Euripides: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
3. satır:
| resim = Seated Euripides Louvre Ma343.jpg
| başlık = Evripides heykeli <br /> [[Louvre Müzesi]], [[Paris]]
| doğum_tarihi =
| doğum_yeri = [[Salamis]]
| ölüm_tarihi =
| ölüm_yeri = [[Makedonya (eski krallık)|Makedonya]]
| meslek = Oyun yazarı ve şair
}}
'''Evripides''' ([[Yunanca]]: Ευριπίδης) ([[
== Yaşamı ve sanat değeri ==
Evripides,
Evripides’in yenilikçi ve korkusuz bir yanı vardı. İlginç olayları anlatırken yeni teknik buluşlar kullanıyordu. En güçlü yönü de gerilim sahnelerindeki başarısı ve her sahnede üstün bir şiirsellik yaratmasıydı.
▲Evripides, M.Ö. 480 yılında Salamis’de doğdu. O tarihte Yunanlılarla Pers İmparatorluğu arasında amansız savaşlar yaşanıyordu. Evripides’in anne ve babasına bir çok kötü yakıştırma yapılmasına rağmen gerçekte, babası Apollon tapınağı ile ligili bir görevin mirasçıısı zengin bir soydan geliyordu. Kaynaklara göre annesi de soylu bir ailenin kızıydı. Evripides gençliğinde resim üzerine çalışmış ve sanatını sürdürme amacında olmasına rağmen yirmi beş yaşında,tragedya ve şiir yazmak için resmi bırakmıştır. İlk oyunu olan ”Pelias’ın Kızları”,M.Ö. 455 yılında sahneye konmuş ve Atina halkı o an gökyüzünden yeni bir yıldızın inmekte olduğunun farkına varmıştı. Bu yeni şairin tiyatronun tumturaklı ve ağdalı dilinden çok uzak yalın ve güçlü bir deyişi ve yeni fikirleri de beraberinde getirdiğini anlamıştı.
Fakat Evripides’in kadınları, tutkularına kapılsalarda, hiç bir zaman sevimsiz değillerdir. Sadece idealleştirilmelerinin yanında yaşayan birer insan oldukları gerçeğini vurgularlar. Evripides ayrıca geçmişin ulu tanrılarının, nasıl yeri geldiğinde hiç de tanrısal olmayan hilelere başvurduklarını açık seçik sahnede ortaya koydu. Bu, çoğu kimsenin tanrılara hakaret olarak algıladığı bir bakış açısıydı.▼
▲Evripides’in yenilikçi ve korkusuz bir yanı vardı. İlginç olayları anlatırken yeni teknik buluşlar kullanıyordu. En güçlü yönü de gerilim sahnelerindeki başarısı ve her sahnede üstün bir şiirsellik yaratmasıydı. M.Ö. 438′de Truva Savaşı’nda Akhilleus’un mızrağıyla yaralanan Telephus’un hikâyesini anlattığı oyunda geçen olaylar dizisi ve bunların sahneye uygulanışı Evripides’in gücünü ortaya koyar. Bu oyun, eski Yunan sahne geleneklerine indirdiği darbe nedeniyle de büyük önem taşır. Bir dilenci ilk defa sahici paçavralarla sahneye çıkmıştı. Bu ozamanki izleyici üzerinde şok etkisi yaratmıştı. Oyunun sahneye konmasındaki gerçekçilik, Evripides’in en acmasız eleştirmeni ve Yunan tiyatrosunun en büyük komedi ustası Aristophanes’in saldırı nedenlerinin başında gelir.”Thesmosphoriazusae” adlı komedisinde Aristophanes, Yunanlı kadınlara,oyunlarında kadın kişilerini sevimsiz gösterdiğinden ötürü Euripides’den intikam almak üzere komplo hazırlatır.
▲Fakat Evripides’in kadınları, tutkularına kapılsalarda, hiç bir zaman sevimsiz değillerdir.Sadece idealleştirilmelerinin yanında yaşayan birer insan oldukları gerçeğini vurgularlar. Evripides ayrıca geçmişin ulu tanrılarının, nasıl yeri geldiğinde hiç de tanrısal olmayan hilelere başvurduklarını açık seçik sahnede ortaya koydu. Bu, çoğu kimsenin tanrılara hakaret olarak algıladığı bir bakış açısıydı.
Evripides bir demokrattı, fakat demogoglardan ,büyük bürokratlardan, halkına savaş ve felaket getiren kayıtsız ve kaygısız önderlerden nefret ederdi. ”Yakaranlar” ve ”Truvalı Kadınlar” adlı oyunlarında Sparta ile süregelen savaşın iç karartan izleri görülür.Bu ünlü tragedya yazarının hayatı üzerine söylenebilecek çok az şey olmasına rağmen,Salamis’deki topraklarında yaşadı ve şiirlerini denize bakan bir mağarada yazardı. Mümkün olduğu kadar topluma az karışan, ağırbaşlı ve somurtkan bir adamdı.İnsanlardan uzak seçtiği bu yalnız yaşam, onun tanrılardan nefret eden,toplumla ilişkilerini kesmiş, huysuz, hırçın ve kuşkucu bir kişi olarak tanınmasına yol açmıştır.
Evripides bir Atina vatandaşı olarak kendini toplum hayatından büsbütün ayrı tutmamıştır. Orduda görev almış, Magnesia konsüllüğü yapmış ve devlete parasal yardımlarda bulunmuştur.
Evripides’in kendi izinden giden üç oyun yazarı oğlu ölümünden sonra babalarının oyunlarını sahnelemişlerdir. Evripides’in 80-90 tragedyası olduğu bilinmesine rağmen günümüze yalnız 18 tanesi erişebilmiştir.
Satır 29 ⟶ 28:
=== Trajedyaları ===
# ''[[Alkestis (oyun)|Alkestis]]'' (
# ''[[Medea (oyun)|Medea]]'' (
# ''[[Herakleidae (oyun)|Herakleidae]]'' (yak.
# ''[[Hippolitus (oyun)|Hippolitus]]'' (
# ''[[Andromahi (oyun)|Andromahi]]'' (yak.
# ''[[Hekabe (oyun)|Hekabe]]'' (yak.
# ''[[Yalvaranlar (Evripides)|Yalvaranlar]]'' (yak.
# ''[[Elektra (Evripides)|Elektra]]'' (yak.
# ''[[Herakles (Evripides)|Herakles]]'' (yak.
# ''[[Truvalı kadınlar]]'' (
# ''[[İphigenia Tauris'de]]'' (yak.
# ''[[İon (oyun)|İon]]'' (yak.
# ''[[Helen (oyun)|Helen]]'' (
# ''[[Fenikeli kadınlar]]'' (yak.
# ''[[Orestes (oyun)|Orestes]]'' (
# ''[[Bacchae]]'' ve ''[[İphigenia Avlis'de]]'' (
=== Trajedya parçaları ===
Satır 50 ⟶ 49:
Bu listedeki trajedi oyunları elimizde tüm olarak değil de ancak parçalar halinde bulunmaktadır. Bunlardan bazıları sadece bir isim ve birkaç satır halindedir. Diğerlerinde ise eldeki parçalar eserin çok geniş bir kısmını kapsamaktadir ve böylece eser hakkında, kısmi da olsa, geniş bilgi elde bulunmaktadır.<ref>Kaynak ''Euripides: Selected Fragmentary Plays'' (Aris and Phillips 1995) ed. C. Collard, M.J. Cropp ve K.H. Lee.</ref>
# ''[[Telephus]]'' (
# ''Giritliler'' (yak.
# ''Stheneboea'' (
# ''[[Bellerofon]]'' (yak. M.Ö. 430)
# ''Cresphontes'' (yak. M.Ö. 425)
Satır 72 ⟶ 71:
=== Şüpheli ===
# ''[[Rhesus]]'' (Klasik Yunan Edebiyatı eksperlerin çoğu, birçok
== Kaynaklar ==
Satır 79 ⟶ 78:
{{Evripides oyunları}}
{{şair-taslak}}
{{Link SM|la}}▼
[[Kategori:MÖ 5. yüzyıl yazarları]]
[[Kategori:Antik Yunan şairler]]
[[Kategori:Antik Yunan yazarlar]]
[[Kategori:Ölmüş insanlar]]
▲{{Link SM|la}}
[[an:Euripides]]
[[ar:يوربيديس]]
|