Bney Menaşe: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
k Bot: Şablon değiştirme.
KumulBot (mesaj | katkılar)
(v5) G_Ş1 Uyarı1
32. satır:
|ilgili gruplar = [[Mizo]], [[Kuki]], [[Çin (Hindistan)|Çin]]
}}
'''Bney Menaşe''' ({{lang-he|בני מנשה}}, "[[Menaşe kabilesi|Menaşe]] oğulları") [[Hindistan]]'ın kuzey doğusundaki [[Manipur]] ve [[Mizoram]] eyaletlerinde, [[Kayıp On Kabile|İsrail'in kayıp kabilelerinden]] geldiklerini iddia eden 9000'i aşkın kişiden oluşan topluluktur. Bu iddia, bir [[Pentakostalizm|Pentakostalistin]] 1951'de, rüyasında [[Hristiyanlık]] öncesi dinleri olan [[Yahudilik|Yahudiliğe]] ve anavatanları [[İsrail]]'e dönmesini görmesiyle ortaya çıkmıtır. Bney Menaşe dilsel olarak [[Tibet-Burma dilleri|Tibet Burma]] dil grubunun ve halk olarak [[Mizo]], [[Kuki]] ve [[Çin (Hindistan)|Çin]] halklarının bir parçasıdır.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.languageinindia.com/july2005/morphologynortheast1.html |başlık=Issues in Morphological Analysis of North-East Indian Languages |date=2005-07-07 |accessdate=2007-03-04 |work=Language in India |author=Vijayanand Kommaluri, R. Subramanian, and Anand Sagar K}}</ref> Bu kişilere [[Burma]]'da Çin denir.
 
Bağlantılarına göre her kabile kendisine Kuki, Mizo, [http://www.zogam.org/history.asp Zomi] veya Çin demektedir. Bu grupların içinde kendine has lehçe ve kimlikleri barındıran alt kabileler bulunmaktadır.
 
Bunlardan ayrılan Yahudi grubuna "Bney Menaşe" ismi [[Eliyahu Avichail]] tarafından verildi<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.grassrootsoptions.org/index.php?module=Pagesetter&func=viewpub&tid=2&pid=1 |başlık=The politics of ‘Lost Tribe’ |accessdate=2007-03-04 |work=GrassrootsOptions }}</ref> çünkü inançlarına göre Kuki-Mizo'nun efsanevi atası [[Manmasi]]'dir<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.manipuronline.com/Features/January2003/israeliteorigin26_3.htm |date=2003-07-26 |başlık=Kuki, Chin, Mizo – Hmar's Israelite Origin; Myth or Reality? |accessdate=2007-03-04 |author=Lal Dena |work=The Weather Channel |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070202173653/http://www.manipuronline.com/Features/January2003/israeliteorigin26_3.htm |archivedate = 2 February 2007}}</ref> ve bu kişi [[Yosef]]'in oğlu [[Menaşe (Yosef oğlu)|Menaşe]]'nin kendisidir.
 
==Tarih ve efsaneler==
19.yy'da [[Hristiyanlık|Hristiyanlığa]] geçmeden önce dalgalar halinde [[Doğu Asya]]'dan Kuzeydoğu [[Hindistan]]'a göç eden Çin-Kuki-Mizolar kelle avcısı [[animizm|animist]] bir halktı.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.chro.org/updir/dynamicPDFcache/BE-Description-scholar_section-the_role_of_christia-1173049576.pdf |başlık=The Role of Christianity in Chin Society |accessdate=2007-03-04 |format=PDF |author=Salai Za Uk Ling |work=Chin Human Rights Organization }}</ref><ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.nccindia.in/resources/c3.htm |başlık=Churches in North East India |author=Ms. Awala Longkumer |accessdate=2007-03-04 |work=National Council of Churches in India}}</ref> Haklarında kayıtlı tarihi bilgiler bulunmazken efsanelerine göre anavatanları Sinlung'dan uzaklaştırılmışlardır.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://mizoram.nic.in/about/history.htm |başlık=Mizoram History |accessdate=2007-03-04 |work=Mizoram State Centre }}</ref> Antrolopolog ve tarihçiler, bu bahsedilen yerin [[Çin]]'in [[Yunnan]] eyaletinde bulunduğunu ve Tibet-Burma göçlerinin yaklaşık 6000 yıl önce başladığına inanmaktadır.
 
Bney Menaşe'nin inancına göre, Hmar dilinde söylenen geleneksel Mizo-Kuki-Hmar hasat bayramı ezgisi olan "Sikpui Hla (Sikpui Ezgisi)" [[Çıkış (Tevrat)|Çıkış kitabıyla]] paralellikler göstermektedir. Ezgide, düşmanların kendilerini kızıl renkli denizde kovaladıkları,<ref name="epao">{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.e-pao.net/epSubPageExtractor.asp?src=leisure.Essays.Mizo-Kukis_Claim_Of_Their_Jewish_Origin |author=Isaac L. Hmar |başlık=Mizo-Kuki's Claim Of Their Jewish Origin: Its impact on Mizo society |accessdate=2007-03-04 |work=E-Pao |date=2005-08-08 }}</ref> bıldırcınlar,<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/5125244.stm |başlık='Extinct' quail sighted in India |accessdate=2007-03-04 |work=BBC News |date=2006-06-28 }}</ref> ve bulut sütunu<ref name="epao" /> anlatılmaktadır ki bu atalarının [[İsrailoğulları]] olduklarının kanıtıdır. Ezginin tercümesi şöyledir:
 
{{cquote|
65. satır:
 
==Dini uyanış==
Galli misyonerler önderliğinde Hristiyanlık uyanışı Mizo Tepelerinden 1906'da geçti; yerli festivaller, bayramlar, geleneksel ezgiler ve ilahiler misyonerlerce yasaklandı. Bu politika 1919-24 dini uyanış hareketinde terkedildi ve Mizolar kendi ilahilerini yerli unsurlara dayandırarak tekrar yazdı; böylece kendilerine has bir ibadet şekli oluşturdular.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www1.pcts.ac.kr/wwwroot2/jboard/skin/zBoard/pds/zboard01/(1)%EA%B9%80%EC%B0%BD%ED%99%98(%EC%98%81%EB%AC%B8).pdf |başlık='Showers of Blessing': Revival Movements in the Khassia Hilss and Mukti Mission in Early Tewentieth-Century India |accessdate=2007-03-04 |format=PDF |author=Sebastian Chang-Hwan Kim }}</ref>
 
==Chalianthanga'nın görümü==
Bney Menaşe'ye göre, 1951'de Buallawn köyünden Chalianthanga veya Mela Chala (MC) isimli bir pentakostalist rüyasında Tanrı'nın kendisiyle konuştuğunu, Hristiyanlık öncesi dinlerine dönmelerini, bu dinin [[Yahudilik]] olduğunu ve orijinal anavatanları [[İsrail]]'e dönmelerini söylediğini gördü.<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/asia/magazine/99/0906/mizos.html |başlık=Lost Tribe of Israel? |author=Michael Fathers |accessdate=2007-03-04 |date=1999-09-06 |work=Time Asia }}</ref> Bney Menaşe'nin inanışına göre Chalianthanga/MC ve takipçileri yürüyerek Hindistan'ın kuzeydoğusunda tepelikli ormanlardan geçerek İsrail'e varmak için yola çıktılar fakat gerek mesafenin uzaklığı gerekse coğrafik koşulların zorluğu nedeniyle bundan vazgeçtiler.
 
Bu başarısızlığa rağmen inananların sayısı istikrarlı bir şekilde artmaya devam etti. Son yıllarda tahmini nüfusu artışı %50'dir. 1980'lerde kendi kendini geliştiren araştırmacı Zaithanchhungi'nin [[animizm]] ve Ahitsel Yahudilik arasında kurban olayları gibi benzerlikleri keşfedince Bney Menaşe'nin iddiaları güven kazandı.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.shavei.org/article.php?id=506 |başlık=Mizoram, Manipur believe they are lost tribes of Israel |accessdate=2007-03-04 |date=2005-04-24 |work=The Navhind Times on-line }} {{Dead link|date=October 2010|bot=H3llBot}}</ref><ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.kulanu.org/india/indiatribe.html |başlık=Long-lost Jews |date=2002-03-27 |accessdate=2007-03-04 |author=Michael Freund |work=The Jerusalem Post Magazine |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070501074819/http://www.kulanu.org/india/indiatribe.html|archivedate = 1 May 2007}}</ref>
 
==Amişav ve Şavey İsrael==
83. satır:
'''Temmuz 2006''': Kuzeydoğu Hindistan dergisi ''[[Grassroots Options]]''{{'}}ta Halkin tarihsel önbilgiyi açıkladı: "Avichail bugün yetmişlerinde olan biridir ve birkaç yıl önce Amişav'ın genç bir lidere ihtiyacı olduğuna ikna oldu ve yerini Amerikan-İsrailli yazar Michael Freund'a bıraktı. İkisinin (Avichail ve Freund) arası örgütsel nedenlerle bozuşunca Freund Amişav'dan ayrılıp Şavey İsrael örgütünü kurdu. Her ikisinin de Bney Menaşe'de destekçisi vardır fakat Avichail halen etkili ve takdir edilen bir kişiliktir.
 
"Bu ayırıma Kuki-Mizo kabileleri arasındaki çekişme de etken oldu. Freund örgütten bağımsız olarak varlıklı olduğu için Şavey İsrael daha iyi finanse edilmektedir dolayısıyla özellikle Aizawl ve Imphal'da olmak üzere Bney Menaşe'ye daha çok Yahudilik eğitimi ve aktiviteler sunmaktadır."<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.grassrootsoptions.org/index.php?module=Pagesetter&func=viewpub&tid=4&pid=0 |başlık=Interview with Hillel Halkin |accessdate=2007-03-03 |work=grassrootsoptions |author=Linda Chhakchhuak }}</ref>
 
Freund'un dediğine göre: "Bney Menaşe İsrail devleti için bir kutsamadır. Kendilerini Yahudiliğe ve [[Siyonizm]]e adadıklarını ıspatlamışlardır ve İsrail'e göç etmelerine izin verilmemesi için hiçbir sebep göremiyorum".<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.deccanherald.com/deccanherald/sep10/n18.asp |başlık=NE Jews pine for ‘Promised Land’ |author=Anirban Bhaumik |accessdate=2007-03-03 |work=Deccan Herald |date=2003-09-10 }} {{Dead link|date=October 2010|bot=H3llBot}}</ref>
 
'''Temmuz 2005''': [[Mizoram]]'da, İsrailli [[haham]]lar gözetiminde [[Yahudiliğe geçiş]] için yapılan [[mikve]] tamamlandı.<ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2005/09/17/windia17.xml |başlık=India's lost tribe recognised as Jews after 2,700 years |accessdate=2007-03-03 |format=XML |work=Telegraph.co.uk |author=Peter Foster |date=2005-09-17 |location=London}}</ref> Kısa bir süre sonra benzer bir mikve [[Manipur]]'da da inşa edildi. 2005'in ortasında Şavey İsrael'in ve [[Kiryat Arba]] yerel konseyinin yardımlarıyla Bney Menaşe İsrail'deki ilk cemaat merkezini açtı.
92. satır:
'''1 Nisan 2005''': İsrail'in iki baş hahamından biri olan [[Sefarad]] Rabbi [[Şlomo Amar]], örnek teşkil edecek şekilde kendilerini Yahudiliğe adadıkları için Bney Menaşe'nin iddialarını kabul etti.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4400957.stm |başlık=Rabbi backs India's 'lost Jews' |accessdate=2007-03-03 |work=BBC News |date=2005-04-01 }}</ref> Bu karar önemlidir çünkü [[Geri Dönüş Yasası]]'na göre Bney Menaşe'nin İsrail'e göç etme yolu açıldı. Mizo-Kuki-Çin'in İsrailoğullarından geldiği iddiası bazı akademisyenler tarafından ciddi bir şekilde sorgulansa da Bney Menaşe'nin inancı sarsılmamaktadır. Hatta, Yahudi halkıyla olan bağlarını beyan etmek için en katı yorumları olan Ortodoks kurallarınca din değiştirmektedir.
 
Çoğu, serbest bırakılmadan önceki [[Gazze]] ve [[Batı Şeria]]'ya olmak üzere 1700 Bney Menaşe son yirmi yıl içinde İsrail'e göç etti.<ref>[http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/123481 "More than 200 Bnei Menashe arriving in Israel"], ''Israel National News''</ref> İbranice öğrenmek özellikle yaşlılar için çok zordu. Gençler bu konuda daha başarılı olup daha kolay iş bulabildiler.<ref name="exodus">{{cite webWeb kaynağı|url=http://in.rediff.com/news/2006/nov/21jews.htm |başlık=Exodus of Indian Jews from north-east to Israel |accessdate=2007-03-03 |work=rediff news |author=Harinder Mishra |date=2006-11-21 }}</ref>
 
==İsrail'in Gazze ve Bney Menaşe ile bağlantıyı kesmesi==
Başbakan [[Ariel Şaron]]'un tek taraflı [[Gazze]] ile [[Batı Şeria]]'dan çekilme ve buradaki Yahudi yerleşim birimlerinin boşaltılması planı özellikle bu bölgelerde yaşayan Bney Menaşe cemaatini etkiledi. İsrail'in geri çekilmesinden önce Gazze'de en kalabalık göçmen cemaatini Bney Menaşe oluşturmaktaydı.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.haaretz.com/hasen/pages/ShArt.jhtml?itemNo=607909 |başlık=Indians make up largest immigrant group in Gaza |accessdate=2007-03-03 |work=Haaretz.com |date=03/08/2005 |author=Amiram Barkat}}</ref>
 
Hindistan'daki Bney Menaşe üyeleri, [[İSK]] ile yerleşimciler arasında olası bir çatışmadan endişe duydu. Bir diğer endişeleri de [[Gazze]]'yi gelecekteki evleri olarak görmekten kaynaklanmaktaydı. Her ne kadar bir grup Bney Menaşe süre dolmadan Gazze'yi terkettilerse de son ana kadar orada kalmayı tercih eden bir kısım ise zorla çıkarıldılar.<ref name="withdrawal">{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.metimes.com/articles/normal.php?StoryID=20050829-051546-1650r |başlık='Lost Tribe' Jews move again with Gaza withdrawal |accessdate=2007-03-03 |date=2005-08-25 |author=Amelia Thomas |work=Middle East Times }}</ref><ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.haaretz.com/hasen/pages/ShArtDisengagement.jhtml?itemNo=613885&contrassID=23&subContrassID=4&sbSubContrassID=0 |başlık=Back to an ancient home |accessdate=2007-03-03 |author=Eli Ashkenazi |work=Haaretz.com }}</ref><ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.telegraphindia.com/1050823/asp/nation/story_5144609.asp |başlık=Gaza Strip jitters for Mizoram Jews - families fear for relatives |accessdate=2007-03-03 |author=Samir K. Purkayastha |work=The Telegraph |date=2005-08-22 }}</ref>
 
==İsrail'de ihtilaf==
104. satır:
Rabbi Birnbaum'un dediğine göre Bney Menaşe finansal açıdan acı çekmektedir çünkü onları [[İsrail]]'e gelme konusunda harekete geçiren şey maddi çıkar sağlamaktan ziyade [[Kutsal Topraklar]]a dönmektir.<ref name="deadlink" />
 
Michael Freund, Bney Menaşe'nin İsrail'in demografi sorununa yardım edeceğini belirtip şunu söylemiştir: "İnanıyorum ki İsrail ve Yahudi halkı için Bney Menaşe gibi gruplar, geniş ve dokunulmamış demografik ve ruhani birikim oluşturmaktadır".<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.jewishaz.com/jewishnews/021227/tribe.shtml |başlık='Lost Tribe' makes aliyah |author=Jessica Steinberg |date=2002-12-27 |accessdate=2007-03-03 |work=Jewish News of Greater Phoenix}}</ref>
 
Mart 2005'te Rabbi Amar'ın kararıyla göç konusu münazaraya açık hale geldi: Bney Menaşe'nin [[Ortodoks Yahudilik|Ortodoks]] yolla [[Yahudiliğe geçme|din değiştirmeleri]] bundan sonra Hindistan'da gerçekleşecektir, böylece tam anlamıyla Yahudi olup İsrail'e gelebileceklerdir. Ne var ki bu çözüm, Hindistan hükümeti nedeniyle kısa sürdü; Mizo-Kuki kiliselerinin baskısıyla Hindistan hükümeti, vatandaşlarının din değiştirmesine karşı çıktı.
111. satır:
Din değiştirmedeki yükseliş güçlü evanjelist Mizo-Kuki kiliselerini telaşa soktu ve Mizoram'da kızışan ihtilafı alevlendirdi; en sonunda televizyonda tartışma programlarına konu oldu.
 
[[Aizawl]] Hristiyan Araştırma Merkezi'nden Dr. Biaksiama'nın dediğine göre, "yabancı rahipler tarafından topluca din değiştirmeler sosyal istikrara zarar vermekle kalmayıp ulusal güvenliğe de tehdit oluşturacaktır. Yüksek sayıda halk, yabancı vatandaşlıklar kazanınca Hindistan'a sadakatten uzaklaşacaktır". ''Mizo Nge Israel?'' (Mizo mu İsrailli mi?) adlı kitabında "bizim gerçek kimliğimizi söyleyin, Tanrı ve dünya tarafından kabul edilen kimliğimizi" demektedir.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://farshores.org/a04mizo2.htm |başlık=New Book X-Rays 'Baseless' Mizo Israel Identity |date=2004-10-26 |author=David M. Thangliana |accessdate=2007-03-03 |work=farshores.org }}</ref>
 
'''Mart 2004''': Dr. Biaksima, ayrılıkçı Mizo örgütü olan Çhinlung İsrail Halkı'nın Kurultayı (CIPC) kurucusu [[Lalchanhima Sailo]] ile televizyonda tartışma programına çıktı.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.travelblog.org/Asia/India/blog-4257.html |başlık=Mizoram: A State of Israel in South East Asia |accessdate=2007-03-03 |date=2004-02-15 |author=Simon Says |work=TravelBlog }}</ref>
<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.travelblog.org/Asia/India/blog-4468.html |başlık=An emerging Israel in Mizoram |author=Simon Says |date=2004-12-19 |accessdate=2007-03-03 |work=TravelBlog }}</ref> [[Lalchanhima Sailo]]'nun dediğine göre CIPC'nin amacı İsrail'e göç etmekten ziyade Mizo kabilesinin yaşadığı yerlerin Mizo İsrailoğullarının bağımsız toprakları olarak [[Birleşmiş Milletler]] tarafından bildirilmesini sağlamaktır.<ref>[http://www.northeastvigil.in/archives/?p=3140 Northeast Vigil]</ref>
 
'''Nisan 2005''': Aizawl İlahiyat Koleji'nden Peder Chuauthuama, [[Deccan Herald]]'a şunları söyledi: "Dünyadaki herhangi iki cemaatin geleneklerinde benzerlikler bulunabilir. Mizoların bazı gelenekleri İsrailoğullarınınkini çağrıştırabilir. Fakat, bu bizim atalarımızın İsrailoğulları veya Yahudi olduğu anlamına gelmemektedir".<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.deccanherald.com/deccanherald/apr222005/national154442005421.asp |başlık=Judaism threatens Church in Mizoram, Manipur |date=2005-04-22 |accessdate=2007-03-04 |work=Deccan Herald }}</ref>
 
==İsrail'in din değiştirmeleri durduruşu==
123. satır:
Bney Menaşe tarafından İsrail hükümeti eleştiri oklarının hedefi oldu çünkü Hindistan hükümetine dinlerini yaymaya çalışmadıklarını, sadece hali hazırda Yahudiliği seçmiş Bney Menaşe'nin dinlerini resmileştirmek için orada olduklarını anlatamadı.
 
Hindistan'ın bu hareketi Hindistan'daki [[Hindu]]lar tarafından da eleştirildi çünkü onlara göre hükümet, Hristiyan şikayetlerini kendi şikayetlerine oranla daha ciddiye almaktaydı; dört yıl boyunca Hristiyanların dini yayma çabalarını şikayet eden Hindulara hükümet sessiz kalmıştı.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.organiser.org/dynamic/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=113&page=14 |başlık=UPA Government goes out to help conversion |author=Surya Narain Saxena |date=2006-01-15 |accessdate=2007-03-03 |work=Organiser.org }}</ref>
 
'''Temmuz 2006''': İsrail Göçmen Kabul Bakanı Zeev Boim, bu 218 Bney Menaşe'nin ülkeye girmelerine izin verildiğini fakat ilk olarak hükümetin resmi olarak sonradan din değiştirecekler hakkındaki politikalarına karar vermesi gerektiğini söyledi.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1150885896057&pagename=JPost/JPArticle/ShowFull |başlık=Bnei Menashe aliya, conversions halted pending government review |accessdate=2007-03-03 |author=Hilary Leila Kreiger |work=Jerusalem Post |date=2006-07-02 }}</ref>
 
Freund, Bney Menaşe'lerin hemen ülkeye getirilmesi için olanak sağlanmazsa Bakanı Yüksek Mahkeme'ye vermekle tehdit etti.
151. satır:
* Eylül 2005: [[Bet din]], 700 Bney Menaşe'yi resmen Yahudiliğe geçirdi. Yahudi olarak kabul edilmesi için din değiştirmesi gereken 9000 civarında Bney Menaşe olduğu tahmin edilmektedir.
* Kasım 2005: Hindistan hükümetinin baskısıyla İsrail, Bney Menaşe'nin din değiştirme eylemlerini durdurdu. Rabinik ekibin tamamı ülkeyi terketti.
* Kasım 2006: Mizoram'dan ilk 100 kişilik 'Kayıp Yahudi' grup İsrail için yola çıktı.<ref name="exodus"/><ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://sify.com/news/fullstory.php?id=14331822 |başlık=Mizoram’s ‘lost Jews’ leave for Israel |accessdate=2007-03-04 |work=Sify}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/2006/11/22/stories/2006112208452200.htm |başlık=Indian Jews immigrate to Israel |accessdate=2007-03-04 |work=The Hindu |location=Chennai, India |date=22 November 2006}}</ref>
* Ağustos 2007: 200'den fazla Bney Menaşe İsrail'e vardı.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/123481 |başlık=More Than 260 Bnei Menashe Arriving in Israel |accessdate=2007-08-27 |work=Arutz Sheva}}</ref>
* Ocak 2009: 200'den fazla Bney Menaşe İsrail'e göç etti.
* Ocak 2010: İsrail hükümeti, geriye kalan 7200 kişinin [[Nepal]]'de 1-2 yıl içinde din değiştirdiği taktirde İsrail'e gelebileceğini bildirdi.<ref>{{cite webWeb kaynağı|url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3831308,00.html |başlık=Members of Bnei Menashe to make aliyah|accessdate=2010-01-8 |work=Arutz Sheva}}</ref>
 
==Filmler==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Bney_Menaşe" sayfasından alınmıştır