Çelebi Mustafa Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Türk Süvarisi (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Noyder (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
16. satır:
}}
 
'''Çelebi Mustafa Paşa''' (ö. 1811, Aydın) [[IV. Mustafa]] saltanatında, [[Kabakçı Mustafa İsyanı]] döneminde, 18 Haziran 1807 - 28 Temmuz 1808 tarihleri arasında bir yıl bir ay on gün [[sadrazam]]lıklik yapmış bir [[Osmanlı]] devlet adamıdır.
 
==Hayatı==
Yeniçeri ocağı'nda yetişti.
 
Yaş Kapı Kethüdası Ahmet Ağa'nın oğludur.<ref name="yaşamyapıt"> Toksoy, Cemal "Mustafa Paşa (Çelebi)" (1999), ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.308-309 ISBN:975-08-0072-9</ref> Babası gibi Yeniçeri ocağı'na girdi orada yetişti. [[Sekbanbaşı]] rütbesine kadar yetişti. 1802'de [[Edirne]]'deki bulunan yeniçerileri disiplin altına almak için Edirne ağalığına getirildi. Bölgeyi eşkiyadan da temizledi. Bu görevinde başarısı dolayısıyla 1807'de vezirlik payesi verildi. Amiral Duckworth'un bir İngiliz donanma filosu ile İstanbul önlerine gelişini tekrarlamak isteyen İngiliz donanmasına karşı Çanakkale Boğazı seraskerliğine atandı.<ref name="yaşamyapıt"/>
Çeşitli görevlerde sivrildikten sonra Edirne ağalığına getirildi. Bölgeyi eşkiyadan temizledi.
 
Aynı yıl Mayıs 1807'da Boğaz'daki ordu yamakları ile başlayan [[Kabakçı Mustafa İsyanı]] çıktı ve isyancılar [[IV. Mustafa]]'yı tahta geçirdiler. 1 Haziran'da [[Nızam-ı Cedid]] resmen dağıtıldı. [[1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı]] devam etmekte idi. 18 Haziran 1807'de Silistre'de bulunan Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem [[Keçiboynuzu İbrahim Hilmi Paşa]] sadrazamlıktan azledildi. Çanakkale Boğazı muhafızı olan Çelebi Mustafa Paşa sadrazamlığa getirildi. Tuna boylarında Ruslar'a karşı savaşan orduya Serdar-ı Ekrem görevi ile Tuna boylarına gönderildi. KöseKöşe Musa Paşa İstanbul'da sedaret kaymakamı olarak İstanbul'da görevinde devam etti.
1807'de vezirlik payesiyle İngiliz donanmasına karşı Çanakkale boğazı seraskerliğine atandı.
 
1807 guzundegüzünde Ruslarla imzalanan bir ateşkes anlaşması yapıldiyapıldı. AyniAynı siradasırada Silistre'de ordugahta bulunan yeniçeriler karışıklık çıkardılar. Disiplini olan bir ordu niteliği kalmamış olan Osmanlı birliklerbirlikleri kış için başlarında Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Çelebi Mehmet Paşa olmak üzere Edirne'ye döndüler. <ref name="sakaoğlu">Sakaoğlu, Necdet (1999) ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak ISBNİŞBN:975-329-299-6 say. 407</ref>
Mayıs 1807'da Boğaz'daki ordu yamakları ile başlayan [[Kabakçı Mustafa İsyanı]] çıktı ve isyancılar [[IV. Mustafa]]'yı tahta geçirdiler. 1 Haziran'da [[Nizam-ı Cedid]] resmen dağıtıldı.
 
Rumeli'de efektif devlet gücü 5,000'den fazla silahlı ve eğitimli Rusçuk milis askerine komuta eden Rusçuk ayanı [[Alemdar Mustafa Paşa]] elinde idi. Onun yanindayanında İstanbul'dan kaçipkaçıp ona siginansığınan eski Nizam-ı Cedid askerleri ve siyasilerinsiyasilerinin kurdugukurduğu "Rusçuk Yaranı" bir cemiyet bulunmaktaydibulunmaktaydı. Bu cemiyetin baslarindanbaşlarından olan eski sadrazam kethudası Refik Efendi İstanbul'a gitiigeldi. OnceÖnce IV. Mustafa'ya yakın cevrelerleçevrelerle görüştugörüştü ve sonra şahsen IV. Mustafa'ninnın huzuruna çıktiçıktı. Alemdar Mustafa PasaPaşa'ninnın İstanbul'a gelip padişaha bağlığını sunmak için izin istediginiistediğini ona bildirdi; ama padisahpadişah bu izini vermedi. Refik Efendi'yi reisülkitaplığa tayin edip Edirne'de bulunan Sadrazam Çelebi Mehmet Paşa yanına gönderdi.<ref name="sakaoğlu">Sakaoğlu: say.408</ref>
[[1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı]] devam etmekte idi. 18 Haziran 1807'de Silistre'de bulunan Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem [[Keçiboynuzu İbrahim Hilmi Paşa]] sadrazamlıktan azledildi. Çanakkale Boğazı muhafızı olan Çelebi Mustafa Paşa sadrazamlığa getirildi. Tuna boylarında Ruslar'a karşı savaşan orduya Serdar-ı Ekrem görevi ile Tuna boylarına gönderildi. Köse Musa Paşa İstanbul'da sedaret kaymakamı olarak İstanbul'da görevinde devam etti.
 
Alemdar Mustafa Paşa 1808'de "Rusçuk Yaranı"'ninnın çabalarıyleçabalariyle Rusçuk milis ordusuyla ortalığı fazla karıştırmadan Edirne'ye geldi. Burada bulunan Sadrazam Çelebi Mustafa Paşa ona katildikatıldı. İstanbul'a giden yollar ve konaklar kapatıldı. 13 Temmuz'da Pınarhisar ayanı Hacı Ali Ağa bu milislere bağlı olan 300 süvari ile harekete geçip Rumelifeneri kalesinde üzerine yürüdü. Orada oturan Kabakçı Mustafa hiç tedbirsiz ve habersiz olarak yakalanıp hemen öldürüldü. Milisler kaleyi ellerine geçirdiler. Fakat KabakciKabakçı Mustafa'ya yakinyakın olan Boğaz yamakları diğer kalelerinden getirdikleri toplarla 14 Temmuz'da Rumelifeneri'ne karsikarşı hucumahücuma gecerekgeçerek 4 gungün surensüren çok şiddetli bir çarpışmaya giristilergiriştiler. Sonunda yenilgiye uğrayan yamaklar geri cekilipçekilip kacmatakaçmata iken Rumelifeneri, Rumelikavağı, Sarıyer ve Yeniköy civarlarinicıvarlarını yakıp yıktilaryıktılar. KacanlarKaçanlar yakanipyakanıp oldurulduöldürüldü ama bazıları kayıkla kaçtı. Bu çarpışma sonunda 300 kadar yamak ve 13 milis asker öldü. <ref name="sakaoğlu">say.412</ref>
1807 guzunde Ruslarla imzalanan bir ateşkes anlaşması yapıldi. Ayni sirada Silistre'de ordugahta bulunan yeniçeriler karışıklık çıkardılar. Disiplini olan bir ordu niteliği kalmamış olan Osmanlı birlikler kış için başlarında Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Çelebi Mehmet Paşa olmak üzere Edirne'ye döndüler. <ref name="sakaoğlu">Sakaoğlu, Necdet (1999) ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak ISBN:975-329-299-6 say. 407</ref>
 
IV. Mustafa hazine vekili Nezir Ağa'yı Edirne'ye gönderip sadrazam Çelebi Mehmet Paşa'yi ve Edirne'deki ordugahta bulunan ordu kalintisinikalıntısını İstanbul'a çağırdı. Sadrazam Istanbulİstanbul'a giderken Alemdar Mehmet Paşa da kendi milis kuvetleri basindabaşında onunla beraberdi. Istanbulİstanbul'dan gelen devlet erkanı sadrazam ve Alemdar Mustafa PasaPaşa'yı İncirli'de karşıladılar. IV. Mustafa ve maiyeti de Istnabulİstanbul'dan ayrilarakayrılarak orduda bulunan [[Sancak-ı Şerif]]'i karşılamak bahanesi ile İncirli ile Davutpaşa arasında Kırkavak mevkine geldi. Sadrazam ve Alemdar Mustafa PasaPaşa orada padisahinpadişahın huzuruna çağırıp onunla görüştüler. <ref name="sakaoğlu">say.412</ref>
Rumeli'de efektif devlet gücü 5,000'den fazla silahlı ve eğitimli Rusçuk milis askerine komuta eden Rusçuk ayanı [[Alemdar Mustafa Paşa]] elinde idi. Onun yaninda İstanbul'dan kaçip ona siginan eski Nizam-ı Cedid askerleri ve siyasilerin kurdugu "Rusçuk Yaranı" bir cemiyet bulunmaktaydi. Bu cemiyetin baslarindan olan eski sadrazam kethudası Refik Efendi İstanbul'a gitii. Once IV. Mustafa'ya yakın cevrelerle görüştu ve sonra şahsen IV. Mustafa'nin huzuruna çıkti. Alemdar Mustafa Pasa'nin İstanbul'a gelip padişaha bağlığını sunmak için izin istedigini ona bildirdi ama padisah bu izini vermedi. Refik Efendi'yi reisülkitaplığa tayin edip Edirne'de bulunan Sadrazam Çelebi Mehmet Paşa yanına gönderdi.<ref name="sakaoğlu">Sakaoğlu: say.408</ref>
 
"RuscukRusçuk YaraniYaranı" Alemdar'a IV. Mustafa'yi hemen tutuklayiptutuklayıp III. Selim'in tekrar tahta gecirildiginigeçirildiğini ilan etmesini tavsiye ettiler. Fakat Alemdar bu tavsiyeyi "mertligemertliğe uymaz" diye kabul etmedi. 19 Temmuz günü Alemdar Mustafa Paşa milisleri Çırpıcı Çayırına kamp kurdular. Ordu askerleri ise Istanbulİstanbul icindekiiçindeki kışlalarına gönderildi. Sadrazam Çelebi Mehmet Paşa iseda İstanbul'a konağına yerleşti. 21 Temmuz günü Alemdar'ın Rusçuk milisleri [[Alay Köşkü]] önünde IV. Mustafa'ya alay gösterildi. IV. Mustafa Alemdar'a bir hatt-iı humayunhümayun gondererekgöndererek onu sadık bir vezir olarak kabul ettiginiettiğini ve onu tüm Balkanlarda Edirnekapı'dan Tuna boylarına kadar devlet temsilcisi ve serdarı olarak kabul ettiginiettiğini bildirdi.<ref name="sakaoğlu" > say.412 </ref>
Alemdar Mustafa Paşa 1808'de "Rusçuk Yaranı"'nin çabalarıyle Rusçuk milis ordusuyla ortalığı fazla karıştırmadan Edirne'ye geldi. Burada bulunan Sadrazam Çelebi Mustafa Paşa ona katildi. İstanbul'a giden yollar ve konaklar kapatıldı. 13 Temmuz'da Pınarhisar ayanı Hacı Ali Ağa bu milislere bağlı olan 300 süvari ile harekete geçip Rumelifeneri kalesinde üzerine yürüdü. Orada oturan Kabakçı Mustafa hiç tedbirsiz ve habersiz olarak yakalanıp hemen öldürüldü. Milisler kaleyi ellerine geçirdiler. Fakat Kabakci Mustafa'ya yakin olan Boğaz yamakları diğer kalelerinden getirdikleri toplarla 14 Temmuz'da Rumelifeneri'ne karsi hucuma gecerek 4 gun suren çok şiddetli bir çarpışmaya giristiler. Sonunda yenilgiye uğrayan yamaklar geri cekilip kacmata iken Rumelifeneri, Rumelikavağı, Sarıyer ve Yeniköy civarlarini yakıp yıktilar. Kacanlar yakanip olduruldu ama bazıları kayıkla kaçtı. Bu çarpışma sonunda 300 kadar yamak ve 13 milis asker öldü. <ref name="sakaoğlu">say.412</ref>
 
Fakat 28 Temmuz 2008 günü Alemdar Mustafa Paşa Rusçuk milis kuvvetlerinden tüfekli Kırcalı askeri ile İstanbul'a girdi ve Babibali[[Babıali]]'ye baskın yaptı. Çelebi Mustafa Paşa'dan sedaret mühr-ü alındı ve kendisi ordugaha gönderildi. Alemdar Mustafa Paşa Topkapı Sarayını bastı. Sedaret mührü silahtar ağaya teslim edildi Fakat Alemdar'ın yavaş hareket etmesi ve Topkapı harem dairesine zorla girmekten sakınması dolayısıyla IV. Mustafa'nın emriyle sabık padişah III. Selim öldürüldü ve onun yerine geçecek Şehzade Mahmut hayatını ancak Anber AgaAğa ve cariyelerıncariyelerin onu saklaması ile kurtarabildi. Sonunda Alemdar Babusaade[[Saadet kapısınıKapısı|Bâbüssaâde Kapısı]]'nı kırdırıp hareme girdi. Arzodası[[Arz Odası]] önünde tahta yeniden geçirmek istediği III. Selim'in cesedi ile karşılaştı. Bu sırada IV. Mustafa'nın adamları çatıda saklanmakta olan Şehzade Mahmut'un odasına ulaşmıştı. Tam o sırada Alemdar Mustafa Paşa'nın adamları yetişti ve şehzadeyi kurtardı. Alemdar yanına getirilen II. Mahmut'a biat etti ve boyleceböylece IV. Mustafa tahttan indirilip II. Mahmut padişah olarak ilan edildi. <ref name="sakaoğlu">say.413</ref>
IV. Mustafa hazine vekili Nezir Ağa'yı Edirne'ye gönderip sadrazam Çelebi Mehmet Paşa'yi ve Edirne'deki ordugahta bulunan ordu kalintisini İstanbul'a çağırdı. Sadrazam Istanbul'a giderken Alemdar Mehmet Paşa da kendi milis kuvetleri basinda onunla beraberdi. Istanbul'dan gelen devlet erkanı sadrazam ve Alemdar Mustafa Pasa'yı İncirli'de karşıladılar. IV. Mustafa ve maiyeti de Istnabul'dan ayrilarak orduda bulunan [[Sancak-ı Şerif]]'i karşılamak bahanesi ile İncirli ile Davutpaşa arasında Kırkavak mevkine geldi. Sadrazam ve Alemdar Mustafa Pasa orada padisahin huzuruna çağırıp onunla görüştüler. <ref name="sakaoğlu">say.412</ref>
 
28 Temmuz'da [[II. Mahmut]] tahta çıkarıldıktan sonra Çelebi Mehmet Paşa [[Silistre]] valiliği ve [[İsmail]] kalesi muhafızlığına gönderildi. Orada, yeniçeri ağası olan Pehlivan Ağa'nın otoritesini azaltmak için askerler ile Ağa'nın arasını bozmaya yeltendi. BununAyrıca sadrazamlıktan zorla ayrılması gerektiği için üzgün olup İsmail kalesini savunmak için yeterli ilgi gostermedi. 1809'de bu kale Rus ordusu tarafından kuşatılınca kaleyi Ruslara teslim etmek zorunda kaldı. Bu tutumlarının sınırdaki orduda moral bozgunluğu ve disiplinsizlik yarattığı için 1810'da Silistre valiliği ve İsmail muhafızlığı görevinden alınıp [[Sakız]] adasına sürgüne gönderildi.<ref name="yasamyapit"/>
"Ruscuk Yarani" Alemdar'a IV. Mustafa'yi hemen tutuklayip III. Selim'in tekrar tahta gecirildigini ilan etmesini tavsiye ettiler. Fakat Alemdar bu tavsiyeyi "mertlige uymaz" diye kabul etmedi. 19 Temmuz günü Alemdar Mustafa Paşa milisleri Çırpıcı Çayırına kamp kurdular. Ordu askerleri ise Istanbul icindeki kışlalarına gönderildi. Sadrazam Çelebi Mehmet Paşa ise İstanbul'a konağına yerleşti. 21 Temmuz günü Alemdar'ın Rusçuk milisleri Alay Köşkü önünde IV. Mustafa'ya alay gösterildi. IV. Mustafa Alemdar'a bir hatt-i humayun gondererek onu sadık bir vezir olarak kabul ettigini ve onu tüm Balkanlarda Edirnekapı'dan Tuna boylarına kadar devlet temsilcisi ve serdarı olarak kabul ettigini bildirdi.<ref name="sakaoğlu" > say.412 </ref>
 
1811'de affedildi. Kendine [[Aydın]] Eyaleti valiliği verildi. Aynı yıl Aydın ValiğiValığı görevini yapmaktayken Aydın'da vefat etti.
Fakat 28 Temmuz 2008 günü Alemdar Mustafa Paşa Rusçuk milis kuvvetlerinden tüfekli Kırcalı askeri ile İstanbul'a girdi ve Babibali'ye baskın yaptı. Çelebi Mustafa Paşa'dan sedaret mühr-ü alındı ve kendisi ordugaha gönderildi. Alemdar Mustafa Paşa Topkapı Sarayını bastı. Sedaret mührü silahtar ağaya teslim edildi Fakat Alemdar'ın yavaş hareket etmesi ve Topkapı harem dairesine zorla girmekten sakınması dolayısıyla IV. Mustafa'nın emriyle sabık padişah III. Selim öldürüldü ve onun yerine geçecek Şehzade Mahmut hayatını ancak Anber Aga ve cariyelerın onu saklaması ile kurtarabildi. Sonunda Alemdar Babusaade kapısını kırdırıp hareme girdi. Arzodası önünde tahta yeniden geçirmek istediği III. Selim'in cesedi ile karşılaştı. Bu sırada IV. Mustafa'nın adamları çatıda saklanmakta olan Şehzade Mahmut'un odasına ulaşmıştı. Tam o sırada Alemdar Mustafa Paşa'nın adamları yetişti ve şehzadeyi kurtardı. Alemdar yanına getirilen II. Mahmut'a biat etti ve boylece IV. Mustafa tahttan indirilip II. Mahmut padişah olarak ilan edildi. <ref name="sakaoğlu">say.413</ref>
 
28 Temmuz'da [[II. Mahmut]] tahta çıkarıldıktan sonra Çelebi Mehmet Paşa [[İsmail]] kalesi muhafızlığına gönderildi. Orada, yeniçeri ağası olan Pehlivan Ağa'nın otoritesini azaltmak için askerler ile Ağa'nın arasını bozmaya yeltendi. Bunun sınırdaki orduda disiplinsizlik yarattığı için 1810'da İsmail muhafızlığı görevinden alınıp [[Sakız]] adasına sürgüne gönderildi.
 
1811'de affedildi. Kendine Aydın Eyaleti valiliği verildi. Aynı yıl Aydın Valiği görevini yapmaktayken Aydın'da vefat etti.
 
==Ayrıca bakınız==
Satır 53 ⟶ 48:
 
==Dış bağlantılar==
 
* Danişmend, İsmail Hami, (1971) ''Osmanlı Devlet Erkânı'', İstanbul: Türkiye Yayınevi, say. 70.
* Toksoy, Cemal "Mustafa Paşa (Çelebi)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.308-309 ISBN:975-08-0072-9
* Sakaoğlu, Necdet (1999) ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak İŞBN:975-329-299-6
* DanişmendDanışmend, İsmail Hami, (1971) ''Osmanlı Devlet ErkânıErkâni'', İstanbul: Türkiye Yayınevi, say. 70.
* Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
* Tektaş, NazimNazım (2002), ''Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı'', İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [http://books.google.co.uk/books?id=1UppAAAAMAAJ& ]
 
{{başlangıç kutusu}}
{{sıra kutusu
| önce = [[Keçiboynuzu İbrahim Hilmi Paşa]]
| başlık= [[Dosya:SadrazamlikSadrazamlık-nisanlarinişanları.svg|25px]]<br/> [[Dağılma Dönemi Osmanlı Sadrazamları listesi|Osmanlı Sadrazamı]]
| yıllar= 18 Haziran 1807 - 28 Temmuz 1808
| sonra= [[Alemdar Mustafa Paşa]] }}
{{bitiş kutusu}}
 
{{Osmanlı-kişi-taslak}}
{{Osmanlı sadrazamları}}
 
[[Kategori:Osmanlı sadrazamları]]
[[Kategori:1811 yılında ölenler]]