Fasulye: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Sayfa boşaltıldı |
k 88.233.199.19 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, MerlIwBot tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. |
||
1. satır:
{{Ayrıca bakınız|Fasulye (Anlam ayrımı)}}
{{Taksobitki
| ad = Fasulye
| resim = Snijboon peulen Phaseolus vulgaris.jpg
| alem = [[Plantae]]
| bölüm = [[Magnoliophyta]] <br /><small>(Kapalı tohumlular)</small>
| sınıf = [[Magnoliopsida]] <br /><small>(İki çenekliler)</small>
| takım = [[Fabales]]
| familya = [[Fabaceae]]
| cins = [[Phaseolus]]
| tür = P. vulgaris
| ikili_ad = Phaseolus vulgaris
| ikili_ad_yazar = [[Carolus Linnaeus|L.]]
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Phaseolus vulgaris}}
}}
'''Fasulye''' (''Phaseolus vulgaris''), [[baklagiller]] (Fabaceae) familyasının ''Phaseolus'' cinsinden [[Orta Amerika]] menşeli, bir yılda yetişen otsu bir [[bitki]] [[tür]]ü.
== Morfolojik özellikleri ==
Boğumlu gövdesinde tüylü ve yeşil renkli bileşik [[yaprak]]ları bulunur. Yaprakların koltuğundan salkımlar hâlinde çıkan kelebeksi çiçekler beyaz, pembe ya da mor renklidir. Dik çalı biçiminde (yüksekliği 30-75 cm) ve sarılıcı özellikte (yüksekliği 1-2 m) başlıca iki formu vardır. Yassı, yuvarlak, düz ya da kıvrık olabilen meyvelerinin uzunluğu 5-15 cm arasında değişir ve genellikle yeşil renktedir.
== Ekolojik özellikleri ==
Soğuğa duyarlı bir bitki olan fasulye, hemen her tür toprakta yetişir. Fasulyenin bugün dünyanın pek çok yerinde yaygın olarak tarımı yapılmaktadır. Yaklaşık 80 çeşidi vardır. Bütün baklagiller içinde en çok tüketilen [[sebze]]lerden biridir. Tohumdan yetiştirilir.
== Çeşitleri ==
Fasulye yeşil halde veya tohumları birleşik yapraklardan ayrılıp kurutulmuş olarak tüketilebilir. Yeşil halde iken Çalı fasulyesi, Ayşe kadın fasulyesi gibi isimlerle adlandırılan çeşitleri vardır. Kurutulmuş halde de dermason, horoz, barbunya, boncuk, şeker, göbekli, börülce (karnıkara), Dombay fasulyesi diye adlandırılan çeşitlere sahiptir.
Barbunya ayrı bir alt tür olarak değerlendirilebilir. Karnıkara, tohumun göbek kısmının siyah renkli olmasından dolayı bu adı alır. Dombay, manda anlamına gelir ve bu tür fasulye -manda gibi- aşırı iri olduğundan bu ad verilmiştir. Ancak zaman içinde Bombay fasulyesi, Bomba fasulyesi gibi adlar da kullanılabilmektedir. Hatta "Bombay fasulyesi" [[galat-ı meşhur]] olmuştur. [[Soya fasulyesi]] ise yemeği yapılan bu fasulye çeşitlerinden farklı olarak sucuk, salam, sosis, hazır köfte gibi et ürünleri başta olmak üzere diğer gıda ürünlerine dolgu amacıyla katılarak maliyeti düşürmek için kullanılır.
== Dış bağlantılar ==
[[Kategori:Yenilebilir baklagiller]]
[[Kategori:Sebzeler]]
{{Link KM|fr}}
[[am:ኣደንጓሬ]]
[[ar:فاصولياء]]
[[av:Лубия]]
[[ay:Chuwi]]
[[az:Adi lobya]]
[[ba:Фасоль]]
[[bat-smg:Popalė]]
[[bg:Фасул]]
[[ca:Fesol]]
[[chr:ᏚᏯ]]
[[chy:Ma'emonêškeho]]
[[cs:Fazol zahradní]]
[[csb:Zwëczajny bónk]]
[[da:Bønne]]
[[de:Gartenbohne]]
[[el:Φασολιά]]
[[eml:Fasöl]]
[[en:Phaseolus vulgaris]]
[[eo:Fazeolo]]
[[es:Phaseolus vulgaris]]
[[et:Harilik aeduba]]
[[eu:Babarrun]]
[[fa:لوبیا چیتی]]
[[fi:Tarhapapu]]
[[fr:Haricot]]
[[gl:Feixón]]
[[he:שעועית מצויה]]
[[hi:सामान्य फलियाँ]]
[[hsb:Niska buna]]
[[ht:Pwa nouris]]
[[hu:Veteménybab]]
[[hy:Լոբի]]
[[id:Buncis]]
[[io:Fazeolo]]
[[is:Matbaun]]
[[it:Phaseolus vulgaris]]
[[ja:インゲンマメ]]
[[jv:Buncis]]
[[ko:강낭콩]]
[[ku:Lovî]]
[[lb:Gréng Boun]]
[[lbe:Шагьнал хъюрув]]
[[lij:Faxeu]]
[[ln:Lidɛ́su]]
[[lt:Daržinė pupelė]]
[[lv:Parastās pupiņas]]
[[mk:Грав]]
[[nds-nl:Breekbonen]]
[[ne:राजमा]]
[[nl:Gewone boon]]
[[nn:Baune]]
[[no:Hagebønne]]
[[pl:Fasola zwykła]]
[[pt:Feijão]]
[[qu:Purutu]]
[[rn:Igiharage]]
[[ro:Fasole]]
[[ru:Фасоль обыкновенная]]
[[sa:शिम्बी]]
[[sc:Basolu]]
[[scn:Fasulina]]
[[simple:Great northern bean]]
[[sr:Пасуљ]]
[[su:Buncis]]
[[sv:Böna]]
[[sw:Maharagwe]]
[[to:Piini]]
[[udm:Фасоль]]
[[uk:Квасоля звичайна]]
[[vi:Đậu cô ve]]
[[zh:菜豆]]
| |||