Rusya Çarlığı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
107. satır:
{{Rusya tarihi}}
Rusya'yı 1721 yılından, 1917 Rus Devrimine kadar varlığını sürdürdü.Rus Çarlığı olarak da bilinir.Dünya'Daki en büyük imparatorluklardan biridir.1886 yılında sınırları Doğu Avrupaya,Asya'ya ve Alaska'ya kadar uzanmıştı.
19.Yüzyılın başlarında Rus Çarlığı Kuzeyde Buz Denizinden,Güney'de Karadeniz'e,Batı'da Baltık Denizine,Doğu'da Pasifik ve Alaska'ya kadar genişlemişti.1897 yılındaki Nüfus sayımında 125.6 Milyon insan sayılmıştır.Bu da Rus Çarlığını Çin'den ve İngiltere'den sonra Dünyada en büyük nüfusa sahip 3.ülke yapıyordu.Ülkede Farklı Din ve Kültür'den bir sürü insan vardı.Gelir dağılımı adaletli değildi.Hükümet,Çar denilen İmparator tarafından yönetilirdi.Mutlak Monarşi uygulanıyordu.1905 Devriminde ise,Çar bir Meclis kurulmasını kabul etti.Böylece Meşruti Monarşi'ye geçildi.Ama,İmparator Meclisi önemsemeyerek Mutlak Monarşisi'ne devam etti.1.Dünya Savaşında alınan ağır yenilgilerden sonra 1917 Ekim devrimiyle Halk isyan ederek,Çarlık rejimini devirdi.
== Köken ==
Satır 113 ⟶ 115:
[[Korkunç İvan]]'ın [[1547]]'de resmen [[Rus Ortodoks Kilisesi]] tarafından Çar ilan edilmesi ile Rusya Çarlığı kuruldu. Korkunç Ivan, Kazan Hanlığı ile yıllardır devam eden savaşları 1552 yılında başkent Kazan'ı alarak sonlandırdı. Daha sonra Astrahan Hanlığı'nı da ele geçiren Rusya'nın sınırları [[Orta Asya]]'ya dayanmış oldu.
== Tarihi ==
Rus Çarlığı,Nystad antlaşmasından sonra,I.Petro tarafından kuruldu.Bazı tarihçiler,onun III.Ivan Novgorod'u fethinden veya Kazan'ı fethettihinden sonra doğdu.Çarlık ifadesi ise,1547 yılında,4.Ivan'ın taç giytmesinden sonra, Bugünkü tüm Rus toprakları ele geçirilince kullanıldı.
== 18.Yüzyıl ==
Büyük Petro(1672-1725) Rus Çarlığı Avrupa'da söz sahibi bir devlet haline getiren en önemli kişidir.Ama Büyük İmparatorluğunda,Sadece 14 Milyon insan vardı.14 Milyon kişinin çoğu Çiftliklerde yaşıyordu.Çok az kişi de şehirlerde yaşıyordu.1723 yılına kadar Kölelik önemli bir yer tutuyordu.Ama Büyük Petro,Köleleri,Hizmetçilere çevirdi.
Büyük Petro'nun ilk Askeri saldırısı Osmanlı üzerine oldu.Böylece Kuzeye dönüldü.Rusya'nın Karadeniz ile herhangi bir bağlantısı yoktu.Sadece Baltık Denizinin bir bölümü olan Beyaz Denizde "Archangel" adına bir limanı vardı.Ama oda Yılın 9 ayında donuktu.Baltık Denizine geçiş ise İsveç tarafından engelleniyordu.Büyük Petro,Denize ulaşabilmek için,1699 yılında Saksonya ile gizli bir antlaşma imzaladı.Bundan sonra Danimarka,Polonya,Litvanya,Rusya İsveç'e saldırdı.Savaş,1721 yılında,İsveç'in barış istemesi sonunda imzalandı.Antlaşmaya göre,Ruslar Güney'den ve Kuzey'den denize ulaşabiliyordu.Saint Petersburg adında yeni bir şehir inşa edildi ve yeni başkent Saint Petersburg oldu.
Petro,Hükümeti o zamanki modern kurallara göre yeniden yapılandırdı ve Duma adıyla anılan ve 9 senato'dan oluşan Meclisi yeniden açtı.Kırsal alanlar yeni il ve ilçelere bölündü.Senatoların görevi,Vergi gelirlerini toplamaktı.Onun döneminde,Vergi 3 katına çıkarıldı.Ortodoks kilisesi'ni devletin bir parçası yapmak için,Ortodoks Kilisesi'ni devletin idari yapısına dahil etti.Patrikhaneyi kaldırdı ve onun yerine Hükümetçe yönetilen ve Kutsal Sinod ile değiştirildi.Kısaca Tek yönetimin parçası oan her şey kaldırıldı.
Petro 1725 yılında ardında vasal bırakmadan ölünce,yerine kısa bir süreliğine,1.Katerina geçti.Taç ondan sonra Çariçe Anna'ya geçti.Anna döneminde Reform hareketleri yavaşlatıldı ve Osmanlı ile savaştı.Yapılan savaşı kazanarak Kırım Hanlığının zayıflamasına yol açtı.
Baltık Almanlarının Rus siyaseti'ne uyguladığı baskı nedeniyle,Tahta Peter'in kızı Elisabeth getirildi.Elisabeth Resime,Mimariye,Bilime önem verdi.Ama onun döneminde yapısal reforma gidilmedi.Onun döneminde 7 yıl savaşları olmuş,ve Rus Çarşığı'da Elisabeth önderliğinde savaşa katılmıştır.Savaş,Ruslara Askeri açıdan büyük bir zafer getirmişse de,Politik yönden zayıf kalınmıştır.Yaklaşık 20 yıl tahtta kalmıştır.
3.Petro ile evlenen bir Alman Prensesi olan 2.Katerina ve ya Büyük Petro, Elisabeth'ten sonra tahta getirildi.Katerina döneminde Ruslar Polonya ve Litvanya toprakları üzerinde Siyasi kontrolünü genişletti.Ama Askeri zaferlerin maliyeti altında ezilen köylü halk isyan etti.2.Katerina'nın Tüm Toprak Ağalarını asın emri üzerine,Çoğu asıldı.Ayrıca İşkence etme ve Öldürme suçundan Üst düzey soylulardan olan Darya Nikolayevna Saltykova'nın Toplum önünde yargılanması ve cezalandırılmasını emretti.
Asillerin desteğini sağlamak için,Hükümetine rağmen,Serflerin ve Diğer düşük sınıfların Haklarını ve güçlerini arttırdı.Katerina,Serfliğin sona ermesi gerektiğine inanıyordu.Bu işi biraz daha ileriye taşıyarak Nakaz'ında, yani Halkı bilgilendirme notunda serfler için "bizim kadar iyiler"dedi.Ama soylular bu durumu İğrenç olarak değerlendirdi.Katerina'nın ölümünden sonra bulunan belgeler'de,Katerina'nın Rusya'ya demokrasi getirme konusunda umutlu olduğunda gösterdi.Ama bu durumun İmparatorluğun böyle büyük bir olay iin daha hazır olmadığını biliyordu.En büyük sorun,Serflerdi.2.Katerina döneminde Osmanlı ile Karadeniz hakimiyeti için savaşıldı ve başarılı oldu.
== 18.Yüzyılın 2.yarısı ==
Napolyon,1812 yılında,Rus çarlığını işgale girişerek büyük bir hata yaptı.Napolyon'un bu seferi,tam bir dönüm noktasıydı.Napolyon'un Grand Arméé'si Moskova'ya doğru ilerlerken,şehir dışında yaşayanlar,Şehirleri,Tahılları,yiyecekleri yakarak Fransız ordusunu güç duruma düşürdüler.Soğuk rus kışında, Binlerce Fransız ordusu köylü Gerillalar tarafından pusuya düşürülüp öldürüldü.Bunların üzerine Napolyon'un ordusu geri çekildi.Rus orduları,Onları Paris'e kadar geri çekilmeye zorladı.Rusya ve Müttefikleri'nin Napolyon'u yenmesinden sonra,1815 yılındaki Viyana Kongresinde Avrupa'nın sınırlarının yeniden çizilmesinde önemli bir rol oynadı ve "Avrupa'nın kurtarıcısı" olarak anıldı.
Rus İmparatorluğu Napolyon Fransa'sını yendikten sonra, Avrupa'nın politikasında önemli bir yere gelmesine rağmen,Serflik ekonomi'nin gelişmesinde önemli bir engeldi.Batı Avrupa'da 18.Yüzyılın 2.yarısında gerçekleşen Sanayi Devrimi sayesinde,Batı Avrupa ekonomik bakımdan oldukça gelişmişti.Ama Rus İmparatorluğu bunun gerisinde kalmıştı ve İmparatorluk yeni sorunlarla karşılaşıyordu.Alexander,Napolyon'u yendikten sonra Reform vaadettiyse de 1-2 küçük reform'dan başka reform yapılmadı.
Liberal çar, kendi yerine genç kardeşi'ni, 1.Nicholas'ı tahta geçirdi.1.Nicholas tahta geldiğinde ayaklanmalarla karşılaştı.Bu isyanın kökeni,Napolyon savaşlarına dayanıyordu.Paris'e kadar giden Rus Orduları'nın subayları oradaki Liberal anlayışı görmüş ve etkilenmişti.Rusya ise Otokratik anlayışla yönetiliyordu.Rusya'ya dönüşte bunları soylulara anlatarak onları da bu konuda etkilediler.1825 yılının Aralık ayında ise, bunlardan etkilenen Rus Çarlık Ordusu'nun subayları ve Liberal Soylular Dekambrist ayaklanmasını çıkardılar.İsyancılar,Anayasal Monarşi istiyorlardı.Ama sayıları az olduğu için kolayca yenildiler.Bu isyansonucunda Çar 1.Nİcholas,Büyük Petro'dan itibaren başlamış olan Modernizasyon çalışmalarını durdurdu.
Aralık ayaklanması uzun süre hatırlandı.İntikam almak için ve Sonradan olabilecek isyanları önlemek için sansürler koyuldu.Üniversite ve Okullar sürekli gözetim altında tutuldu ve Heryere Ajanlar gönderildi.Devrimci olabilecek yüzlerce kişi Sibirya'ya,Katorga'ya cezaya gönderildi.
Rus Orduları 1802 yılında Müttefikleri olan Gürcistan'ı ele geçirdikten sonra,İran'a savaş açarak azerbaycan topraklarını ele geçirdi.Oradan Kafkas Cumhuriyetleri ile savaşıldı.Polonya ve Litvanya'da 1830 ve 1863 yılında isyanlar çıktı.
== 19.yüzyılın 2.yarısı ==
Çar 1.Nicholas'ın eleştirilen siyaseti ile beraber öldü.Ölmesinden 1 yıl önce Kırım'ı işgal etmek için Kırım Hanlığı ile savaştı.Napolyon ile beraber Rus Ordusu "Yenilmez" unvanını almıştı.Ancak bu unvanı Kırım savaşında ortadan kayboldu.Rus ordusu Karada ve Denizde ağır bir yenilgi aldı ve Sivastopol kaybedildi.1.Nicholas'ın rejimi, bu savaş sonrasında zayıfladı.
2.Alexander 1855 yılında tahta geldikten sonra, Halk ona Reform istediklerini belirtti.Amerikan İç Savaşından önce A.B.D kölelik ile svaşmıştı ve köleliği kaldırmıştı.Bu, İnsana verilen değer ioldukça arttırmıştı.1859 yılında Batı Avrupa'da kötü şartlar altında çalışan 23 Milyon serf vardı.2.Alexander serfliği fazla önemsemeyerek bunun hakkında fazla düşünmedi.Bunun yerine,İsyan çıkana kadar bekledi.1861 yılında Serfliğin kaldırılması ve Serflerin azat edilmesi,Rus tarihinde 19.Yüzyıldaki en önemli olaydır.Serfliğin kaldırılması sayesinde, Aristokratların Toprak üzerindeki hakimiyeti sona ermeye başladı.Serfliğin kaldırılması,şehirlerdeki ücretsiz işçilerin artmasına yol açtı ve Orta sınıf oldukça büyüdü.
2.Alexander 1858-1860 yılları arasında Çin İmparatorluğundan Dış Mançurya'yı ele geçirdi ve Alaska olarak bilinen Rus Amerikasını 1867 yılında A.B.D'ye sattı.1870'lerin sonlarında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus çarlığı Balkanlar için tansiyonlar yükseldi.Rus çarlığı Slav kökenli Balkan Milletlerini körükleyerek 1875 yılından 1877 yılına kadar isyan etmelerine yol açtı.İsyancılar,Bulgaristan ve Sırbistan'ın bağımsızlığını istiyordu.Bu olaylar sonrasında 1878 yılında Rus Çarı Sırp ve Rus gönüllüleri Osmanlı İmparatorluğu ile savaşması için yolladı.Rus ordusu, İstanbula kadar gelince Osmanlı İmparatorluğu barış istedi ve masaya oturuldu.Yapılan San Stefano antlaşmasında Osmanlı İmparatorluğu Bulgaristan'ın topraklarının güneybatıya doğru genişleterek bağımsızlık verilmesini zorunda kaldı.Ancak İngiltere San Stefano antlaşmasının şartlarını redderek yeniden başka bir antlaşma yapılmasını istedi.1878 yılında yapılan Berlin Antlaşmasında ise Rusya daha küçük bir Bulgaristan'ı kabul etmek zorunda kaldı.
== 20.Yüzyılın Başları ==
1903 yılında, Sosyal Demokrat Partisi, Kademeci Menşevikler ve Radikal Bolşevikler olmak üzere 2'ye ayrıldı.1904-1905 Rus-Japon savaşında alınan ağır yenilgi'den sonra,Çarlık Rejimine karşı olan huzursuzluk arttı.Ocak 1905 tarihinde,Papaz Gapon önderliğinde,Saint Petersburg şehrindeki kışlık sarayda bulunan Çara isteklerini sunmak üzere yürüyüşe geçtiler.Sarayın önüne geldiklerinde,Askerlerin ateş açmasıyla birlikte yüzlerce insan öldü.Bunun üzerine 1905 İhtilali olarak bilinen ihtilal çıktı.Çaresiz kalan Çar ve Hükümet,Duma adıyla bilinen bir Meclisin kurulmasını önerdi.Son kararlar,Duma adlı meclisten geçmeden yürürlüğe konmayacaktı.Bunun üzerine İhtilalciler sakinleştiler.
Rusya Sırbistan'ı,Ortodoksları ve Slavları korumak için 1.Dünya Savaşına girdikten sonra,1914 yılında Almanya'ya ait Doğu Prusya ve Avusturya-Macaristan'a ait Galiçya'yı,Müttefiklerine yardım etmek için ele geçirdi.Almanya'nın Baltık Denizini kontrolü ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Almanya'nın yanında savaşa girmesinden sonra Rusya Müttefiklerinden aldığı yardım kesildi.Buna bağlı olarak 1915 yılında savaş tüm ülkenin moralini alt üst etti.Yiyecek ve Benzin stokları sürekli olarak azalıyordu.Cephede ise Rus Ordusu sürekli kayıp alıyordu.Enflasyon sürekli artıyordu.Grevler düşük ücretli işçiler arasında günden güne artıyordu.Köylülerin de huzursuz olduğuna dair raporlar vardı.Köylüler'de Toprak reformu istiyordu.Çar 2.Nicholas savaşa odaklanmak için eşi Çariçe Alexandra'yı terk etti.
3 Mart 1917 tarihinde, Başkent Saint Petersburg'da Fabrika işçileri tarafından bir grev düzenlendi ve tüm işçiler neredeyse 1 hafta boyunca boştu.Sokak kavgaları artma göstermişti.Grev yapanlar Rejime karşı toplanmaya ve Direnişe başlamıştı.Ordu 'da işçilerin safındaydı.1-2 gün sonra Georgy Lvov önderliğinde Geçici Hükümet kuruldu.
== Notlar ==
{{Kaynakça|2}}
* Kısaltmalar; ''a.g.e.'' (adı geçen eser), ''a.y.'' (aynı yazar), ''c'' (cilt), ''s'' (sayfa), ''s. x-x'' (sayfa x ile x arası), ''s. x,x'' (sayfa x ve x)
* en.wikipedia.org maddesinden çevrilmiştir.
{{Rusya-taslak}}
| |||