Denizci cumhuriyetler: Revizyonlar arasındaki fark

 

==Genel bakış==

Denizci cumhuriyetler şehir devletleriydi. Genellikle bağımsız cumhuriyet olarak örgütlenmişlerdi. Toprakları genellikle [[Doğu Roma İmparatorluğu]] eski topraklarıydı.<ref>Buna en büyük istisna Pisa ve Cenova’dır</ref> Şehirler genelde benzer hükümet sistemleri egemendi, toplumsal ve ekonomik hayatta tüccar sınıflar ellerinde muazzam bir güç biriktirmiştir.

 

 

==Gelişmesi==

Kurumsal olarak şehir devletleri bağımsız cumhuriyetler olarak örgütlenmiştir. Bunda en büyük toplumsal destek iktidarın dayandığı tüccar sınıf olmuştur. Denizci cumhuriyetlerin ortaya çıktığı dönem, Avrupa’nın siyasi etkisinin doğuya doğru genişlediği ve modern [[kapitalizm]]in öncülü olarak sayılabilecek mali ve üretim sisteminin hâkim olmaya başladığı dönemdir. İtalya’daki denizci cumhuriyetler altın paraları ticarette yeniden kullanıma sokmuş, ülkeler arası ticari ilişkileri geliştirmeye başlamış, ayrıntılı muhasebe kayıtları tutmuştur. Aynı zamanda ticaret yollarının gelişmesi de denizcilikteki teknolojik gelişmeler için bir itici güç sağlamıştır.

 

 

Denizci cumhuriyetlerin ömürleri birbirinden çok farklı olmuştur. Venedik, Cenova gibi cumhuriyetler Orta Çağın tamamını kapsayan dönemde bağımsızlıklarını koruyabilirken ancak [[Napolyon Bonapart]] döneminde işgal edilebilmiştir. Diğer cumhuriyetler ise [[Rönesans]] dönemi boyunca bağımsız kalabilmiştir. Pisa, [[Floransa]] egemenliğine boyun eğmiş, Ancona [[Papalık Devleti]] tarafından ele geçirilmiş, Amalfi de [[Normanlar]]ın işgaline maruz kalmıştır.

===Amalfi===

{{Ana madde|Amalfi Cumhuriyeti}}

Avrupa çapında önemli rol oynayan ilk denizci cumhuriyet Amalfi Cumhuriyeti olur. Arapların hakimiyetinden Akdeniz ticareti egemenliğini ele geçiren Amalfi tacirleri 10.yüzyılda İtalya’nın güneyinde ve Ortadoğu’da ticari üsler kurmuştur. Konstantinopolis şehrinde ilk ticari koloni kuran da onlardır. Amalfili tüccarlar kendi isimleriyle anılan yasaları oluşturarak ticarette gözetilmesi gerekenleri yazılı hale getirmiştir. 1039 yılında Amalfi, [[Salerno Prensliği]]nin denetimine girer. 1073 yılında [[Robert Guiscard]] şehri ele geçirir. Amalfi halkı 1096 yılında ayaklanarak bağımsızlığını ilan etse de 1101 yılında ayaklanma bastırılır. 1130 yılındaki isyan da bir yıl içinde bastırılacaktır. 1137 yılında şehir doğal afetler (özellikle sel baskınları) ve [[Normanlar|Norman]] istilaları sonucu güçsüz düşecek ve ticari bir merkez olma özelliğini [[Napoli]] şehrine kaptıracaktır.

===Ancona===

{{Ana madde|Ancona}}

774 yılından itibaren [[Papalık Devleti]] içinde yeralan Ancona, [[Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]]nun yayılma etkisine maruz kalsa da 12.yüzyıla doğru bağımsızlığını kazanmaya başlar. Denizdeki hakimiyetleri Venedik egemenliğinin baskısı altında kalmış olsa da özellikle [[Doğu Roma İmparatorluğu]] ile yakın ticari ve ekonomik ilişkileriyle öne çıkar. Ragusa Cumhuriyeti ve [[Macaristan Krallığı]] ile çok iyi ilişkier içinde olmuştur. Doğu Roma İmparatorluğu ile yakın ilişkilerine rağmen özellikle [[Osmanlı İmparatorluğu]] ve öncülleriyle iyi ilişkiler içinde olmuş, [[Türk]]lerin İtalya ile olan ekonomik bağlantılarının ana halkası olmuşlardır. Ancona’nın bağımsız varlığı sürekli tehdit altında olmuş olmasına rağmen şehir devleti diğer hiçbir denizci cumhuriyete saldırmamıştır. 1532 yılında bağımsızlığını kaybederek [[Papa VII Clement]] döneminde Papalık Devleti’ne katılmıştır.

===Cenova===

{{Ana madde|Ceneviz Cumhuriyeti}}

Cenova, Akdeniz’de Arap korsanların egemenliğinin hissedildiği 10.yüzyılla beraber şehir devlet olarak ortaya çıkmaya başlar. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’nun himayesinde olarak [[Pisa]] ile yapılan ittifak sonucu Arapların gücü Akdeniz’de kırılmaya başlanır. Batı Akdeniz bölgesinde donanması sayesinde gücünü hissettiren cumhuriyet [[Korsika]], [[Provence]] ve [[Balear Adaları]] yeniden fethedilir.<ref>Bakınız [[Reconquista]]</ref> Cenova’daki şehir kapsamındaki tüm tacirlerin ''Compagna Communis'' adı verilen birliğinin asillerin desteğiyle kurulmasıyla birlikte Cenova cumhuriyeti fiilen kurulmuş olur.

 

 

15.yüzyılda [[Büyük Veba Salgını|salgın hastalıkların]] ve yabancı istilaların tehditi altında bulunan cumhuriyet 1528 yılında [[Andrea Doria]] komutasında yeniden eski görkemli günlerine dönecektir. Bu dönemde daha çok [[İspanya]] monarşisinin desteğiyle eski ticaret ağının kazançlarını yakalayacaktır. Bu dönemde İspanya’nın yanısıra Fransa hakimiyetini de hisseden şehir, [[Napolyon Bonapart]] döneminde Fransız işgalini yaşar. 1815 yılında şehir [[Sardinya Krallığı]] egemenliğine girince şehir ekonomisinin bozulması üzerine tacirler ve ustalar [[Amerika]] kıtasına toplu şekilde göç etmiştir.

===Pisa===

{{Ana madde|Pisa Cumhuriyeti}}

11.yüzyılın başlarında Cenova ile ittifak halkinde olan Pisa Arapların Akdeniz’de yenilmesi üzerine [[Korsika]]’ya hakim olur ve [[Tiren Denizi]]nin denetimini ele geçirir. İzleyen dönemde güçlenen Pisa, [[Konstantinopolis]]’de ayrı bir ticari merkeze sahip olur. Pisalılar [[Birinci Haçlı seferi]]ne katılmış ve [[Kudüs]]’ün alınmasında yer almışlardır. Pisa cumhuriyeti 13.yüzyılda bir dönem müttefiki olan Cenova ile savaşın eşiğine gelir. 1284 yılındaki [[Meloria Muharebesi]]nde yenilen Pisa donanması çoğu denizaşırı topraklarının denetimi kaybedecektir.<ref>Bu kapsamda Korsika ve Sardinya’nın bir kısmı Cenova’ya verilir</ref> 1324 yılında [[Aragon Krallığı]]nın Sardinya’yı işgal etmesiyle buradaki topraklarını tamamen yitiren cumhuriyet çeşitli ayaklanmaların başarısız olmasının ardından 1406 yılında [[Floransa]]’nın denetimine girer.

===Ragusa===

{{Ana madde|Ragusa Cumhuriyeti}}

 

17.yüzyılla beraber [[Yeni Dünya]]nın keşfi gibi etkenlerle azalan bölgesel ticaret yüzünden şehir duraklama dönemine girer. 1667 yılındaki depremde yaklaşık 5 bin kişiyi kaybeden şehir Fransa ve İngiltere yardımıyla yeniden kurulur. 1718 yılındaki [[Pasarofça Antlaşması]] ile egemenliği kabul edilen şehir 1798 yılında [[Avusturya İmparatorluğu]] tarafından işgal edilir. Şehir sonrasında 1808 yılında [[Napolyon Bonapart]] ordularınca alınacak ve [[İtalya Krallığı (1805-1814)| İtalya Krallığı]]na bağlanacaktır.

===Venedik===

{{Ana madde|Venedik Cumhuriyeti}}

Venedik Cumhuriyetinin kurulması 421 yılına kadar dayanır. Bu dönemde Doğu Roma İmparatorluğunun bir kısmı olarak ticaret merkezidir. Venedik Doğu Roma’nın Arap ve Norman istilalarına karşı hep müttefiki olmuştur. 1000 yılına gelindiğinde Adriyatik Denizine doğru yayılan Venedik korsanlarla yaptığı mücadeleyi kazanarak Dalmaçya yönüne doğru genişler.

 

 

Doğu Akdeniz bölgesindeki Venedik etkisi Osmanlı İmparatorluğunun genişlemesiyle tehdit altına girer.<ref>Bu dönemde Osmanlı etkisi 1571 yılındaki [[İnebahtı Deniz Muharebesi]] zaferine rağmen engellenemez</ref> Venedik Cumhuriyeti 1797 yılında [[Napolyon Bonapart]] tarafından işgal edilinceye kadar en geniş toprağa sahip ve en güçlü denizci cumhuriyet olmuştur. [[Napolyon Savaşları]]nın ardından yeniden bağımsızlığını kazansa da artık sadece kağıt üzerinde bir cumhuriyettir. 1848 yılında Avusturya Ordularının işgaline uğrayan şehir 1866 yılında [[İtalya Krallığı]]’na katılır.

==İkili ilişkiler==

Denizci cumhuriyetler arasındaki ilişkiler cumhuriyetlerin ticaret üzerine kurulu olmalarına bağlı şekilde gelişmiştir. Bu anlamda cumhuriyetler arasında siyasi ve ekonomik antlaşmalar yapılmıştır. Ancak ticari hatların ve bölgesel ekonomik ayrıcalıkların paylaşılması için sürekli bir mücadele gerçekleşmekteydi. Diplomatik alanda çözümlenemeyen sorunlar çeşitli çatışamalara neden olmuştur. Ayrıca ortak düşmana karşı zaman zaman ittifak yapan cumhuriyetler özellikle Haçlı Seferleri sayesinde geniş imtiyazlar ve kazançlar elde etmiştir.