Vikipedi

Yapraklı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k İncelemeelemani tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, MerlIwBot tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
telif
3. satır:
{{Türkiye ilçe bilgi kutusu
| ad = Yapraklı
| harita = Çankırı (tr).svg
| harita boyut = 250px
| harita açıklama = Çankırı İdari Bölümler Haritası
| harita1 = Çankırı (tr)Çankırı_Turkey_Provinces_locator.svgjpg
| harita1 boyut = 250px
| harita1 açıklama = Çankırı[[Turkiye|Türkiye'de]] İdari Bölümler Haritasıyeri
| harita2 = Çankırı_Turkey_Provinces_locator.jpg
| harita2 boyut = 250px
| harita2 açıklama = [[Turkiye|Türkiye'de]] yeri
| latd =
| latm =
33. satır:
| website = [http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/index.php?belediyeid=129006 Belediye]
}}
 
'''Yapraklı''', [[Çankırı (il)|Çankırı]] ilinin bir ilçesidir. Merkez belediyelik dışında 3 belde, 39 köy ve 3 mahalleden oluşmaktadır.
 
== NüfusuNüfus ==▼
== İLÇENİN COĞRAFİ YAPISI ==
1-KONUM
 
Yapraklı ilçesi coğrafi konum olarak Orta Anadolu’ nun kuzeyi ile Batı Karadeniz’ in kesiştiği noktada bulunmaktadır. İlçemiz 330-60 34 kuzey paralelleri ile 40-30 41 doğu meridyenleri arasında yer almaktadır. Doğusunda Çorum ili Bayat ilçesi, Kuzeyinde Kastamonu ile Tosya ilçesi ve Çankırı ili Ilgaz ilçesi, Batısı ve Güneyi Çankırı ili ile çevrilidir. İl merkezine 28 km uzaklıkta olup, rakımı 1250 m dir.
 
2- JEOLOJİK YAPISI
 
Üçüncü jeolojik zamanda meydana gelen Yapraklı ilçesinin topraklı dalgalı ve kireçli bir yapıya sahiptir. Grili ve alacalı bir fesiyeste ile gelişen üst kretase faunaca zengindir. Siyahımsı gri renkli sık dokulu ve yarı kristalize kalkerler görülür. Yapraklı –Ilgaz ilçeleri arasında serpantin ve radyolariteri mesozoik oluşuma rastlanır. İlçenin doğu kısmı Eozen filizleri ile kaplıdır.
 
Neojen formasyonu ise Büyükderenin etrafında ve güneye doğru uzanan düz sahada yer alır. Kırmızı renkli çakıl, kum, killi ve şistli bin görünüm arzeder. İlçe merkezinin hemen 1 km kadar kuzeyinde ve “analı kızlı” denilen mevkide ve “dönek “ mevkiinde midye, istiridye gibi deniz hayvanlarının fosiline rastlanır. Bu da buralarda vaktiyle bir içdeniz olma ihtimalini güçlendirmektedir. İlçe toprakları 1. derece deprem kuşağı içerisinde yer alır.
 
3- YÜZEY ŞEKİLLERİ
TOSYA DAHA GÜZELDİR
Yüzölçümü 785 km2 olan Yapraklı ; kendi adını taşıyan dağın güney eteğinde kurulmuştur. Köyleri ise ilçenin doğusunda yer almıştır. Yoğun bir ormanla kaplı bir bitki örtüsüne sahip olan ilçenin kuzeyinde Kuzey Anadolu dağlarının ikinci sırası olan Yapraklı dağları uzanmaktadır. En yüksek noktası 1846 m ile “Papurunkaş” güneydoğuda 1404 m yüksekliğe sahip Erikli, doğusunda Karakaya ve Engine Dağları ile çevrilmiştir. Erikli, Sarıkaya, Engine ve Yapraklı dağları çam, köknar ve meşe ormanları ile kaplıdır. İlçenin güney ve doğusunu kaplayan susuz, ağaçsız ve kısmen düz olan arazi parçası tuzlu ve kırsal bir bölgedir. Yöresel olarak bu bölgeye “KIRLAR” denir.
 
a) AKARSULAR
 
Akarsularımızın devamlı suyu mevcut olmayıp Kızılırmak’ ın bir kolu olan ve İlçeye bağlı Sarıkaya ve Karakaya dağlarından indikten sonra doğudan Çakırlar çayı, Kullar çayı ve Uludere ile kuzeyden Kızılçay, Değirmenderesi ve Kızıldere’ yi aldıktan sonra suyu tuzlanan ve il merkezinin doğusundan geçip Tatlıçayla birleşen Acıçay ilçenin en önemli akarsuyudur. Acıçay da yaz kış devamlı su bulunduğu halde Küçükdere ve diğer çayların yazları suyunun kuruduğu görülmektedir.
 
b) GÖLLER
 
İlçemizde kayda değer göl yoktur. İlçe merkezinde Gürgenlik deresi üzerine D.S.İ. tarafından 1980 yılında yapılan sulama amaçlı Yapraklı Göleti mevcuttur.
 
c) YAYLALAR
 
Yapraklı İlçesi yayla bakımından oldukça zengindir. Başta Yapraklı Büyük yayla olmak üzere küçük yayla ( Teknekaya) Sarıkaya yaylası, Yukarıöz yaylası, Aşağıöz yaylası, Sarıçiçek yaylası v.b. gibi yaylalar mevcuttur.
 
4- İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
 
a) İKLİM
 
Yapraklı iklimi itibarı ile genel olarak karasal iklim özellikleri taşımasına rağmen Karadeniz ikilimi ve kara iklimi arasında geçiş bölgesinde olduğu için zaman zaman Karadeniz iklimi özellikleri de görülmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı olmasına rağmen karasal iklime kıyasla yağışları daha bol alır.
 
b) BİTKİ ÖRTÜSÜ
 
Karadeniz iklim kuşağından Orta Anadolu iklim kuşağına geçiş şeridi üzerinde bulunan Yapraklı’ da kuzeyden güneye doğru inildikçe bitki örtüsünden genel bir yoksullaşma görülür. Kuzeye doğru genellikle iğne yapraklı ağaçlardan meydana gelen orman ve koruluklar bulunurken güneyde ise stepler geniş bir alanı kaplar. Steplerin bulunduğu yerlerdeki akarsu boylarında yer yer kavak ve söğüt ağaçlıklarına ve meyve bahçelerine rastlanır. İlçedeki ormanlar başta Erikli olmak üzere Karakaya, Sarıkaya ve Yapraklı ormanlarıdır. Ormanlardaki egemen ağaç türleri çam, köknar, ardıç ve meşedir.
 
İlçede ormanlık alan dışındaki bölgeler genelde dağlık ve engebeli olduğundan ilçe alanının % 20.5 inde tarım yapılabilmektedir. Acısu vadisi boyları bahçe ve meyve arazisi ile kaplıdır.
 
5- YER ALTI ZENGİNLİKLERİ
 
İlçemiz Sazcağız, Yüklü, İkizören çevresinde çok bol miktarda alçı taşı, Ovacık, Müsellim civarında halen işletilmekte olan Linyit Kömürü, Yapraklı dağında 1937 yılında bir Alman Mühendisin yaptığı araştırmaya göre % 7 nispetinde bakır madeni olduğu tespit edilmiştir. Tatlıpınar, Büyükakseki köylerinde tuz madeni mevcuttur. Bu köylerde bulunan tuz madeni henüz işletilmemektedir. Ancak yakın köyler, tuz ihtiyacını buralardaki tuzlardan karşılamaktadır. Kömür ocakları özel şirketler tarafından işletilmektedir. Çankırı çevresinin kömür ihtiyacı bu ocaklardan karşılanmaktadır.
 
Topuzsaray ve Kirliakça köylerinde 1970 ‘li yıllarda M.T.A. tarafından petrol arama çalışmaları yapılmıştır.
 
İlçede bulunan bakır madeninin Antik Çağdan beri Yakadere (Urvay) Kavak, Sarıkaya ve Yukarıöz Beldesi gibi alanlarda yoğun olduğu bilinmektedir.
 
Ayrıca Armutluyelek, Panayırtepe, Akyoluntepe, Kireçlik, Dipyurt, Dedeköy yaylası, Eğrice ova, Damluyurt’ un başı ve deresi bakır madeninin geçmiş dönemlerde çıkarılarak işlendiği alanlardır. Bakır madeninin işlendiği etrafta bulunan curuflardan anlaşılmaktadır.
 
== TARİHÇESİ ==
Yapraklı’ nın tarihi, Çankırı tarihine paralel bir gelişme göstermiştir. Bu doğrultuda Çankırı ile beraber Yapraklı’ nın da Hititlerden bu yana bir yerleşim yeri olarak kullanıldığı ve sırası ile Frigyalılıar, Persler, Makedonyalılar, Küçük Paphlagonyalılar ve Romalılar’ ın egemenliğine girdiği bilinmektedir. İkizören beldesinde bulunan kubbemsi yapıdaki kaya mezarları Anadolu’ daki Sümerler’in ve Frigyalılar’ın mezar yapılarına uygunluk göstermektedir. Ayrıca Topuzsaray ve çevre köylerde bulunan süs eşyaları ve heykellerin Frigyalılar’ a ait olduğu tespit edilmiştir.
 
M.Ö. 323 yıllarında Yapraklı’ nın da içerisinde bulunduğu doğusu Kızılırmak, Batısı Filyos ve Bolu Çayları, Kuzeyi Karadeniz, Güneyi Işık, Elden ve Bozkır dağları ile çevrili bölgede Paphlagonya hükümeti kurulmuştur. Daha sonraları Roma İmparatorluğu yönetimine geçen bölge M.S. 395 ‘ te imparatorluğun ikiye ayrılmasıyla Doğu Roma İmparatorluğu yönetiminde kalmıştır.
 
1071 Malazgirt Savaşından sonra Melik Danişment Ahmet Gazi’ nin emiri olan Karatekin’ e Çankırı ve Kastamonu yöresinin fethi görevi verilmiştir. Bunun üzerine Emir Karatekin ilk defa Aydos dağlarında ordugahını kurup fetih hazırlıklarına başladığında Bizans kuvvetlerinin gelmesiyle kuzeye doğru çekilmiş ve Yapraklı civarında karargah kurmuştur. Böylece Çankırı’ dan da önce Eldivan ve Yapraklı çevresinin feth edildiği anlaşılmaktadır. Emir Karatekin ‘ in ölüm yılı olan 1106 yılana kadar Karatekin’ in yönetiminde kalan bölge birkaç defa Bizanslılar’ın saldırılarına maruz kalmıştır. Son olarak 1132 yılında Bizanslılar’ın eline geçen bölge 1137 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı II. Mesut tarafından yeniden feth- edilmiştir.
 
1402 yılında Yıldırım Beyazıt’ ın Timur’ a yenilmesiyle bu bölge Candaroğullarının topraklarına katılmıştır. Candaroğullarının Beyi İsfendiyar Bey’in Tosya, Yapraklı, Keskin ve Kalecik’ i içine alan bölgeyi oğlu Kasım Bey’ e vermesiyle Kasım Bey bu bölgede küçük bir beylik kurdu. Daha sonra Kasım Bey’ in Çelebi Mehmed’ in himayesine girmesiyle merkezi Çankırı olan bu beylik 1417 yılından itibaren Osman himayesinde yönetilmeye başladı.
Kasım Beyi’ in 1464 ‘ de ölümü ile Çankırı, Osmanlı yönetim düzeninde Anadolu Eyaletine bağlı bir sancak merkezi oldu. Cumhuriyet dönemine kadar Osman Yönetiminde devam eden Yapraklı başlangıç tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber kaynaklardan edinilen bilgiye göre Osmanlı’ nın sonuna kadar kaza merkezi olarak yönetildi.
 
Bu konuda Sultan II. Beyazıd’ ın annesi Gülbahar Hatun ‘un 1482 tarihinde Büyük Yayla ve civarını Yapraklı halkının istifadesine yönelik vakfetmesinden sonra Hicri 1290’ lı yıllarda dönemin mutasarrıfı tarafından söz konusu yerin vakfiye amacı dışında değerlendirilmek istenmesi üzerine dönemin padişahının fermanı ile bu müdahalesi bertaraf edilmiş ve bu yerin Gülbahar Hatun’ un vakfıyesine uygun olarak Yapraklı halkının istifadesine bırakılmasına devam edilmesi buyrulmuştur. Bu padişah fermanında Tuht Kazası ifadesi kullanıldığından Miladi 1870’ li yıllarda Yapraklı’ nın kaza merkezi olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca araştırması Ali GÖKMEN’in Yüksek Lisans tezinden alınan bilgiye göre Tuht Kaymakamlığı’ nın Kaza işleri Kangırı Mahkemesinde görülmekte idi. Hicri 1221 ( 1806 ) tarihinde Tuht kaimmakamı Hamizade Es-Seyyid Abdullah Efendi’ nin vefatı ile yerine Koyuncuzade Es-Sayyid Abdullah Efendi atanmıştır. Bu zad daha sonra Kangırı Kaymakamlığını da uhdesine almıştır. Bu bölgede Sadat-ı Kiramın memnuniyetini sağlayarak görevinde kalması hususunda sicil tutulmuştur. Yine aynı kaynağa göre Çankırı sancağı miladi 1803-1808 tarihleri arasında 17 kazaya sahipti. Bu kazalar Kangırı, Tosya, Tuht, Çerkeş, Kargı, Buvara, Karıpazarı, Milan, Koçhisar, Kalecik, Şabanözü, Kurupınarı, Eğin, Boğaz, Kurşunlu ve Karacaviran idi.
 
Osmanlıların son dönemlerine kadar Yapraklı kazasında çok sayıda medrese vardı Bu medreseler sebebiyle Yapraklı, bölgesinin eğitim-öğretim merkezi konumundaydı. Bu dönemde çok sayıda din ve bilim adamı yetişmiştir. Bu gerçek hala halk arasında kullanılan “ Çok okuyup da Tuht mollası mı olacaksın “ deyişiyle ifade bulunmaktadır. Cumhuriyetin ilanından sonra medreselerin kapatılmasıyla Yapraklı’ nın bu özelliği de yavaş yavaş kaybolmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında Sübyan Mektepleri açılmış, ilçe merkezinde 1928 yılında iki katlı ilkokul binası ve 1934 yılında köy çocuklarının da okuması için pansiyonlu okul açılmıştır.
 
Cumhuriyetten sonra Çankırı’ nın müstakil bir vilayet olmasıyla Yapraklı Çankırı´ ya bağlı bir nahiye haline gelmiştir. Belediye Teşkilatı 1930 tarih ve 1850 sayılı Belediyeler Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle lağvedilmiştir. Daha sonra 1955 yılında Belediye Teşkilatı yeniden kurulmuştur ve nihayet 3 yıl sonra Yapraklı yeniden İlçe merkezi olmuştur.
= İLÇENİN EKONOMİSİ =
1- TARIM VE HAYVANCILIK
 
İlçenin jeolojik yapısı genelde dağlık ve engebeli olduğundan ilçe alanının ancak % 20.5 inde tarım yapılabilmektedir. Tahıl üretimi ve hayvancılık Yapraklı ilçesinin temel ekonomik uğraşısıdır. Taban arazide tarım ve bahçecilik, yüksek kesimlerde ise hayvancılık halkın ana geçim kaynağı olma özelliğini sürdürmektedir.
 
a) TARIM
 
İlçenin tarımsal ürünleri buğday, arpa, mercimek, fasülye ve şeker pancarı gibi ürünlerdir. Meyvecilikte ise elma, armut, ceviz ve üzüm gibi meyveler yetiştirilmektedir. İlçede genel olarak kuru tarım egemendir. Nadasa bırakılan alan oldukça geniş yer kaplar.İlçe merkezinde mevcut tarım arazisinin sulanabilmesi için küçük derelerle eslenen ve 1980 li yıllarda hizmete açılan bir adet sulama göleti vardır. İlçenin sulamaya müsait toplam 11.000 dekar araziden 9850 dekarı sulamaya açılmıştır.
 
Yapraklı’ da tarım, endüstri bitkileri yetiştirip pazarlamak ve gelir temin etmekten ziyade ilçenin kendi tüketim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılmaktadır.
 
MEYVECİLİK
 
Toplam tarım ürünlerinin % 25 ini oluşturan meyvecilik ve sebze üretimi ilçede önemli bir yer tutmaktadır. Acıçay vadisi ve Değirmendere mevkiinde yoğun olarak yapılan meyvecilikte üretilen başlıca meyveler elma, armut, ceviz ve kirazdır.
 
KUŞBURNU ( YABANGÜLÜ)
 
Çevremizde doğal ortamda yetişen özel bakım istemeyen kuşburnu çalısı, aynı adı taşıyan meyvesi ile halkın ilgi odağıdır. Sonbahar mevsiminde olgunlaşan meyvesi ilçe ve köy halkı tarafından toplanır. Meyvesinden kuşburnu şerbeti ve marmelatı yapılır. Toplanan meyveler, sıcak suda kaynatılır. Yumuşayan meyveler özel süzgeçlerden süzülür. Çekirdek ve posası ayrılır. Geriye kalan su tekrar kaynatılır, koyulaşınca içine şeker katılarak şurup hazırlanır. Geriye kalan posasından da marmelat yapılır.
 
b) HAYVANCILIK
 
Yapraklı merkez ve köylerinde hayvancılık küçük çapta yapılmaktadır. Çiftçilerimiz tarım ile birlikte tarlalarından elde ettikleri arpa, saman, fiğ ve yonca gibi ürünleri değerlendirmek amacıyla hayvancılıkla uğraşmaktadırlar. Büyükbaş hayvanlardan genellikle ailenin ihtiyacı olan süt, yoğurt, peynir gibi ürünler elde edilmektedir. Satılarak gelir temin edilecek hayvansal üretim çok azdır. Bir kısım aile büyükbaş hayvanlardan elde ettikleri ürünleri Çankırı pazarında satmaktadırlar. İlçemiz Kavak, İğdir, Ayseki, Kullar,Kıvçak ve Tatlıpınar köylerinde toplu olarak 200 ‘ ün üzerinde tiftik keçisi bulunmaktadır.
 
İlçemiz ve köylerinde kanatlı hayvanların ailenin yumurta ve beyaz et ihtiyacını karşılamak için küçük çapta yapılmaktadır. Ördek ve kaz gibi kanatlılar yaşamlarına uygun olan Tatlıpınar, Yüklü ve Yenice köylerimizde çokça bulunmaktadır. Karacaözü köyümüzde bir adet tavuk çiftliği bulunmaktadır. İlçemize bağlı Yukarıöz beldesi ile Aşağıöz, Sazcağız köylerinde Alabalık tesisleri mevcuttur.
 
İlçemiz ve köylerinde halkın benimsediği bir gelir kaynağı olan arıcılık gün geçtikçe gelişmekte ve bu konuya çiftçilerimiz daha fazla ilgi göstermektedir. 2004 yılı rakamlarına göre ilçede 4400 adet arılı kovan mevcuttur. İlçemizde arıcılık için gerekli floranın bulunması da çiftçilerimizi arıcılığa teşvik etmektedir. Az bir uğraşla yapılabilen arıcılık çiftçilerimiz için hem tatlı bir uğraş ve hem de önemli bir yan gelir kaynağı olması bakımından önemli bir yer tutmaktadır. Mevsimlerin çiçek zamanının da iyi gitmesi ve yağışların bol olduğu yıllarda arıların bal verimi artmakta ve kovan başına 20-30 kg ‘ a kadar bal hasat edilebilmektedir. İlçemizde eskiden var olan yerli kovanlar yerini daha sıhhatli ve bakım kolaylığı sağlayan fenni kovanlara bırakmıştır. Fenni kovanlar arının bakım, taşıma, mücadele ve yemleme gibi işlemlerin kolaylaştırılması ve sıhhati bakımından daha üstündür ve arıcılarımızın tercih sebebidir. İlçemizde genel olarak çiftçilerimiz arıcılık yapmaya meyillidir.
▲== Nüfusu ==
{| class="wikitable" width=200
! colspan=4 |Yıllara göre ilçe nüfus verileri
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Yapraklı" sayfasından alınmıştır