Muhsinzade Abdullah Paşa: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Çalışma var}}
{{Makam sahibi bilgi kutusu
|isim = Muhsinzade Abdullah Paşa
|unvan-arka = Paşa
|resim =
|resimbaşlık =
|sıra =
|makam = [[Osmanlı Sadrazamı]]
|dönembaşı1 = [[6 Ağustos]] [[1737]]
|dönemsonu1 = [[19 Aralık]] [[1737]]
|öncegelen1 = [[Silahdar Seyyid Mehmed Paşa]]
|sonragelen1 = [[Yeğen Mehmed Paşa]]
<!-- Kişisel Bilgiler -->
|doğum_tarihi =
|doğum_yeri =
|ölüm_tarihi = [[1749]]
|ölüm_yeri = [[Travnik]]
}}
'''Muhsinzade Abdullah Paşa''' (ö. 1749, [[Travnik]]) [[I. Mahmut]] saltanatında, [[6 Ağustos]] [[1737]] - [[19 Aralık]] [[1737]] tarihleri arasında dört ay on dört gün sadrazamlık yapmış [[Osmanlı]] devlet adamıdır.
Daha sonra kendisi gibi Osmanlı Devleti'ne sadrazamlık yapan [[Muhsinzade Mehmet Paşa]]'nın babasıdır.
==Hayatı==
Babasi Arap asilli ama Istanbul'a yerlesmis olan Halepli tuccar Muhsin Celebi'dir. Buyuk kardesi Mehmed Efendi Darphane eminligi ve basdefterdarlik yapmisti. Onun tavsiyesi ile Abdullah Efendi Darphane'de calismaya basladi; sonradan darphane emini gorevine terfi etti. [[Edirne Vakasi]] sirasinda Istanbul'dan harekete gecen isyancilar grubunda 23 Agustos 1703'den itibaren birinci defterdarlik gorevini yapmaya basladi. Daha sonra Abdullah Efendi diger devlete dairelerinde yuksek idareci gorevlerinde bulundu.
Bu arada [[Damat Çorlulu Ali Paşa|Çorlulu Ali Paşa]]'nin kizi ile evlendi ve kayinpederi 1706'da sadrazam olunca onun sadrazam kethudaligi gorevini ustlendi. Fakat 1710'da Corlulu Ali Pasa sdrazamliktan azledilince onun yakini olarak bu gorevden azledilerek kendi tecrube ve yetenekleri ile bagdasmayacak bir gorev verildi.
1713'de [[Silahdar Damat Ali Paşa]] sadrazam oldugu zaman Misir'da isyankar kolemenlerden Kaytas Bey'i tenkil edip idam ettirmek goreviyle Misir'a gonderildi. Bu gorevi basari ile tamamladi.
Yeniden Osmanlilar eline gecen Mora'da yeniden kurulmakta olan Mora Defterdarligi gorevine atandi. 1716'da Mora seraskeri oklan Kara Mustafa Pasa [[Korfu]] adasi muhasarasi icin serasker tayin edilince, Abdullah Pasa'ya vezirlikle Nis'de Rumeli Beylerbeyligi gorevi verildi ve bu gorevle birlikte Mora seraskerlige de ona verildi. Bir muddet sonra Rumeli Eyaleti ile birlikte [[Inebahti]] muhafizligi gorevi verilmek istendi. Fakat Abdullah Pasa bu gorevi kabul etmegi istemedigi icin muracaat ederek vezirlikten ayrildi. Istanbul'a davet edildi ve orada Subat 1717'de Kapicilar Kethudasi tayin edildi.
1716'da Osmanli ordusunun maglup dusdugu ve serdar-i ekrem ve sadrazam [[Silahdar Damat Ali Pasa]]'nin sehit Petervaradin Muharebesi'nden sonra kimin sadrazam olacagi sorun olmustu. Ordu erkani kidemli komutan olan Rumeli Beylerbeyi Sari Ahmet Pasa'yi komutan vekili secmislerdi; ama bu durumdan haberadar olmayan baskentte III. Ahmet muhr-u humayunu once sadrazam kethudasi Sari Ibrahim Aga'ya vermek istedi ve sonra bundan caydirilarak bostancibasilikla saraydan cikartilmis olan İlbasan'lı [[Hacı Halil Paşa|Halil Paşa]]'ya sadrazamlik verildi. Avusturya seferine hareket eden yeni sadrâzam ve serdar-ı ekrem Halil Paşa'nın yanında işbilir değerli bir kethüdanın bulunması gerektiginden, Muhsinzâde Abdullah Pasa Nisan 1717'de ikinci kez sadrâzam kethüdası oldu.
Sadrazam Halil Paşa Avusturya ile savasda pek basarili olamadi ve [[Timesvar]], [[Belgrad]] gibi cok onemli kaleler Avusturyalilar eline gecti. Avusturyalilar Belgrad dusmesi uzerinde uc koldan Osmanli topraklarina hucuma devam ettiler. Osmanli ordusu ise bozuk duzen [[Nis]]'e cekildi. Bu maglubiyetin buyuk yuku orduda hic nufuzu olmayan Sadrazam ve serdar-i ekrem Halil Pasa'ya isnad oldu. Halil Pasa Ekim 1717'de azedildi yerine üzerine sadrâzam olarak [[Tevkii Nişancı Mehmed Paşa|Nişancı Mehmet Paşa]] getirildi. Boylece Muhsinzade Abdullah Pasa'nin sadrazam kethudaligi gorevi sona erdi ve sadrazam olan Nişancı Mehmet Paşa yerine [[nişancı]]lığa getirildi.
Fakat bu savas doneminde yuksek idare ve komut yetenekleri olan olan Osmanli askeri komutan ve burokratlari nadirlesmisdi. Muhsinzade Abdullah Pasa'nin sadrazam kethudaligi gorevi sirasinda faaliyet ve cesareti goze carpmisti. Ozellikle III. Ahmed'in en yakin danismani olan ve Istanbul'da sedaret kaymakamligi yapan [[Damat Ibrahim Pasa]] onun yuksek yeteneklerini III. Ahmed'e arzetmisti. Bu gaileli gunlerde yetenekli bir kisinin ikinci safta kalmasi uygun gorulmedigi icin Muhsinzade Abdullah Pasa'ya Vidin kalesi muhafizligi verildi.
Aralik 1717'de ise Muhsinzade Abdullah Pasa III. Ahmed'in baskent olarak kullandigi [[Edirne]]'ye davet edildi. 1718 yil baslarinda yeniceri agaligi gorevi verildi.
<!--
Yirmi bir gün sonra da bütün Rumeli kuvvetleriyle Niş kalesinin ehemmiyetli surette tamiri ve muhafazası şartiyle Rumeli valiliği verildi. Bu sırada Niş'teki yeniçerilerden birisi, yerli eyalet sipahisi ağasının esine el uzatmasından dolayı yeniçeriler ile yerli eyalet muhafızlarının arası açılmıştı. Muhsinzâde Abdullah Paşa bu hususta yerli eyalet kulu tarafını tuttuğundan yeniçeriler valinin sarayına hücum edip aynı zamanda top çekmeleriyle çaresiz kalan Abdullah Paşa maiyyetini alarak geceleyin Niş'in Belgrat kapısından çıkarak Aleksinaç kasabasına varıp durumu İstanbul'a bildirdi.
Bunun üzerine Mayis 1721'de Bosna valisi [[Topal Osman Paşa]] Rumeli valiliği ile Niş'e ve Abdullah Paşa da Bosna Valiligine tâyin edildiler. Abdullah Paşa 24 Ağustos 1727'ye kadar Bosna valiliğinde kaldi. Fakat bu sefer Rumeli valisi ve Niş muhafızı olan Topal Osman Paşa hakkinda şikâyet edilmesi üzerine onunla tekrar becayiş yapilarak tekrar Rumeli valiliği ile Niş'e getirildi.
Muhsinzâde Abdullah Paşa, aynı yil Bucak (Besarabya) Nogaylarının isyanci hareketleri dolayısiyle Rumeli Eyalet kuvvetleriyle Kırım hanı Mengli Giray'a destek saglamaya memur edildi. Bu işin hallinden sonra tekrar Niş'e dönmüştür.
Muhsinzade Abdullah Paşa, [[Patrona Halil]] isyanını takip eden donemde İstanbul'a davet edilerek 25 Kasım 1730 da ikinci defa yeniçeri ağası tayin edildi. Tayininden dört ay sonra 1 Nisan 1731'de ortaya cikan fakat çabuk bastırılan kapikulu askeri ayaklanmasi sirasinda Ağakapısı'nı basan yeniçerilerin tarafindan koluna isabet eden bir kurşun yarası aldi. Fakat arka kapıdan kaçarak canını zor kurtarmayi basardi. Bunun üzerine Muhsinzade Abdullah Paşa yeniceri ağalığından azledildi. Abdullah Paşa'nın yerine yenicerilere disiplin saglamak yeniçeri ocagindan yetismis bir ağanin tâyin edilmesi gerektigi kabul edilmistir. Bu nedenle yenicerilikten yetişmiş olup İran taraflarında yeniçeri ağası vekili ve daha sonra Adana valisi olan Şahin Mehmet Paşa yeniçeri ağası olmuştur.
Onun yerine Muhsinzâde Abdullah Pasa Adana valiliğine tâyin edilmistir. Bu gorev yaninda Anadolu'nun teftişi ve eskiyalarin tenkil edilip temizlenmesi gorevi de kendisine verilmistir. Abdullah Paşa, Adana'dan [[Halep]] eyalet valigine ve oradan da [[Sayda]] eyâleti valiligine nakil edilmistir. Sayda Valisi iken 22 Temmuz 1732'de eski sadrazamlardan [[Kabakulak İbrahim Paşa]]'nın yerine üçüncü defa Bosna valiliğine gönderildi. Nisan 1736'da Bosna Valigine Girit valisi olan eski sadrâzam [[Hekimoğlu Ali Paşa]]'nın tâyini üzerine üçüncü defa Rumeli valisi gorevi verildi.
1737 Ocak ortalarında Bender'de serasker bulunan Şahin Mehmet Paşa vefat ettiğinden, Rumeli eyâleti üzerinde kalmak üzere Muhsinzade Abdullah Paşa Bender seraskeri tâyin edilip ağırlığı arkadan gelmek üzere acele o tarafa gönderilmiştir. Bu tarihte Osmanlı devleti aleyhine gizliden ittifak etmiş olan Rusya-Avusturya'dan, önce Rusya taarruza geçerek savas başlamıştı. Avusturya once arabuluculuk yapip guya Rus taaruzlarin durmak icin Osmanli baris heyeti ile "Niemirov"'da konferans tertip ederek muzakerelere girismisti. Bu muzakereler Ruslarla barış yapılacağı ümidini vererek cephelerin hazırlıksız bırakılmasına sebep oldu. Bu sekilde Avusturya elçisi Talman'in iğfaline kapılan sadrâzam ve serdar-ı ekrem [[Silâhtar Seyyid Mehmed Paşa]] azledildi ve ayni nedenle sinir kalelerine asker gondermeyen sadrazam kethudasi Osman Halisa Efendi idam edildi.
Bunun üzerine 5 Ağustos 1737'de mühr-i hümâyun Bender muhafizi Muhsinzâde Abdullah Paşa'ya verildi.
Aralık 1737'ta ordu ile İstanbul'a gelen sadrâzam, [[sancak-ı şerif]] i pâdişâha teslim ile henüz saraydan ayrılmadan kendisinden sadaret mührü alınarak sadaret kaymakamı [[Yeğen Mehmet Paşa]]'ya verilmiştir. Sadaret ve serdar-ı ekremliği dört buçuk ay kadar surmustur.
Sabik sadrazam Muhsinzâde Abdullah Paşa 17 Ocak 1738'da bir çekdiri ile tâyin edildiği Selânik Sancagi'na gönderilmiştir. Oradan 1738 icinde İnebahtı muhafızı ve oradan da 1739'da dördüncü defa Bosna valisi tayin edilmistir. 19 Mart 1741'de Bosna Valisi olarak yerine de eski sadrâzam [[İvazzade Mehmet Paşa]] gönderilmiş ve Muhsinzâde Abdullah Paşa Özi eyâletine valiligi verilmistir.
Abdullah Paşa daha sonra Karaman valisi tayin olunmakla beraber Balkanlarda sinirlarda gorev yapmistir. Once Bender muhafizligi yapmistir. 1743 Ocak ayı sonlarında Vidin muhafızlıgi ile Niğbolu sancağına tâyin edilmistir. Subat 1745 sonuna kadar burada kalmış ve Mart 1745'de dördüncü defa Rumeli Eyaleti valisi olmuştur.
Agustos 1746'da Yahya Paşa Rumeli eyalet valiliği verilmesi üzerine Muhsinzâde Abdullah Pasa emekliliğini istemistir. Bu emeklilik istegi once [[Dimetoka]]'da oturmak sartiyla kabul edilmis ve Eylul 1746'da ise [[Varna]]'da oturmasi da uygun gorulmustur.
"Hâdikatü'l-Vüzera zeyli"'ndeki kayda göre, 28 Kasım 1746'da müracaatı üzerine vezirliği devam ettirilip, Boğdan haracı vergisinden senede on bin kuruş has tayin olunarak oğlu vezir [[Muhsinzade Mehmet Paşa]]'nın yerine Bender muhafızlığına tayin edilmiştir. Fakat oraya varmadan Kırım hanının ricası üzerine bu goreve Belgrat muhafızı Numan Paşa tayin edilmiş olduğundan, kendisine de arpalık olarak Tırhala sancağı verilmiştir.
-->
Mart 1748'de Muhsinzâde Abdullah Pasa besinci kez Bosna Eyaleti valisi gorevine getirilmistir. Bu gorevde iken 7 Mayis 1749'da Bosna Eyaleti merkezi olan [[Travnik]] sehirinde hayata gozlerini yummustur. Vefat ettiginde yasi yaklasik olarak doksani bulmustu.
Bu vefatin haberi Istnabul'a ulasinca Bosna kadiligina ailesine Istanbul'a gonderilmesi icin bir ferman gonderilmistir.
Oğullarından [[Muhsinzade Mehmet]] Paşa 1765-1768 ile 1771-1773 donemlerinde iki kez sadrâzamlik yapmistir.
-->
==Degerlendirme==
Muhsinzade Abdullah Paşa Osmanlı vezirlerinin arasinda iyi egitim alip okuyup yazmaya merakli bir kisiligi vardi. Askerlik yeteneklerine pek vakif degildi ama devlet idaresinin ve muamalelerin ayrintilarini, ozellikle devlet maliyesi, uzerinde genis tecrubesi ve yetenekleri bulunmaktaydi.
==Eserleri==
[[Vidin]] ve [[Bosna]] kalelerinde camiler yaptirmistir. [[Tırhala]]'da yaptirdigi çeşmeler bulunmaktadır.
{{başlangıç kutusu}}
{{sıra kutusu
| önce = [[Silahdar Seyyid Mehmed Paşa]]
|başlık= [[Dosya:Sadrazamlik-nisanlari.svg|25px]]<br/> [[Dağılma Dönemi Osmanlı Sadrazamları listesi|Osmanlı Sadrazamı]]
| yıllar= [[6 Ağustos]] [[1737]] - [[19 Aralık]] [[1737]]
| sonra= [[Yeğen Mehmed Paşa]] }}
{{bitiş kutusu}}
==Ayrıca bakınız==
* [[I. Mahmud]]
* [[Gerileme Dönemi Osmanlı Sadrazamları listesi]]
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
==Dış bağlantılar==
* Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) ''Osmanlı Devlet Erkâni'', İstanbul:Türkiye Yayınevi.
* Buz, Ayhan, (2009) ''Osmanlı Sadrazamları'', İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5
{{Osmanlı sadrazamları}}
| |||