Aydınlanma Çağı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
6. satır:
Aydınlanma, Fransa'da kendisine salonlarda, [[Denis Diderot]]'un (1713–1784) yazdığı [[Ansiklopedi (1772)|Büyük Ansiklopedi]]'de, [[Voltaire]] (1694-1778), [[Rousseau]] (1712-1778) ve [[Montesquieu]] (1689-1755) gibi yüzlerce [[filozof]]un liderlik ettiği mücadelelerde yer edindi. Ansiklopedi'nin 35 tane sete ait 25.000 kopyası Fransa'nın yarısından fazlasında satıldı. Avrupa'da, özellikle [[İngiltere]], [[İskoçya]], [[Almanya'nın eyaletleri|Alman devletleri]], [[Hollanda]], [[Rusya]], [[İtalya]], [[Avusturya]] ve [[İspanya]]'da entellektüeller yayıldı ve güç kazandılar. Aydınlanma, İçinde [[Benjamin Franklin]] ve [[Thomas Jefferson]] gibi nicelerinin bulunduğu ve [[Amerikan Devrimi]]nde rol oynayan yeni entelektüeller aracılığıyla Atlantik ötesine sıçradı. Aydınlanma, etkisini [[Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi]]'nde, Birleşik Devletler Anayasası'nda, [[İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi|Fransa Vatandaşlık ve İnsan Hakları Bildirgesi]]'nde, 3 Mayıs 1791 tarihli Polonya-Litvanya Anayasası'nda gösterdi.
== Kavramın Kullanımı ==
"Aydınlanma" kavramı [[İngilizce]]'ye 18. yüzyılın ortalarında girdi. Fransız bir filozofa göre [[Fransızca]]'da "lumieres" olarak bilinen bir kavramdı. (İlk kez 1733 yılında [[Dubos]] tarafından kullanıldı. Dile 1751'de tamamen yerleşti. [[Immanuel Kant]]'ın 1784'de kaleme aldığı bir deneme olan "Beantwortung Der Frage: Was ist Aufklarung?" (Sorunun Cevabı: Aydınlanma Nedir?) ile [[Almanca]] kaynaklarında "Aufklarung" kelimesiyle yerini almıştır.
"Kant için aydınlanma insanlığın cehaletten gelen gelişmemiş devlet durumundan insan vicdanının özgürleşmesine giden aşamalı bir yoldu." Tarihçi [[Roy Porter]]'a göre aydınlanma çağı, aklın özgürlüğünü cehaletin sebep olduğu [[dogmatik]] devlet düzeninden kurtarmaya çalışan bir kahramandı. [[Bertrand Russell]] göre ise aydınlanma, ilk çağlarda yerleşmiş olan değişmez düzen ilkelerini yıkan aşamalı bir gelişmenin bir evresiydi.
Russell'ın 200 yıllık felsefi görüşlerden edindiği bakış açısına göre aydınlanma, yenilik karşıtı [[katolik]]lere karşı [[protestan]]ların gösterdiği tepkiden doğmuştu. Ona göre bu durum, protestanların 16. yüzyıl başlarında Katolik Kilisesi ve [[Papa]]nın gücüne karşı başlattığı mücadele ile demokrasinin monarşiye başlattığı karşı mücadele benzeşmektedir. Katoliklere göre aydınlanma, [[Martin Luther]]'in 18. yüzyılda başlattığı bölünmenin ilk göstergesiydi.
{{Link FA|ka}}
| |||