Asur Ticaret Kolonileri Çağı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Makedon (mesaj | katkılar)
Yeni sayfa: '''Asur Ticaret Kolonileri Çağı''', genellikle Anadolu'daki kentlerin hemen yakınlarında, Asurlu tüccarlar tarafından kurulan ve karum adı verilen ticaret am...
 
Etiket: Süzgeç: bölüm boşaltma
12. satır:
 
Ordunun peşinden, savaş ganimetlerini ya da yağmalanan malları satın almak üzere Mezopotamyalı tüccarın da bölgeye geldiği, en azından erzak ve hayvan yemi alımlarıyla başlamak üzere yerli üretici ve daha çok da yerli tüccarla alış verişe girdiği düşünülebilir. Bu bağlamda, Asur Ticaret Kolonilerinin baş aktörü olan Asurlu tüccarların Anadolu'da organize bir ticaret kurmalarının temellerinin bu dönemde atılmış olabileceği ileri sürülmektedir.<ref>Turgut Yiğit, Sh.:169, 176</ref> Sonraki yüzyıllarda, [[III. Ur Hanedanı]] ardından Asur bölgede güçlü bir devlet olarak gelişme göstermişti. Kral [[İluşuma]] ve halefi [[Erişum]] (MÖ 1906-1867<ref>Stephen Bertman, ''Handbook to Life in Ancient Mesopotamia'' (2005)</ref>) Asur'un dışarıyla ticaretini canlandırmışlardı.<ref>Eski Anadolu Tarihi, Sh.: 26</ref> Ancak Asur, Anadolu'ya Akadlar gibi zora dayanan bir yayılmayla girmedi. Sistemli bir şekilde ve en önemlisi savaşmadan, ticari ilişkiler yoluyla hammadde gereksinimlerini karşılama yoluna gittiler.<ref name="1,2"/>
 
== Ticari organizasyon ==
 
Anadolu'daki birçok büyük yerleşimle Asur ülkesi arasında ticaret yapılmakla birlikte Anadolu'daki ana ticari merkezi [[Kültepe|Kaniş]]'ti.<ref name="308-1">[http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/dergi/sayi1-8/3/30.pdf Selçuk Üniversitesi Dergisi, sayı 8] Sh.: 308</ref> Asur'la ticaret yapan merkezlerin hemen kent dışında "''karum''" adıyla bilinen pazarlar ve yerleşimler bulunurdu. Ticaret yolları üzerinde ayrıca konaklama birimleri, karumlara oranla daha küçük çaptaki ticari merkezler bulunur ve bunlara "''vabartum''" adı verilirdi.<ref name="308-1"/> "Asur Kent Meclisi'nin atadığı, Asur Kentinin Temsilcisi" anlamında "''šipru ša alim.ki''" olarak adlandırılan bir elçi sürekli olarak Kaniş'te bulunurdu. Bu elçi Asur'la Anadolu'daki devletlerarasındaki diplomatik ilişkileri sürdürmekle görevlidir. Dolayısıyla Anadolu'daki en yüksek otoriteye sahip Asurlu bu elçilerdir.<ref>[http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_12/sayi_12_05_h_a_sahin_69_88.pdf Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi] – Sayı 12, Sh.: 70-71</ref> Asurlu bir diğer görevli ise ''Šaqil-datim'' olarak adlandırılan memurlardı. Bu memurlar Kaniş Karum'un elçisiydi ve ''šadduatum'' adı verilen vergiyi toplardı.<ref name="72,1">[http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_12/sayi_12_05_h_a_sahin_69_88.pdf Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi] – Sayı 12, Sh.: 72</ref>
 
Anadolu'yla ticaret yapacak tüccarlar, kayıt yaptırıp ticari organizasyona katılır, belirlenen ödenekleri ve vergileri öderlerdi. Anadolu'da ise yerel siyasi otoriteyle Asurlu tüccarın karşılıklı yükümlülükleri, [[Kültepe]]'de ele geçen çeşitli [[çiviyazısı]] tabletlerde görülmektedir. Yerel otoritenin sağladığı güvenliğe ve karumlarda ikamet etme hakkına karşılık tüccarlar vergi ödeyecekler ve vergisiz (kaçak) işlem yapmayacaklardır. Öte yandan bazı lüks malların ticareti yasaklanmıştır. Asurlu tüccar ise kendi hukuk sistemlerine göre yargılanma hakkına sahiptir.<ref name="s">[http://www.turkiyekulturportali.gov.tr/Sayfalar/Arkeoloji/Eski%20Anadolu%20Uygarlıkları/TuncCaglari/OrtaveGecTuncCaglari/AsurTicaretKolonileriCagi/SosyalYasamveEkonomi.aspx?isp=1 ''Sosyal Yaşam ve Ekonomi''] – Türkiye Kültür Portalı</ref>
 
Ticaret esas olarak Anadolu'dan altın, gümüş, bakır, tahıl ve yün alımına, Mezotopanya'dan kalay,dokuma, süs eşyaları ve bazı kokular<ref name="1,2">[http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-55016/asur-ticaret-kolonileri-cagi.html Kültür ve Turizm Bakanlığı]</ref> getirilmesine dayanmaktadır. Taşıma ise eşek kervanlarıyla yapılmaktaydı.<ref name="atm"/> Tüccar, çeşitli adlarda vergiler ödemekteydi. "''Datum''" adlı vergi Karumlarda, "''Şaddutum''" Vabartumlarda, "''Nişhatum''" ise yerel krallıklara ödenmekteydi.<ref>Selçuk Üniversitesi Dergisi, Sh.: 309</ref>
 
Asurlu tüccarların Anadolu'da iş yapması, yerel krallıklarla Asur arasındaki antlaşmalara dayanmaktaydı. Fakat hangi mallara, ne oranda vergi uygulanacağı yerel kralların belirlediği oranlardı. Alınan bir kısım verginin bugün için oranlarını bilmek mümkün olmamaktadır. Ama bazılarının tam olarak oranlarını bilmekteyiz. Örneğin çivi yazılı tabletlerde ''nishatum'' ya da ''nisihtum'' olarak geçen vergi, dokuma ürünlerinde ve yünde % 5, kalayda % 2,5 veya % 3, gümüşte ise yaklaşık olarak % 4'dü. En yüksek vergi oranlarından biri 1/10 oranıyla ''amutum''<ref group=not>Amutum, Akad dilinde demir anlamına gelir. [http://iibf.erciyes.edu.tr/ufs2008/belgeler/katalog.pdf]</ref> üzerinden alınan vergidir.<ref name="72,1"/> Diğer yandan kervandaki her kişi için sabit bir vergi, bir kafa vergisinin de alındığını söz konusu kayıtlardan anlamaktayız.<ref name="g">İ. Gürkan Gökçek, [http://www.ataum.gazi.edu.tr/pdf/civi-yazili-tabletlere-gore-eski-anadolu-8217da-vergi-uygulamalari-ve-kacakcilik-mo-1975-1750-1250881652.pdf ''Çivi Yazılı Tabletlere Göre Eski Anadolu'da Vergi Uygulamaları ve Kaçakçılık''] Akademik Bakış, Cilt 2 Sayı 4 Sh.: 150</ref>
 
Ticaretten alınan tüm vergiler bir araya geldiğinde büyük bir mali yük oluşturuyordu. Bu durum doğal olarak kaçak mal naklini ortaya çıkarmıştır. Hatta, resmi ticaret hatları (''Harran-Şarri'' –Kral Yolu) dışında ''Harran-Sugunnim'' olarak adlandırılan bir "kaçakçılık yolu" güzergahı bile vardır.<ref>[http://www.arkeologlardernegi.org/server/Say%C4%B1%2025.pdf İdol – Sayı 25] Sh.: 15</ref> Kaçakçılık, kente malı gümrük dışından sokmak, farklı güzergahlardan nakletmek ya da ticareti yasaklanan / kısıtlanan malların ticaretini yapmak şeklinde oluyordu.<ref>İ. Gürkan Gökçek, Sh.: 147</ref>
 
Anadolu'da son çalışmalara göre kırktan fazla karum ve vabartum olduğu belirlenmiştir.<ref name="g"/> Çivi yazısı tabletlerde bugüne kadar 20 karumun adı belirlenmiştir. Bunlar Abum, Buruddum, Durhumit, Eluhut, Hahhum, Hattuş, Hurrama, Kaniş, Nihriya, Buruşhattum, Şamuha, Şimala, Tawiniya, Tegarama, Timelkia, Şupululia, Urşu, Wahşuşana, Wa/uşhania ve Zalpa'dır. Yine çivi yazısı tabletlerden 24 vabartumun adı bilinmektedir.<ref name="1,1"/>
 
Asurlu tüccarın karumlardaki merkez bürosuna "''bit-karim''" adı verilmekteydi. Bit-karim, tüm organizasyonun düzenli işleyişinden sorumlu olduğu gibi tüm vergilerin toplandığı merkez durumundadır. Bir ticaret odası gibi çalışan kurum aynı zamanda tüccarlar arası itilafları çözmede bir hakem gibi işlev üstlenmektedir.<ref name="s"/> Diğer yandan kayıt, depolama ve emanete bırakma işlemleri de bu bürolarda yapılmaktaydı. Tüccarların karumlarda ya da vabartumlarda karşılaştıkları hukuki anlaşmazlıklar "şehrin Babaları" denilen bir meclisçe, bazen de "Beştebir" denilen bir heyette karara bağlanırdı. Ancak buralarda sonuç elde edilemezse son karar Asur kentinde verilirdi.<ref name="308-1"/>
 
Asıl sermayedar, yani tüccar Asur'daydı. Anadolu'da ise onlara bağlı, bir bakıma temsilci olan adamları iş yapardı. Bazı temsilciler sermayedarın ortağı da olabiliyordu. Ticaret işindeki diğer grup da kervan sahiplerdir. Kuşkusuz temsilciler de, kervan sahipleri de kısmen kendi hesaplarına ticaret yapmaktaydılar.<ref>[http://212.175.136.21/eKitap/TAR101U.pdf ''Eski Anadolu Tarihi''] Sh.: 29</ref> Gerek Asurlu, gerekse Anadolulu tüccarlar arasında kadınların olduğunu biliyoruz. Anadolulu kadın tüccarların genellikle köle ticareti yaptıkları belgelerden anlaşılmaktadır. Diğer yandan Kaniş'te Asurlu tüccarların dışında başka kentlerden tüccarların olduğu da biliniyor.<ref>[http://212.175.136.21/eKitap/TAR101U.pdf ''Eski Anadolu Tarihi''] Sh.: 30</ref>
 
Yolculuğun tehlikeli, zahmetli ve uzun, dolayısıyla sermaye devir hızının düşük olmasına bağlı olarak kar oranları % 100-200 oranlarına ulaşmaktadır.<ref>[http://212.175.136.21/eKitap/TAR101U.pdf ''Eski Anadolu Tarihi''] Sh.: 24</ref> Bu sadece kardır. Masraflar, kayıplar ve vergiler de hesaba katıldığında alış fiyatlarıyla satış fiyatları arasındaki fark çok daha yüksektir. Sonuç olarak ticaret son derece karlıydı ve tüccarların elinde büyük bir servet birikiyordu.
 
== Sosyal organizasyon ==