Sandıklı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k r2.7.3) (Bot: Ekleniyor: vi:Sandıklı |
Değişiklik özeti yok |
||
48. satır:
Karayolu ulaşımındaki avantajlarına rağmen Sandıklı'ya demiryolu ile ulaşım imkânları bir hayli kısıtlıdır. İstanbul (Haydarpaşa) ile Denizli arasında işleyen Pamukkale Ekspresi uzun yıllar boyunca Sandıklı'da yaşayan insanların ulaşım ihtiyacını karşılamıştır. Pamukkale Ekspresi'nin 27 Ocak 2008 tarihinde Haydarpaşa-Denizli seferini yapan treni Kütahya yakınlarında raydan çıkmış, meydana gelen kazada 9 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu kazadan sonra bir müddet daha tren seferleri devam etmiş ancak TCDD tarafından alınan karar gereğince, 25 Temmuz 2008 tarihi itibariyle Pamukkale Ekspresinin seferleri iptal edilmiştir.
== Tarihçe ==
Anadolu’nun en eski yerleşim merkezlerinden birisi olan Sandıklı’nın ilk kuruluşunun hangi çağlarda olduğu tespit edilememiştir.<ref name="ref793">[http://www.sanvak.org/sandikli_01.php/ Sandıklı'lılar Vakfı Web Sayfası ]</ref>
Sandıklı’nın bilinen en eski tarihi bakır, tunç ve demir devri dönemlerine kadar gitmektedir. Bakır çağında M.Ö.2700-2000 Sandıklı’ya 13 km. mesafede bulunan Kusura Kasabasında başşehri [[Kusura]] olan [[Etiler]] ([[Hitit]]) [[İmparator]]luğu'nun mayası olan Kussar (Kursora) Krallığı hüküm sürmüştür.İngiltere Oxford Üniversitesi tarafından 1935, 1936 ve 1937 yıllarında Kusura’da yapılan kazılarda, halen Afyon Arkeoloji Müzesinde sergilenen üç ayrı döneme [[Kalkolitik]], [[Bakır Çağı]] ve [[Eti]] Çağları'na ait buluntular elde edilmiştir.<ref name="ref793" />
Prof.Dr. W.M. Ramsey’in 1890 yılında yazmış olduğu “ Küçük Asya’nın Tarihsel Coğrafyası “ isimli kitap da ; Sandıklı’nın “ [[Pentapolis]] “ adı altında [[Frigya]] arazisi içerisinde bulunduğu ve [[Pentapolis]] bölgesinde Otrus (Çorhisar), Bruzus (Karasandıklı), Eucarpeia (Emirhisar), Hierapoeis (Koçhisar) ve Stectorion (Menteş) adında 5 büyük şehrin olduğu ifade edilmektedir.<ref name="ref793" />
Sandıklı’nın [[Frigyalılar]] döneminde M.Ö. 1300-1400 yıllarında adı “Apemie Kivatos” dur. Apemie Kivatos, [[Aziz Mina]]'nın Sandukası demektir.<ref name="ref793" />
[[Hititliler]]in Sandıklı’ya, Hitit dilinde sandık anlamına gelen Samuka dedikleri bilinmektedir.<ref name="ref793" />
Sandıklı isminin, [[Grek]] dilinde Kivatos kelimesinin Sandık anlamına gelmesinden ve kurulduğu yerin, dağlar arasında çukurda kilitli bir kutu gibi sandık manzarası arz etmesinden geldiği, tahmin edilmektedir.<ref name="ref793" />
[[Evliya Çelebi]]’nin Seyahatnamesinde Sandıklı, “ Sandık dolusu mallı ve mahsulatlı kazadır. Cümle 350 toprak örtülü evdir. 3 mahalle 4 mihraptır. 40 [[leblebi]]ci dükkanı vardır “ şeklinde ifade edilmektedir. Bu seyahatnamede Sandıklı’nın, sandık dolusu bol mahsullü kaza olarak belirtilmesinden dolayı da Sandıklı’ya, Sandıklı denilmiş olabilecektir.<ref name="ref793" />
1071 yılında [[Malazgirt Savaşı]]'nı kazanan [[Sultan Alparslan]]’ın orduları Anadolu’da pek çok şehir, kasaba ve kaleyi ele geçirir. [[Emir Sanduk]] adında bir Bey Afyon ve civarını 1076 yılında fetheder ve 1115 yılında da Selçuklu Sultanı [[I. Kılıç Arslan]] Afyon ve [[kale]]sini, [[Germiyanoğulları]] da Sandıklı havalesini kendi topraklarına dahil eder.<ref name="ref793" />
Rivayete göre, [[Germiyanoğulları]]'ndan [[Sahibataoğulları]], Sandıklı’nın [[Bizanslılar]]'ın elinde bulunduğu bir zamanda tahmini 1115 yılında Bizans beylerinden birisinin düğününe katılır. Düğüne gidilir iken, hediye götürüldüğü süsü verilerek 40 deveye yüklenen 80 sandık içerisine 80 yiğit konulur. Herkes zevk-i alemde iken bu yiğitler sandıklarından çıkar ve ufak bir çarpışmadan sonra Sandıklı’yı fethederler. Bu nedenle de bu yere Sandıklı adı verilir.<ref name="ref793" />
[[II. Kılıç Arslan]], 1018 yılında [[Çağrı Bey]] ile başlayan ve [[Büyük Selçuklu Devleti]]'nin kuruluşundan [[Malazgirt Savaşı]]'na kadar süren savaşlar sonunda ve 1176 yılında, [[Bizanslılar]]'ı, [[Miryokefalon Muharebesi]] adı verilen ve [[Homa]] İlçesinden [[Kızılören Kasabası]]'na doğru gelen [[Düzbel Geçidi]]'nden sonra [[Sandıklı Ovası]]'na kadar uzanan [[Durucasu Deresi]]'ni de içine alan bölgede bozguna uğratarak [[Anadolu]]’da [[Türk]] hakimiyetini kesin olarak kurmuştur. Türk’ün Anadolu tarihinde İkinci Malazgirt Zaferi olarak bilinen bu savaştan sonra, Sandıklı ve güney yöresine Uç Beyi olarak [[Emir Sungur]], kuzey yöresine de ([[Sinanpaşa]], [[Altıntaş]], [[Kütahya]]) Uç Beyi olarak [[Emir Cafer]] görevlendirilmiştir.<ref name="ref793" />
[[Germiyanoğulları]] döneminde Kadim Höyük üzerine inşa edilen ve halen bir bölümü ayakta duran “ Hisar Kalesi “ nin mevcut kitabesinden anlaşıldığına göre; Kale, miladi 1324 yılında Çelebiazam lakabı ile zikredilen Germiyan Sultanı [[Yakup Bin Beşir]] zamanında yapılmış olup, o dönem Sandıklı’sının “ Bolluk ve bereket içerisinde bir kaza ... “ olduğundan bahsedilmektedir. Aynı dönemde, [[Alamescit]] Köyü ile [[Yavaşlar]] Kasabasında birer [[cami]] ile Sandıklı’da Küçük Hamam adı ile bilinen [[hamam]] ve Yeni (Keçi) Camii avlusundaki [[han]] yapılmıştır.<ref name="ref793" />
Günümüzden 110 sene kadar önce Sandıklı’yı ziyaret eden [[Şemsettin Sami]] Kamus-u Alem adlı kitabında Sandıklı’yı “ Bu kazanın 6515 nüfusu, 3 camisi, 4 [[medrese]]si, 3 [[tekke]]si, 1 [[rüştiye]]si, 1 iptida-i mektebi, birkaç mahalle mektebi, 1240 okuyucusu, 5 [[han]]ı, Şehli ( şimdiki [[Çivril]] ilçesi ), Geyikler ( şimdiki [[Dinar]] ilçesi ) ve Dazkır ( şimdiki [[Dazkırı]] ilçesi ) adlı üç [[nahiye]]si, 215 [[köy]]ü, cem’an 74 990 nüfusu vardır “ şeklinde anlatmaktadır.<ref name="ref793" />
1860 yılında Padişah [[Abdülmecit]] devrinde yeniden yapılan Osmanlı İdari Taksimatında, [[Hüdavendigar]] ([[Bursa]]) Vilayetine bağlı bir kaza durumuna getirilen ve Şehli (şimdiki [[Çivril]] ilçesi), Geyikler (şimdiki [[Dinar]] ilçesi) ve Dazkır (şimdiki [[Dazkırı]] ilçesi) isimli üç [[nahiye]]si ile 215 adet [[köy]]ü olan Sandıklı, 1869 yılında [[belediye]] teşkilatı ile teşkilatlandırılmıştır.<ref name="ref793" />
Edip Ali Baki Bey’in yazdığı “ XVIII. Asırda Meçhul Halk Tarihi “ adlı kitapta, “ Sandıklı kaza meclisinin, [[vali]] ve mutasarrıfların ağır vergisi ile ilgili şikayetinden bahisle, o yılda ( ki miladi 1745 senesi ) şikayetin kabulü ile, verginin her taksitinden 25 kuruş tenzil edildiğini öğreniyoruz. Bu belgeden Sandıklı’nın 250 yıldan beri [[kaza]] merkezi olduğu meydana çıkmaktadır.<ref name="ref793" />
Sandıklı’nın [[Kurtuluş Savaşı]]'nda önemli bir merkez olduğu, [[Osmanlı Ordusu]]'nun Beşinci Hassa Alayının kışlası olan ve “ Yanık Kışla “ (Halen [[Hükümet Konağı]], [[Askerlik Şubesi]], [[Jandarma]] Karakolu, [[Orman İdaresi]] ile [[Sümerbank]]’ın bulunduğu alan) olarak anılan askeri [[kışla]]nın, [[Yunan Ordusu]] tarafından Kurtuluş Savaşında yakılmış olması ile ortaya konulmaktadır.<ref name="ref793" />
Sandıklı’da ilk [[Yunan]] işgali ve geri alınması 08 Ağustos 1921 - 09 Ağustos 1921, ikinci Yunan işgali ve geri alınması 11 Ağustos 1921 - 12-13 Ağustos 1921, son işgal ve kurtuluş ise 07 Eylül 1921 - 12 Eylül 1921 tarihleridir.<ref name="ref793" />
[[Büyük Taarruz]]'un ünlü [[komutan]]larından [[Miralay Reşat Bey]], vefatını takiben Sandıklı Şehir Mezarlığına defnedilerek adına anıt mezar yaptırılmıştır. Miralay Reşat beyin naaşı, tüm [[İstiklal Harbi]] [[şehit]]leri ve [[gazi]]leri ile birlikte Ankara’da yaptırılan [[Devlet Mezarlığı]]na kaldırılmış, ancak Sandıklı’daki [[anıt mezar]]ı yerini korumuştur.<ref name="ref793" />
[[Atatürk]], 13 Mart 1930 tarihinde [[Antalya]]’dan [[Ankara]]’ya döner iken Sandıklı’ya uğramış ve Sandıklı’da bir müddet kalmıştır.<ref name="ref793" />
Sandıklı, Türkiye tarihinde adına ilk defa altın basılan bir kazadır. ([[İstanbul]] dışında adına altın basılmış bir yer de yoktur.) Bu altınların [[Sultan II. Mahmut]] döneminde basıldığı, “ Osmanlı Altınları “ adlı kitapta belirtilmektedir. Bu altınlar da üç ayrı tip, ½ Sandıklı Altını ( 870 milyem (ayar) 0.85 gram ), Çeyrek Sandıklı Altını ( 870 milyem (ayar) 1.70 gram ) ve Çifte Sandıklı Altını ( 870 milyem (ayar) 3.40 gram ) adı altında basılmıştır. Bu altınlar halen günümüz [[Altın Borsası]]'nda işlem görmektedir.<ref name="ref793" />
[[Kurtuluş Savaşı]]'nı takiben 1925 yılında kurulan [[Türk Hava Kurumu]]'nun o yılda “ Kendi Uçağını Kendin Al Kampanyası “ na en önde katılan Sandıklı, ilki 1926 yılında, diğeri de 1927 yılında olmak üzere “ Sandıklı Uçağı “ adı verilen uçaklarını Türk Hava Kurumuna hediye etmiştir. Türk Hava Kurumu da buna mukabil olarak bu uçakların [[maket]]ini Sandıklı’ya teşekkür mahiyetinde göndermiştir.<ref name="ref793" />
1934 yılında kadınlarımıza münhasır seçme ve seçilme hakkı veren Yasanın yürürlüğe girmesini müteakip 1935 yılında yapılan ilk [[belediye başkanı]] ve meclis üyeleri seçiminde, Sandıklı’da Cemile Yaman adlı bayan belediye meclis azası olarak [[belediye meclisi]]ne girmiştir.<ref name="ref793" />
Sandıklı’da, 1934 ile 1935 yıllarında Afyon-[[Karakuyu]] Tren Hattının yapımına başlanılmış ve Sandıklı Garı'ndan ilk tren 22 Ocak 1936 tarihinde geçmiştir. Sandıklı’dan geçen Afyon-Karakuyu Tren Hattının 25 Mart 1936 tarihinde yapılan açılış törenlerine dönemin Başvekili ([[Başbakan]]ı) [[İsmet İnönü]] ile [[Nafia]] ([[Bayındırlık]]) Bakanı Afyonkarahisarlı [[Ali Çetinkaya]] katılmışlardır.<ref name="ref793" />
Sandıklı’nın ortasından geçen ve halen üzeri kapalı olan çayın kenarında yaklaşık 110 sene kadar önce 7 adet [[tabakhane]] bulunduğu ve bu tabakhanelerde [[Uşak]], [[Afyonkarahisar]], [[Isparta]], [[Burdur]] ve [[Sandıklı]] civarından toplanan derilerin işlenip ihtiyaç fazlalarının yurt dışına [[ihraç]] edildiği bilinmektedir.<ref name="ref793" />
Sandıklı’da [[Osmanlı Bankası]] 1880 yılında, [[Ziraat Bankası]] da 1890 yılında açılmış ve 1885 yılında [[Ticaret Odası]] kurulmuştur.<ref name="ref793" />
Halen ilçe olan [[Dinar]] (Geyikler), [[Dazkırı]], [[Sinanpaşa]] (Sincanlı), [[Kızılören]] ve [[Hocalar]] önceki yıllarda Sandıklı’ya bağlı birer [[nahiye]] iken sonraki yıllarda birer ilçe olmuşlardır.<ref name="ref793" />
== Sandıklı'nın dağları ==
| |||