Vikipedi

Şemsi Ahmed Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
viki linkler +
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
19. satır:
 
==Yaşamı==
Arnavut asıllı olduğu bilinmektedir.<ref name="uzunçarsılı"> Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu say.348 </ref> Defterdar İskender Çelebi'nin kölesi iken bu kişinin idam edilmesinden sonra [[Enderun]]'a alınmıştır. Bu saray eğitim kurumundan "kapıcıbaşı" olarak çıkma yapmıştır. Sonra "Yeniçeri Ağası" ve ondan sonra da "Rumeli Beylerbeyi" görevlerinde bulunmuştur. Bu görevde iken, o dönemde sadrazam olan [[Damat Rüstem Paşa]] ve karısı [[I. Süleyman|Kanuni Sultan Süleyman]]'ın kızı olan [[Mihrimah Sultan]]'ın kızı olan "Ayşe Hanım Sultan" ile evlenmiştir.<ref name="uzunçarsılı"/> <ref>Kaynak bildirilmeyen İngilizce Wikipedia [http://en.wikipedia.org/wiki/Şemsi_Pasha Şemsi_Pasha] maddesinde ise baba tarafından 7.yüzyılda büyük Arap komutanı [[Halid bin Velid]] aslından geldiği ve annesinin ise bir sultan kızı olduğu belirtilmektedir. Bu madde ayrıca Şemsi Ahmet Paşa'nın [[Şam]], Rûm, [[Sivas]] ve Anadolu beylerbeylikleri görevlerini de yaptığını belirtilmektedir.</ref>
 
Asili hakkinda tarihciler arasinda tartismalar bulunmaktadir. Sicill-i Osmani ismini "Ahmet Pasa (Semiz)" olarak vermekte ve "Arnavutdur" demektedir.<ref name="sicilliosmani">Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.I s.210 [http://archive.org/details/sicilliosmani01sruoft]</ref>Uzunçarşılı'ya gore <ref name="uzunçarsılı"> Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu say.348 </ref>
Hemen sonra vezirlik rütbesi verilip kubbealtı veziri olarak göreve başlamıştır. 1576'de ikinci vezir iken, [[Piyale Paşa]] üçüncü vezir görevi yapmaktaydı. 1576'da [[II. Selim]]'in kızı ve yeni padişah [[III. Murad]]'ın kız kardeşi Gevher Sultan ile evlenen Piyale Paşa'ya ikinci vezir olarak görev verilmiş ve Şemsi Ahmet Paşa üçüncü vezirliğe düşürülmüştür. Bundan dolayı Şemsi Ahmed Paşa sadrazam olan [[Sokullu Mehmet Paşa]] ile yaptığı münakaşa dolayısıyla bu görevinden atılmıştır. Piyale Paşa'nın ikinci vezirliğinin Sadrazam Sokullu tarafından Piyale Paşa'nın sadrazamlığa yolunun açılması olduğu Peçevi tarihi tarafından belirtilmiştir. Fakat Piyale Paşa 1578'de ölmüştür. <ref name="peçevi">Peçevi İbrahim Efendi (1283 / ) baskısı, "Peçevi Tarihi" C.1 say.140-141</ref>▼
<blockquote>
Arnavut olup meşhur defterdar İskender Çelebi'nin kölelerindendir. Efendisinin katlinden sonra [[Enderun]]'a alın(mıştır.)
</blockquote>
Uluçam çağdaş otoriteli bir biyografi kitabindaki maddede sunu demektedir:<ref name="yasamyapit">Uluçam, Müjdat "Şemsi Ahmed Paşa (Kızılahmetli)" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlilar Ansiklopedisi'', C.2 s.583, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN:975-08-0071-01.</ref>
<blockquote>
Isfendiyarogullarindan Kizil Ahmedzade Mirza Pasa'nin ogludur. Annesi II. Beyazid'in kizidir. Semsi Pasa, silsilenamesinde ceddinin Halid b, Velid'e kadar uzandigini iddia eder. Genc yasta saray hizmetlerine alin(mistir).
</blockquote>
 
Enderundan cikmasindan sonraki gorevleri de degisik tarihciler tarafindan degisik verilmektedir. "I. Selim doneminde terfi ederek sirayla avcibasi, bolukagasi, muteferrika ve sipahiler agasi oldu." <ref name="yasamyapit"/> Sicill-i Osmani'ye gore I. Süleyman (Kanunî) devrinde mâbeynden [[kapıcıbaşı]]lıkla çıkmıştı. 1558'de Yeniçeri ağası; 1563/64'de Anadolu beylerbeyi, sonra Rumeli beylerbeyi olmustur.<ref name="sicilliosmani"/>Uzuncarsili Endurundan kapicibasilik ile dis hizmete cikmis; sonra [[yeniceri agasi]] ve "Rumeli Beylerbeyi" oldugunu aciklamaktadir. <ref name="uzunçarsılı"/>
Bir müddet görevsiz kalan Şemsi Ahmet Paşa'ya, kendini tutanların ricaları ile, sadrazam [[Sokullu Mehmet Paşa]] tarafından tekrar eski rütbesi ile kubbealtı vezirliği geri verilmiştir. 11 Ekim 1579'da Sokullu bir suikasta uğrayıp hayatını kaybedince Şemsi Ahmet Paşa'ya Sadrazamlık görevi verilmiştir. Şemsi Ahmet Paşa'nın sadrazamlığı 6 aydan biraz fazla sürmüştür. Şemsi Ahmet Paşa'nın bu kısa sadrazamlık döneminde padişah [[III. Murad]] ve saray devlet ve hükümet işlerine müdahalelere başlamış ve bu müdahaleler Şemsi Ahmet Paşa'yı çok tedirgin etmiştir. Şemsi Ahmet Paşa 28 Nisan 1580 (Rabiievvel 988) de geçirdiği idrar kesesi hastalığı nedeniyle ölmüştür. Edirnekapı mezarlığında gömülüdür.▼
 
[[I. İbrahim]] saltanat döneminde 31 Ocak 1644 - 17 Aralık 1645 döneminde sadrazamlık yapan [[Civankapıcıbaşı Sultanzade Semiz Mehmed Paşa]] Şemsi Ahmed Paşa'nın torunudur.<ref name="uzunçarsılı"/>▼
 
1553 Iran Seferi'ne sipahiler agasi olarak katilmistir. [[Sehzade Mustafa]]'nin isyan edip kendini hukumdar ilan etmesi haberini Istanbul'a cavusbasi aga ile birlkte getirdi. I. Suleyman'a yenicerilerin Sehzade Mustafa taraftari olduklarini bildirip bu isyani bastirmak icin kapikulu askeri komutanligini padisahin sahsen almasinin uygun olacagi tavsiyesini verdi. I. Suleyman doneminde 1551'de Sam ve sonra Sivas eyalet valilikleri gorevleri yapti 1554'de Sivas beylerbeyi tayin edildi. Bir muddet sonra Rumeli beylerbeyi oldu. Bu gorevde iken 1556'da Zigetvar Seferi'ne katildi. Rumeli askeri ve 2000 yenicerilik bir gucle Bobofca kalesini ele gecirme gorevini uzerine aldi.<ref name="yasamyapit"/>
[[Dosya:İstanbul 5103.jpg|thumb|left|150px|[[Şemsi Paşa Camii]]]]▼
 
Rumeli Beylerbeyi iken, o dönemde sadrazam olan [[Damat Rüstem Paşa]] ve karısı [[I. Süleyman|Kanuni Sultan Süleyman]]'ın kızı olan [[Mihrimah Sultan]]'ın kızı olan "Ayşe Hanım Sultan" ile evlenmiştir.<ref name="uzunçarsılı"/>
 
▲HemenII. sonraSelim'in tahta cikmasiyla vezirlik rütbesi verilip kubbealtı veziri olarak göreve başlamıştır. 1576'de ikinci vezir iken, [[Piyale Paşa]] üçüncü vezir görevi yapmaktaydı. 1576'da [[II. Selim]]'in kızı ve yeni padişah [[III. Murad]]'ın kız kardeşi Gevher Sultan ile evlenen Piyale Paşa'ya ikinci vezir olarak görev verilmiş ve Şemsi Ahmet Paşa üçüncü vezirliğe düşürülmüştür. Bundan dolayı Şemsi Ahmed Paşa sadrazam olan [[Sokullu Mehmet Paşa]] ile yaptığı münakaşa dolayısıyla bu görevinden atılmıştır. Piyale Paşa'nın ikinci vezirliğinin Sadrazam Sokullu tarafından Piyale Paşa'nın sadrazamlığa yolunun açılması olduğu Peçevi tarihi tarafından belirtilmiştir. Fakat Piyale Paşa 1578'de ölmüştür. <ref name="peçevi">Peçevi İbrahim Efendi (1283 / ) baskısı, "Peçevi Tarihi" C.1 say.140-141</ref>
 
▲Bir müddet görevsiz kalan Şemsi Ahmet Paşa'ya, kendini tutanların ricaları ile, sadrazam [[Sokullu Mehmet Paşa]] tarafından tekrar eski rütbesi ile kubbealtı vezirliği geri verilmiştir. 11 Ekim 1579'da Sokullu bir suikasta uğrayıp hayatını kaybedince Şemsi Ahmet Paşa'ya Sadrazamlık görevi verilmiştir. Şemsi Ahmet Paşa'nın sadrazamlığı 6 aydan biraz fazla sürmüştür. Şemsi Ahmet Paşa'nın bu kısa sadrazamlık döneminde padişah [[III. Murad]] ve saray devlet ve hükümet işlerine müdahalelere başlamış ve bu müdahaleler Şemsi Ahmet Paşa'yı çok tedirgin etmiştir. Şemsi Ahmet Paşa 28 Nisan 1580 (Rabiievvel 988) 'de geçirdiği idrar kesesi hastalığı nedeniyle ölmüştür. Uzuncarsili ve Sicil-i Osmani'ye gore Edirnekapı mezarlığında gömülüdür.<ref name="uzunçarsılı"/> Uskudar'da yaptirmis oldugu "Semsi Pasa Camii" ve mederesesinin yaninda gomulu oldugu da bildirilmistir.<ref name="yasamyapit"/>
 
▲[[I. İbrahim]] saltanat döneminde 31 Ocak 1644 - 17 Aralık 1645 döneminde sadrazamlık yapan [[Civankapıcıbaşı Sultanzade Semiz Mehmed Paşa]] Şemsi Ahmed Paşa'nın torunudur.<ref name="uzunçarsılı"/>
 
==Değerlendirme==
 
Peçevi tarafından "insaflı ve dürüst" olarak nitelendirilmiştir.<ref name="peçevi"/> Diğerleri onu hırçın ve geçimsiz olarak tanımlamaktadırlar<ref name="uzunçarsılı"/>
Sicill-i Osmani'ye gore<ref name="sicilliosmani"/>
<blockquote>
tedbirli, akilli bir vezirdi
</blockquote>
Uzunçarşılı degerlendirmesinde <ref name="uzunçarsılı"/>
<blockquote>
Kendisi hırçın ve geçimsiz imis
</blockquote>
demektedir. Ulucam ise diger bir acidan degerlendirme yapmaktadir<ref name="yasamyapit"/>
<blockquote>
Sair ve guzel konusan bir kimse idi. Padisahalr sohbetinden hoslanirlara ve daime meclislerinde bulundururlardi. Avcilik ve silahsorlukte de mahirdi.
</blockquote>
demektedir.
 
==Eserleri==
 
[[Üsküdar]]'da kıyıda o zaman orada bulunan "Şemsi Ahmet Paşa Konağı" yanında [[Mimar Sinan]] tarafından yapılmış "Şemsi Ahmet Paşa Külliyesi" (diğer adları ile Şems Camisi, Kuşkonmaz Camisi, [[Şemsi Paşa Camii]]) bulunmaktadır. Bu külliye camii girişinde bulunan bir kitabe bu camiin 1580'de tamamlandığını bildirmektedir.<ref>Gültekin, Gülbin. (1994). "Şemsi Paşa Külliyesi" ''Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi''. İstanbul: Tarih Vakfı, Cilt VII, say. 158-159.</ref><ref>[http://archnet.org/library/sites/öne-site.jsp?site_id=11421 Şemsi Ahmet Paşa Complex] {{ing}}</ref>▼
▲[[Dosya:İstanbul 5103.jpg|thumb|left|150px|[[Şemsi Paşa Camii]]]]
 
▲[[Üsküdar]]'da kıyıda (Kuşkonmaz mevkiinde) o zaman orada bulunan "Şemsi Ahmet Paşa Konağı" yanında [[Mimar Sinan]] tarafından yapılmış "Şemsi Ahmet Paşa Külliyesi" (diğer adları ile Şems Camisi, Kuşkonmaz Camisi, [[Şemsi Paşa Camii]]) bulunmaktadır. Bu külliye camii girişinde bulunan bir kitabe bu camiin 1580'de tamamlandığını bildirmektedir.<ref>Gültekin, Gülbin. (1994). "Şemsi Paşa Külliyesi" ''Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi''. İstanbul: Tarih Vakfı, Cilt VII, say. 158-159.</ref><ref>[http://archnet.org/library/sites/öne-site.jsp?site_id=11421 Şemsi Ahmet Paşa Complex] {{ing}}</ref>
 
[[Bolu]]'da cami, darulhadis, cesme ve kopru gibi vbazi hayir eserlerii insa ettirmistir.<ref name="yasamyapit"/>
 
Semsi Ahmet Pasa'nin bir divani, "Tercumetu'l-Vikayye li Semsi Pasa", "Itikadname" ve "Tercume-i Surut-i saalt" adli eserlerinin yazmalari Istanbul kutuphanelerinde bulunmaktadir,. "Sehname-i Sultan Murad (Tarih-i Dilara)" adli bir siirsel mesnevi seklinde yazilmis bir tarih kitabi ise uc yazma nuhsa olarak Paris, Viyana ve Roma kutuphanelerinde bulunmaktadir, Bu eser Samanogullari ve Selcuklular'dan baslayip [[III. Murat]] donemine kadar tarihi 1160 beyitle elden gecirmektedir. 1579'da Sokollu Mehmet Pasa'nin oldurulmesi hadisesini isleyip bir hatim ile son bulmaktadir.<ref name="yasamyapit"/>
 
==Kaynakça ==
Satır 43 ⟶ 77:
 
==Dış bağlantılar==
 
* Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar)'', Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN:978-975-16-0010)
* İbrahim Peçevi Efendi (haz. Bekir Sıtkı Baykal) (1999), ''Peçevi Tarihi (2 Cilt)'', İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı) ISBN:975-17-1109-6
* Uluçam, Müjdat "Şemsi Ahmed Paşa (Kızılahmetli)" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlilar Ansiklopedisi'', C.2 s.583, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN:975-08-0071-01.
* Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.I s.210 [http://archive.org/details/sicilliosmani01sruoft]
 
{{başlangıç kutusu}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Şemsi_Ahmed_Paşa" sayfasından alınmıştır