Yunanistan'a ikinci Pers saldırısı: Revizyonlar arasındaki fark

Bu arada General Mardonius, hareketsiz kalmanın da Yunanistan'ın istilasını tamamlamasına yardımcı olmayacağını biliyordu. Grek ittifakını bölmek amacıyla [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Kralı [[I. Aleksander]]'in aracılığıyle Atina'ya barış teklif etmiştir. Bu teklifte Atina'ya bağımsızlık ve topraklarını genişletme vaadi sunulmaktadır.<ref name = h336>Holland, Sh.: 336 - 338</ref> Atina, bu tekliften Sparta'nın haberi olduğunu düşünerek kabul etmeye yanaşmadı.<ref name = h336/> Bu reddedişin cevapsız kalmayacağı düşünüldüğünden Atina yeniden Salamis'e tahliye edildi. Pers kuvvetleri güneye yürüyüşe geçerek Atina'yı yeniden ele geçirdiler.<ref name = h336/> Atina'nın Salamis'e tahliyesi MÖ. 479 yılının Mayıs ayındadır, General Mardonius'un Attika'yı istilası ise aynı yılın Haziran ayındadır.<ref>Herodotos, Sh.: 687 (dipnot)</ref> General Mardonius bunun üzerine barış teklifini yenilemiştir. Fakat yine reddedildi. Yine kentlerinden sürülen Atinalılar, [[Megara]] ve [[Plataea]]'yla birlikte Sparta'ya elçiler göndererek yardım istediler. Yardım edilmezse Pers isteklerinin kabul edileceği tehdidi ortaya konuldu.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D6%3Asection%3D1 Herodot, 9.6]</ref><ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D7%3Asection%3D1 Herodot, 9.7]</ref> O sırada Sparta'da Hyacinthus Festivali kutlanmaktayıdı, bu yüzden bir karara varmayı on gün ertelediler.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D8%3Asection%3D1 Herodot, 9.8.1]</ref> Sparta'da sözü geçen bir yabancının girişimiyle bir ordu gönderilmesine karar verilmiştir.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D9%3Asection%3D2 Herodot, 9.9.2]</ref> Derhal düzenlenen 35 bin [[helot]] ve 5 bin Spartalı 5 bin periek (özgür fakat yurttaşlık hakları olmayan yerli halk) askerden oluşan bir ordu Pausanias komutasında Pers kuvvetleri üzerine yürüyüşe geçirilmişti.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D10%3Asection%3D1 Herodot, 9.10.1]</ref><ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D11%3Asection%3D3 Herodot, 9.11.3]</ref>

 

 

Farklı kentlerden toplanan Grek ordusuna ise Sparta kral naibi [[Pausanias]] komuta etmektedir. Pausanias da süvari taktiklerinden kaçınmak için kuvvetlerini Plataea'da yüksek arazi üzerinde tutmuştur.<ref name = h342>Holland, Sh.: 342 - 349</ref> Herodot, Grek kuvvetlerindeki hoplit sayısını 38.700 olarak vermektedir. Ordudaki diğer unsurlar olarak da 35 bin helot ile Sparta dışındaki kentlerden gelen her hoplitin yanında hafif silahlı birer kişinin, toplam 34.500 asker vardır. Bu durumda Grek ordusundaki toplam asker sayısı 108.200'dür.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D29%3Asection%3D1 Herodot, 9.29]</ref> Herodot, bu sayıya Thespialı savaşçıları da katar ve 110 bin rakamına ulaşır.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D30%3Asection%3D1 Herodot, 9.30]</ref>

Bu çatışmalar sırasında Spartalılar General Mardonius'un muhafız savunmasını kırarak General'e ulaştılar ve öldürdüler. Mardonius'un ölümü Pers direncini büyük ölçüde çözmüş oldu.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D63%3Asection%3D2 Herodot, 9.63.2]</ref> General Mardonius'a ulaşan spartalı askeri adı Herodot tarafıdan Aeimnestus olarak verilmektedir. <ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D64%3Asection%3D2 Herodot, 9.64.2]</ref> Plutarkhos'a göre bu asker, başına bir taş fırlatarak Mardonius'u öldürmüştür. <ref>[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Lives/Aristides*.html Plutarkhos, ''The Parellel Lives – Aristides'']19.1</ref> Mardonius'un bendeni savaştan bir gün sonra gömüldü.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D84%3Asection%3D1 Herodot 9.84.1]</ref> Komutasız da kalınınca Pers birlikleri çözüldü. Kırkbin kişi Teselya'ya çekilmeyi başarabilmiştir. Bu grup General Artabazos emrindeki kuvvetlerdi ve zaten muharebe sırasında emirle çekilmeye başlamıştı.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D66%3Asection%3D3 Herodot, 9.66.3]</ref> Diğerleri kampa sığındılarsa da burada kuşatıldılar ve kılıçtan geçirildiler.<ref name = h350/><ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D65%3Asection%3D1 Herodot, 9.65]</ref>

 

 

== Grek İttifakı yayılması ==

=== Sestos Kuşatması ===

 

 

Herodot'un çalışması da Sestos Kuşatması'ya sona ermektedir. Bu olayları izleyen otuz yıl içinde başta Atina egemen [[Attik Delos Biriliği]] olmak üzere Grek yayılması, Pers kontrolünü tüm Trakya'dan, Makedonya'dan, Ege Adaları'ndan ve İyonya'dan sürüp atacaklardır.<ref name = h359>Holland, Sh.: 359 - 363</ref> Pers İmparatorluğu ile Yunanistan arasıda barış MÖ 449 yılındaki Callias Barışı<ref>Murat Arslan – Nihal Tümer Önen, [http://tarih.edebiyat.akdeniz.edu.tr/_dinamik/18/635.pdf ''Akdeniz Korsan Yuvaları''] sh.: 190</ref> ile kurulmuş ve yarım yüzyıllık savaşı sona erdirmiştir.<ref name = h359/>

 

 

=== Kıbrıs ===

Pers ordusu imparatorluk topraklarının değişik bölgelerinden derlenen, farklı etnik gruplardan gelen birliklerden oluşmaktadır. Bununla birlikte Herodot'a göre hem silahlarda, hem de muharebe tarzında en azından genel bir uyumluluk vardır.<ref name = L23>Lazenby, Sh.: 23 - 29</ref> Piyade genel olarak Grek mızraklarına oranla kısa mızrak ve kılıç, ok ve yayla silahlanır, hasır bir kalkan taşır ve bir kısmı zırh olarak deri bir "yelek" kuşanırlardı.<ref name = L23/><ref>Holland, Sh.: 196</ref> Bir istisna olarak Pers asıllı piyade ise göğüs kafesini ve boynu örten bir çeşit zırh kuşanırlardı.<ref name = L23/> Farklı silahlanan etnik gruplar da Pers ordusunda yer almaktadır.<ref name = L23/> Örneğin ünlü [[Sakalar|Saka]] baltalı askerleri gibi.<ref>Holland, Sh.: 17 - 18</ref> Pers ordusunun seçkin birlikleri Pers, Med, Saka ve [[Huzistan Eyaleti|Huzistan]] Halkı'ndan oluşmaktadır.<ref name = L23/> Piyadede en seçkin unsurlar [[Ölümsüzler (Ahameniş İmparatorluğu|Ölümsüzler]] denilen kraliyet muhafızlarıdır. Bu unsurlar da yine belirtildiği gibi silahlanmıştır.<ref name = L23/><ref name = h274>Holland, Sh.: 274 - 275</ref> Süvari ise Pers, Med, [[Baktriya]], [[Huzistan]] ve [[Sakalar]]'dan oluşmaktadır. Bu unsurların büyük kısmının hafif süvari olduğu kabul edilmektedir.<ref name = L23/><ref>Lazenby, Sh.: 232</ref> Perslerin savaş tarzı, en azından muharebenin başında kılıç ve mızraklarla nihai darbeyi indirmeden önce, yakın dövüşten kaçınarak ok ve benzeri silahlarla düşmanı yıpratmak esasına dayanıyordu.<ref name = L23/>

 

 

Pers istilasının en büyük ve belirleyici iki kara muharebesinde Grek taktiği, Pers sayı üstünlüğünü ve süvari kuvvetlerini etkisiz hale getirmiştir. Bu taktikler Termoyplae'de dar bir geçitte savunma yapmak, Plataea'da ise engebeli arazide muharebe etmeyi seçmekti.<ref>Holland, Sh.: 343</ref> Termopylae'de, Grek savunmasını kuşatan manevraya kadar Pers taktikleri başarılı bir sonuç elde edememişti. Zaten Leonidas'ın seçtiği muharebe alanı, Pers kuvvetleri için bir cephe taarruzundan başka seçenek bırakmıyordu.<ref name = h274/><ref>Lazenby, Sh.: 138</ref> Platae Muharebesi'nde Grek kuvvetlerine yönelen süvari saldırılarının yürütülüş tarzı başarılı bir taktikti. Ancak daha sonraki piyade muharebesi Pers Ordusu ve General Mardonius için bir felaketle sonuçlandı.<ref name = L254/> Mycale Muharebesi'nde de benzer gelişmeler yaşandı. Pers piyadesinin hoplitlerle açık arazide giriştiği muharebe bozguna uğramalarıyla sonuçlandı.<ref name = h357/> Bütün bunlara bakılarak, Yunan-Pers Savaşları'nda karmaşık taktikler uygulandığı konusunda çok fazla veri olmadığı ileri sürülmüştür.<ref name = L258>Lazenby, Sh.: 258</ref> Grek taktikleri hiç karmaşık değildir, hoplitlerin etkili donanımına ve falanksın gücüne dayandılar. Pers tarafı ise falanksın gücünü açıkça hafife almıştır. Bu güçle karşılaşmak için taktikler geliştirilmedi ve bu durum nihai olarak Pers yenilgisine yol açtı.<ref name = L23/><ref name = L258/><ref name = L258/>

Pers kuvvetlerinde hiç de karmaşık olmayan bir komuta sistemi vardı, herkes krala karşı sorumluydu.<ref>Lazenby, Sh.: 21</ref> Son derece gelişkin bürokratik yapılanışları da karmaşık ve başarılı planlar hazırlamalarına olanak sağlamaktadır.<ref name = h213/><ref>Lazenby, Sh.: 17 - 18</ref><ref>Lazenby, Sh.: 30</ref> Diğer yandan Pers İmparatorluğu kurulduğundan beri geçen 80 küsür yıl boyunca Pers generalleri savaş alanlarında büyük deneyim kazanmışlardı.<ref>Lazenby, Sh.: 31</ref> Ayrıca savaş için diplomasiyi ve istihbaratı kullanmada oldukça başarılıydılar. Yunanistan'ı istila etmek için bu stratejileri kullanarak girişimlerde bulundular. Örneğin MÖ 499'da [[Nakşa Kuşatması (MÖ 499)|Nakşa Kuşatması]] sırasında içerden ihanet sağlayarak kenti düşürdüler.<ref>Lazenby, Sh.: 29 - 30</ref><ref>Holland, Sh.: 311 - 313</ref><ref>Holland, Sh.: 344 - 345</ref> Buna karşın Yunanistan'ın siyasi birliği olmamasının da etkisiyle Pers istilasına karşı aktif olarak direnen, sadece 30 dolayında kent devletiydi. Bu devletler arasında ise zaten geçmişten gelen çekişmeler vardı.<ref>Lazenby, Sh.: 21 - 22</ref> Bu kent devletleri, küçük çaplı yerel savaşlar dışında büyük ölçekli savaşlarda deneyim kazanmamıştır.<ref>Lazenby, Sh.: 33</ref> Komutanlar da savaş deneyimi ve ustalığa göre değil, esas olarak politik ve sosyal durumlarına göre belirleniyordu.<ref>Lazenby, Sh.: 37 - 38</ref>

 

Artemision'da da Grek Donanması bir ölçüde başarılıydı. Ancak uğranılan kayıplar ağırdı ve Termopylae Geçidi'nin kaybedilmesi artık bu hatta muharebe etmeyi gereksiz kıldı.<ref>Lazenby, Sh.: 149 - 150</ref> Bir başka açıdan, Pers Donanması en büyük darbeleri Grek İttifakı Donanması'ndan değil, hava koşullarından yemişti. Sonuç itibariyle Pers stratejisi başarılıydı. Grek stratejisi ise her ne kadar Grek İttifakı'nın askeri gücünü yıkacak kadar ağır bir yıkım değilse de başarısızdı.

 

</div>

 

== Kaynakça ==

{{kaynakça|2}}

=== Antik kaynaklar ===

 

* [[Diodorus]] – ''Biblioteca Historica''

* [[Ctesias]] – ''Persica''

=== Günümüz kaynakları ===

* Tom Holland, 'Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West'' Abacus (2006)

* Peter Green, ''The Greco-Persian Wars'' University of California Press (1996)