Bektaşîlik: Revizyonlar arasındaki fark

[[Balım Sultan]], [[Alevî]]lere göre [[Pir|Pîr]]-î Sanî ''(İkinci [[Pir|Pîr]])''’dir. [[Alevîlik]]-Bektaşîlik araştırmacısı İngiliz J. K. Birge bu süreci [[Alevî]] toplumunun yorumuna göre yapar. Ona göre; “XIII. yüzyıldan başlayarak Küçük Asya’dan ismen ait oldukları çeşitli dinlerden karışmış öğeler içeren bir tür halk dini gelişti. [[Hacı Bektaş-ı Veli]]’nin harekete yardımcı olan gezginci ruhanî önderlerden biri olarak giderek artan bir biçimde üstünlüğü tanındı. Sadece [[Kırşehir]] yakınındaki köy adını ondan almakla kalmadı, fakat tüm Küçük Asya’da sayısız köyde onun adı [[Pir|Pîr]] olarak ünlendi. [[Balım Sultan]]’la kent içi ve yakınlarındaki tekkelerde daha yetkinleştirilmiş bir ritüel ve örgütlenme başladı. Bu örgütlenme, belirli ölçülerde çok benzer inanç ve uygulamaları sürdüren, fakat Bektaşîliğin düzenlenmiş sisteminin dışında kalan köy gruplarından farklılaşarak daha biçimsel olarak örgütlenmiş ''“Bektaşî Tarikâtı”'' haline geldi”.

 

{{ana|Hurufîlik|hülul|tenasüh|teslis|ibaha}}

[[Balım Sultan]], 1501'lerde dönemin padişahı [[II. Bayezid|Sultân Bayezid-i Velî]] tarafından [[Kırşehir]]’deki Hacı Bektaş Dergahı’nın başına atanmıştır. [[Balım Sultan]]’a kadar Bektaşîlik, genellikle kırsal kesimlerde ve köylük yörelerde tutunmuş, [[Alevî]]-[[Türkmen]] içerisinde benimsenme olanağı bulmuştur. Özellikle [[Alevî]]liğin bir türevi ve [[Alevî]]liği yeniden biçimleyen, derneştiren, onları eğiterek disipline eden bir eğilim olarak kendini ortaya korken, [[Balım Sultan]]’la kentsel kesimlere ve [[Osmanlı]] aydınları arasına da girmiştir. Böylece Bektaşîlik tarihinde yeni bir dönem başlar ve Bektaşîler; “Köy Bektaşîsi”, “Kent Bektaşîsi” olarak farklılaşırlar. Kent Bektaşîliğine “Nazenin Tarikatı” veya “[[Dedebabalık|Babagan Kolu ''(Babalar Kolu)'']]” da denir. [[Balım Sultan]], “Bektaşî Erkannamesi”’ni düzenlemiş ve bu örgütlenmeye katılmanın koşullarını oluşturmuştur. Aynı zamanda, [[On iki imam]] anlayışını yola kazandırmıştır. Bu, onun yaptığı yeniliklerin başındadır. “[[On iki imam]] törenleri”, “on iki çerağ”, “on iki post”, palhenk, “evlenmemiş ''(mücerred)'' babalık kuralı”, şerbet yerine şarap, “[[Hurufîlik]]” etkisi, “[[İbahilik|İbahiyecilik]]”, “üçleme ''([[teslis]])''”, “[[tenasüh]]”, ve “[[hülul]]” kavramları tarikâtın bünyesine onun sayesinde girer.