diğer ünvanları =
| tam adı = Muizzed
| önce gelen = [[Muhammed Tapar]]
| sonra gelen =
Satır 21 ⟶ 23:
| hanedan = [[Selçuklu]]
| resmi marşı =
| babası = [[
| annesi =
| doğum tarihi = 1085
Satır 31 ⟶ 33:
}}
'''Ahmed Sencer''' veya ''Sultan Sancar'' ya da ''
==Yaşamı==
===Sultan olmadan önce===
[[Melikşah]]’ın oğludur. Babasının bir seferi sırasında, [[1086]] yılında [[Sincar]]’da doğdu. Babası öldüğünde 1092'de henüz küçüktü. Melikşah'ın ölmesi ile Büyük Selçuklu Devleti bir anarşi içine girdi. Melihşah'ın eşi Terken Hatun, Melikşah'ın kücük yaştaki oğlu ve Sencer'in kardeşi [[I. Mahmud (Selçuklu)|I. Mahmud]]'un sultanlığını ilan etti. Melihşah'ın büyük oğlu olan [[Berkyaruk]] taraftarları tarfından [[Rey]] şehrine kaçırılıp Sultan ilan edildi ve Berkyaruk ve I. Mahmud güçleri arasında 17 Ocak 1093 Burûçird'de yapılan savaşta Berkyaruk galip geldi. Ahmet Sencer ve Berkyaruk'un amcası olan [[Tutuş (Selçuklu)|Tutuş]] Suriye'ye ilerliyerek [[Şam]] ve [[Halep]] şehirlerini eline geçirip [[Suriye Selçuklu Devleti]]'nin kurucusu oldu. Tutuş Berkyaruk elinde bulunan İran arazilerini de ele geçirmek üzere Berkyaruk'a hücum etti ise de 26 Şubat 1095'de [[Rey, İran|Rey]]'de Berkyaruk ile Tutuş arasında yapılan savaşta Tutuş yenildi ve öldü. Böylece Berkyaruk tek Sultan oldu ama zamn zaman ya kardeşleri ya da onların varislerinin ayaklanmaları tehditleri veya gerçekleşmeleri ile karşılaşdi. Bunadan sonra Büyük Selçuklu Devleti üçe bölünmüş olarak görülmeye başlandı:
* İran, Irak ve Orta Asya'nın bir kısmı Berkyaruk'un sultanlığı altında
* Suriye'de [[Tutuş (Selçuklu)|Tutuş]]'un iki oğlu idaresi altında Şam Melikliği ve Halep Melikliği;
* [[Kutalmışoğlu Süleyman Şah]]'ın kurduğu ve oğlu [[II. Kılıç Arslan]] hükümdarlığı alktında [[Anadolu Selçuklu Devleti]]
1097'de Sultan Berkyaruk 12 yaşında olan kardeşi Ahmet Sencer'e [[Merv]] şehrinde merkezi olan [[Horasan]] valiliğini verdi. Ahmed Sencer bundan sonra 1097-1118 döneminde hemen hemen 20 yıl devamlı olarak Horasan'ı idare etti ve Horasan'da bağımlı [[Horasan Selçuklu Devleti]] sultanı oldu. Ahmet Sencer Horasan valiliği sırasında 1102'de [[Kaşgar]]'dan ilerleyen Ebrail Arslan Han'ı [[Termez]] civarında yendi ve Kaşgarlı istilacıyı geri püskürtmeyi başardı.<ref> Grousset, René (1970) ''The Empire of the Steppes'' Rutgers University Press, New Brunswick, New Jersey, USA, s.159, ISBN 0-8135-0627-1</ref>
26 Şubat [[1105]]'de Sultan Berkyaruk oldu. Sultan olamk için kendine varis olarak daha yaşı küçük oğlu olan [[Müizzeddin Melikşah]]'ı seçmişti ve o II. Melihşah olarak Selçuklu Sultanı oldu. Ama iktidar amcası olan [[Muhammed Tapar]] elinde idi. O yıl geçmeden Muhammed Tapar kuzenini tahttan indirip Büyük Selçuklu Devleti Sultan'ı olarak devleti idareye başladı. Muhammed Tapar 4 Nisan [[1118]]'de ölünce Büyük Selçuklu Devleti'nde anarşi ve taht kavgası tekrar başladı.
Muhammed Tapar yerine Irak'da oğlu olan [[II. Mahmud (Selçuklu)|II. Mahmud]] Büyük Selçuklu Devleti Seltanı ilan edildi.
===Sultanlığa gelmesi ve mücadeleleri ===
Horasan Valisi olan Ahmet Sencer yeğeni II. Mahmut'un Sultan olmasını ve kendisinin de yeğenine bağımlı olarak Horasan'ı idare etmesini kabul etmedi. Horasan'da Ahmet Sencer Sultan olarak ilan edildi. Sencer Horasan ordusuyla Irak'a II. Mahmut üzerine yürüdü. Sencer ve Sultan II. Mahmut arasında yapılan muharebede Sencer galip geldi ve kuzenine büyük zayiat verdirdi. II. Mahmud önce çok iyi savunmalı "Saveh" şehrine kaçtı. Fakat amcası Sencer ile bir anlaşmaya girmesinin elzem olduğunu anladı. Önce Vezir'ını Sencer ile müzakerelere gönderdi ve bir anlaşma ortaya çıktıktan sonra da şahsen Sencer huzuruna çıktı. Bu anlaşmalara göre II. Mahmud, Sencer'in Büyük Selçuk Sultanı olduğunu kabul etti ve ona biat etti. Sultan Sencer'de II. Mahmud'u Irak, Azerbeycan ve batı İran üzerinde kendine tâbi alt sultan olarak tayin etti. II. Mahmud kendi idaresi altından bulunan arazilerde hutbelerde isminin Sultan Sencer'den sonra söylenmesini kabul etti, Böylece II. Mahmud 1118'de, sonradan [[Irak Selçuklu Devleti]] adı verilen tabi devletin alt hükümdarı oldu. Ancak Sultan Sencer 1157'de öldükten sonra Irak Selçuklu Devleti bağımsız oldu. Bağdad'da bulunan Abbası halifesi [[Mustarşid (Abbasi)|Mustarşid]] Sultan Sencer'e "Emir-i Müminin (Müminler Emiri)" unvanını verdi
1128'de [[Harezmşahlar]] Devletinde Şah [[Atsız Harezmşah]] babası olan [[Kutbeddin Muhammed]] yerine geçti. Babası döneminde [[Harezmşahlar]] Devleti Büyük Selçuklu Devleti'nin vasal devleti idi; ama Atsız Harezmşah'ın bağımsız bir devlet olmasını hedef almıştı. Atsız Harezmşah ilk faaliyeti [[Hazar Denizi]] ve [[Aral Gölü]] arasındaki bozkırdaki daha müslümanlığı kabul etmemiş olan [[Kıpçaklar|Kıpçak]] ve [[Oğuzlar|Oğuz]] göçebe Türklerine karşı savaşmak oldu. <ref>Ahmad Hasan Dai, Vadim Mikhaĭlovich Masson, János Harmatta, Boris Abramovich Litvinovskiĭ, Clifford Edmund Boşworth (1999) ''History of Civilizations of Central Asia'', Motılal Banarsidass Pub. ISBN 81-208-1409-6 [http://books.google.fr/books?id=lodSckjlNuMC&pg=PA146&lpg=PA146&source=web&ots=OMnfFZTzr0&sığ=G9oqKYSdJWwpPlMfpXymnSjZ1hA&hl=fr#PPA75,M1]</ref>
Önce Atsız Harezmşah Sultan [[Ahmed Sencer]]'e çok sadık bir alt-hükümdar olarak göründü. Sultan Ahmed Sencer'in 1130'da [[Ceyhun]] Nehrini geçip [[Maveraünnehir]]'da [[Semerkant]]'ta yıllık tazminatı ödemeyen şehir valisi üzerine bir sefer yaptı. Bu sefere Atsız Harezmşah da ordusuyla katıldı. Sultan Sencer Semerkant valisini önce görevden aldı ve yerine bir kölesini vali yaptı. Vali sonradan Sultan Sencer'e özürlerini bildirip af dileyince onu tekrar valiliğe getirildi.
1133'de de Sultan Sencer, Atsız Harezmşah'ın ordusuyla birlikte tekrar [[Maveraünnehir]]'e hücum yaptı. Atsız Harezmşah bu seferde Aral Golü ile [[Seyhun]] Nehri arasında yaşayan Kıpçaklara karşı büyük bir askeri galibiyet kazandı. Bu arazide en korumalı mevki oln "Cend" kalesin eline geçirdi. <ref>Günümüzde Cend kalesinin tam mevkii bilinmemektedir. Fakat kalenin Seyhun'un Aral Golü ağzında olduğu bilinmekte olup bu mevkide bulunan bir harap şehir kalıntısının yüksek ihtimalle Cend olduğu sanılmaktadır.</ref>
===Harezmşah hükümdarı Atsız ile mücadeleler===
<!--
Vers 1135, les relations entre Atsız et Ahmad Sanjar se détériörent pendant üne campagne contre le [[Ghaznévides|Ghaznévide]] [[Bahram Shah|Bahrâm Shâh]]. Atsız entre en [[Afghanistan]] et prend [[Ghazni (ville)|Ghazni]]. Bahrâm Shâh s'enfuit. İl revient peu après avoir fait allégeance à Ahmad Sanjar qui le rétablit sür son trône à [[Balkh]]. Ahmad Sanjar reproche à Atsız d'avoir fait tuer des croyants<ref name="cambridge">{{en}} {{lien web |ürl=http://books.google.fr/books?id=BxRwJUrnr20C&pg=PA144&lr=&sığ=_7bqlEhniiaSvgRd26zaDADC9vA#PPA142,M1 |titre=The Cambridge History of İran |auteur=William Bayne Fisher |page=142-145 |année=1968 |éditeur=Cambridge University Press |isbn=0-521-06936-X}}</ref>.
En [[1138]], Atsız se révolte ouvertement contre Ahmad Sanjar. İl öccupe üne grande partie de la région longeant l'Amou-Daria pour entraver les mouvements de l'armée de Ahmad Sanjar. Cela n'empêche pas ce dernier de remporter quelques batailles en partıculier par la prise de la forteresses de Hazarasp<ref name="hazarasp">'''Hazarasp''', '''Hazorasp''', '''Khazarasp''', (en [[ouzbek]] : Xazorasp) est üne ville de l'Ouzbékıştan açtuel sür la rive sud de l'Amou-Daria {{coord|61.087503|41.310373|format=dms|dışplay=inline}}</ref>. Sanjar exécute le fils d'Atsız et öccupe le Khwarezm. İl essaie d'ınstaller son neveu [[Ghiyath ad-Din Süleyman Shah|Süleyman Shah]], avec un [[vızır]] et un [[atabeg]]. Çette administration direçte par les Seldjoukides a été mal supportée par les Khwarezmiens. Dès que Sanjar quitte [[Merv]], Atsız revient de son refuge au [[Gorgan|Görgân]], le peuple se soulève et expülse Süleyman Shah<ref name="cambridge" />.
En 1141, le prestige d'Ahmad Sanjar est malgré tout resté important. Atsız juge habile de faire allégeance<ref name="cambridge" />. La cour sollicite Sanjar pour qu'il parte en campagne contre les Qara-Kıtaï. Sa gloire s'en trouverait accrue et le pays se trouverait protégé. Sanjar subit üne défaite contre les Qara-Kıtaï qui pénètrent au Khwarezm. Treize milles hommes du sultan sont tués. Son camp est pris. Son équipage, son harem et sa première épouse Tarkhan Hatun sont çapturés. Çette défaite démontre au peuple que Sanjar n'est pas ınvincible contrairement à çe qu'ön croyait jusque là<ref name="early" />. Quand Sanjar se retire devant les Qara-Kıtaï à [[Termez]] et Balkh, Atsız en profite pour envahir le [[Khorasan]] et prendre [[Sarakhs]] et Merv. Le printemps suivant il öccupe [[Nichapur]]; La [[Khutba]] est prononcée en son nom pendant plusieurs mois. [[Rachid ad-Din Vatvat]], poète à la cour d'Atsız, écrit que les Seldjoukides sont sür le déclin alors que les Khwarezm-Shahs voient leur puissance s'accroître<ref name="cambridge" />.
Dès [[1142]], l'autorité des Seldjoukides dans le Khorasan est rétablie. Sanjar assiège Atsız à [[Ourguentch]]. Sanjar le contraint à rendre le butin fait à Merv et à Nichapour. Atsız continue néanmoins à se montrer rebelle. İl aurait envisağé de recourir aux [[Nizârites|Assassıns]] pour tuer le sultan et pour exécuter un de ses ambaşsadeurs<ref name="cambridge" />. Sanjar est mis au courant de le complot le visant par un espion qu'il avait placé à la cour d'Atsız<ref>{{en}} {{lien web |ürl=http://books.google.fr/books?id=UeMOAAAAQAAJ&pg=PA457&dq=atsız+Khwarazm-shah&lr=&sığ=w13SMb_y1TtgDcHwSXJ_ue-İ9nk#PPA426,M1 |titre=Persian Literatüre, A Bio-Bibliographical Survey |auteur=C.A. Storey, François de Blois |année=2004 |éditeur=Routledge |pages=668 |işbn=0-947593-47-0}}</ref>.
En [[1147]], üne fois de plus Sanjar entre au Khwarezm. İl prend Hazarasp<ref name="hazarasp" /> et Ourguentch. En 1148, Sanjar accepte la soumission faite à contreçœür d'Atsız qui doit şe préöccuper de sa frontière avec les [[Qarakhanides]].
En [[1152]], Sanjar remporte üne victoire décışıve contre le [[Ghurides|Ghuride]] [[Ala ad-Din Huşayn (Ghurî)|`Ala' ad-Dîn Huşayn]] qui a pénétré dans le Khorasan avec l'ıntention d'en faire la conquête. Sanjar remporte l'affrontement. İl fait prisonnier `Ala' ad-Dîn Huşayn. Ce dernier est renvoyé chez lui et devient un vassal de Sanjar<ref name="early" />.
-->
=== Sultan Sencer ve Oğuzlar===
1153'de Selçuklu Sultanı Ahmed Sencer, aralarında ittifak etmiş bir müttefik Oğuz boylari grubuna karşı, daha önceki anlaşmalara uymayarak yıllık 20 bin koyun tazminatı vermemedikleri için, bir sefere çıktı. Fakat Sultan Ahmed Sencer Oğuz müttefikler ordusu ile yaptığı muharebeyi kaybedip bu Oğuzlar ittifakına esir düştü. Oğuz ittifakı Horasan'ı eline geçirdi. Sultan Sencer ise Oğuz ittifakının esiri olarak tutuklu olarak esaretini geçirmeye başladı.
Horasan bir keşmekeş içine büründü. Bu keşmekeş döneminde Horasan büyük bir nüfus kaybına sahne oldu ve Horasan'ın nüfusu eski seviyesine yetişmesi 40 yıl aldığı belirtilir. Sultan Sencer esaret altındayken eşi olan Türkan Hatun onun yerine hükümeti yürütmeye çalıştı. Oğuzlar, Sultan olarak eski [[Karahanlılar]] hükümdarı ve Ahmed Sencer'in yakın akrabası olan Mahmud Han'ı Sultan olarak ilan ettiler. Fakat Selçuk ordusunun önemli bir kısmı Mahmud Han'ı Sultan kabul etmedi. Bu sefer Mahmud Han Oğuzlara karşı çıktı. Atsız Harezmşah Oğuzlar ittifakına katılmamış ve Selçuklulara sadık kalmıştı. Mahmud Han Atsız Harezmşah ile bir ittifak kurdu. Atsız Harezmşah aracılığı ile Selçuklu ordusundan Horasan'a dönmeyenlerin geri gönderilmesi için müzakereler başladı.
Fakat diğer Harezmşahlar bu keşmekeşden faydalanmayı fırsat bildiler. 1154'de bir Atsız Harezmşah'ın kardeşi İnal Tekin komutasında bir Harezm ordusu Horasan'a bir talan hücumu yaptı. Önemli bir tarım alanı olan Bayhak'a (günümüzde [[Sebzvar]]'a) kadar ilerleyip bu arazileri talan etti.
1156'da Türkan Hatun öldü.
Bundan hemen donra Sultan Ahmed Sencer esaretten kaçtı. Sultan Sencer Büyük Selçuklu Devleti dizginlerini tekrar eline aldı Tekrar Horasan'da idareyi eline geçirdi. <ref>Malcolm. John (1821), ''Histoire de la Perse depuis les temps les plus anciens jusqu'à l'époque açtuelle'', Pillet aîné s.93 {{fr}}</ref>. Bu arada Sultan Sencer Atsız Harezmşah'ın tekrar tabi devlet olarak yine Selçuklu devletine bağlanmasını sağladı.
Sultan Sencer tekrar bir Oğuz ittifaki hücumuna ugramamak için [[Gurlular]] ve [[Bavandiler]] ile antlaşmalar da yaptı.
1156 başlarında Sultan Sencer'i kendini esir alan Oğuzlara karşı bir sefer açtı. Atsız Hsrezmşah Sultan Sencer'in bu seferine tabi bir devlet Sultanı olarak iştirak etmesi gerekti.
=== Saltanatının sona ermesi===
Sultan Sencer'in karısı Türkan Hatun Sultan Oğuzlar tarafından salıverilmesinden hemen önce 1156'da ölmüştü. Sultan Sencer ile Türkan Hatun'un
iki kız çocukları bulunmaktaydı ve bunlar kuzenleri olan [[II. Mahmut]] ile evlenmişlerdi. Sultan Sencer sonra Sultan Mesud Demirek'in dul karısı olan ve Gürcistan Kralı [[I. Demetre]]'nin kızı olan Rusudan ile evlilik yaptı ama bu evlilikten çocuğu olmadı.
Harezmşah Atsız ise, oğlu [[II. Arslan]]'ı varisi olarak seçtikten sonra, 1156'da vefat etti.
Sultan Ahmet Sencer 8 Mayıs 1157'de hayata gözlerini kapadı ve [[Merv]]'de bulunan türbesine gömülmüştür.
Sültan Sencer'in ölümünden hemen sonralarinda Horasan ve [[Maveraunnehir]] arazileri Harezmşahlar kontrolü altına girmiş bulunmaktaydı.
== Türbesi ==
Sultan Sencer'in türbesi (günümüzde [[Türkmenistan]]'da olan) eski [[Merv]] şehrinde bulunmaktadır. <ref>Sultan Sencer'in Merv'deki türbesinin uydu fotosu şu kordinatlarda görülebilir : {{coord|37.664247|62.163767|format=dms|dışplay=inline}}. "Wikimedia common"'da da türbenin ayrıntılı büyük ölçekli bir fotosu bulunmaktadır.</ref>
Bu türbe 1221 yılında Cengiz Han'ın emrindeki Moğollar tarafından Merv'in yağma edilmesi ve halkının tamamının neredyse öldürülmesi sırasına Moğollar tarafından yıkılmıştır. <ref>Saunders, John Joseph (1971) ''The History of the Mongöl Conquests'' University of Pennsylvania Press</ref>
20. yüzyılda [[Türkmenistan]] SSCB'e bağlı iken bu türbe birkaç defa restore edilmiştir. Fakat bu restoresyonlarda hatalar yapıldığı iddia edilmiştir. Bu türbe son olarak UNESCO idaresi altında ve UNESCO fonları ile restore edilmiştir.<ref>{{web kaynağı|url=http://whc.unesco.org/fr/list/886 |başlık="Eski Merv" Tarihsel ve Kültürel Milli Park |yayımcı=UNESCO}}</ref>Bu restorasyonla SSCB döneminde yapılmış olan daha önceki restorasyonlarda yapılmış hataların kaldırılmasına dikkat edilmiştir. Sultan Sencer Türbesi Eski Merv'de çok bariz görünüşlü bir eserdir. Eni, boyu ve yüksekliği 38er metre olan tuğla duvarlardan yapılmış olup bu [[küp]] şeklinde olup üzerinde bir kubbe bulunmaktadır. Bu türbe eski Merv şehrinin konumlandığı ovalık arazide etraftan epeyce uzaktan çok açıkça görülebilmektedir.
==Ayrıca bakınız==
==Notlar==
Satır 51 ⟶ 119:
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Ahmad_Sanjar İngilizce Wikipedia "Ahmad_Sanjar" maddesi]] {{ing}}
* [http://fr.wikipedia.org/wiki/Ahmad_Sanjar
* [http://www.
Satır 65 ⟶ 133:
[[Kategori:1157 yılında ölenler]]
[[Kategori:Büyük Selçuklu Sultanları]]
[[Kategori:
| |||