|
==Hayatı==
[[Boşnak]] asıllıdır.<ref name="uzuncarsiliuzunçarsılı">Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar)'', Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN:978-975-16-0010) say.382</ref> [[Enderun]]'da egitiminieğitimini yaptiyaptı. Silahdar olarak gorevgörev verildi. Saraydan cikmasiçıkması yeniceriyeniçeri agalikağalık gorevigörevi verilmesi ile oldu. 1625'de Sadrazam [[HafizHafız Ahmed PasaPaşa]] sadrazam iken kendisine vezirlik payesi verildi ve kubbealtikubbealtı veziri olarak gorevgörev yapmaya basladibaşladı.
bu
1627'de Sadrazam [[Damat Halil PasaPaşa]] aziliazılı Celali lideri olan [[Abaza Mehmet PasaPaşa]]' yiyı tenkil iciniçin hazirlanahazırlanan sefere serdar oldu , ama Anadolu'da yaptigiyaptığı askeri kampanya sonunda Abaza Mehmet PasaPaşa'ya yenilip Tokat kislaginakışlağına cekilmekçekilmek zorunda kaldikaldı. 16 yasindayaşında gencgenç olan IV. Murat Valide KosemKösem Sultan ve saraylilardansaraylılardan ayrilarakayrı ilkolarak otoritesini ilk göstermesi Nisan 1628 basindabaşında Damat Halil PasaPaşa' yiyı sadrazamliktansadrazamlıktan azil etmesi ile gosterdioldu.<ref name=" uzuncarsiliuzunçarsılı"/> ▼
Sultan'ın emri ile yeni sadrazamın belirlenmesi için yeni bir meşveret meclisi toplandı. Bu mecliste yapılan görüşmeler ve tartışmalar sonunda Sultan Murat görüşmeler sırasında önerilen ve en genç vezir olan Hüsrev Paşa 6 Nisan'da sadrazam olarak Sultan Murat tarafından seçildi. Fakat siyasi gücü çok yüksek olan [[Topal Recep Paşa]] da bu meşveret meclisinde bulunmaktaydı ve Hüsrev Paşa'nın sadrazamlığa getirildiğinin bu mecliste açıklanması Recep Paşa'nın aksi müdahalesini doğuracağı düşünülerek sadrazamın Hüsrev Paşa olacağı kararı bu meşveret meclisinde açıklanmadı. Hüsrev Paşa'ya Diyarbakır Valiliği görevi verilerek hemen oraya doğru yola çıkartıldı. Arkasından daha hızlı olarak mühr-ü humayunu taşıyan kapıcılar kethüdası gönderildi. Kapıcılar kethüdası Hüsrev Paşa'ya İzmit'te yetişti ve mühr-ü humayunu onan teslim etti ve Hüsrev Paşa Sdarazam olarak İstanbul'a döndü.<ref name="uzunçarsılı"/>
▲1627'de Sadrazam [[Damat Halil Pasa]] azili Celali lideri olan [[Abaza Mehmet Pasa]]'yi tenkil icin hazirlana sefere serdar oldu ama Anadolu'da yaptigi askeri kampanya sonunda Abaza Mehmet Pasa'ya yenilip Tokat kislagina cekilmek zorunda kaldi. 16 yasinda genc olan IV. Murat Valide Kosem Sultan ve saraylilardan ayrilarak ilk otoritesini Nisan 1628 basinda Damat Halil Pasa'yi sadrazamliktan azil etmesi ile gosterdi.<ref name="uzuncarsili"/>
HusrevHüsrev PasaPaşa' ninnın sadrazam olarak yptigiyaptığı ilk icraat Sultan Ibrahimİbrahim donemindedöneminde Erzurum Valisi iken 1622'de isyan etmisetmiş ve bir Celali isyanciisyancı olarak devlet gucugücü ile o zamana kadar yillardiryıllardır bir turlutürlü tenkil edilememisedilememiş olan [[Abaza Mehmet PasaPaşa]]'ya karsikarşı kendinikendinin serdariserdarı olduguolduğu bir sefer tertip etme oldu. HusrevHüsrev PasaPaşa kurulan ordu ile Abaza Mehmet PasaPaşa uzerineüzerine gitti ve onu [[Erzurum]] kalesinde buldu. Toplarla donatilmisdonatılmış OsmanliOsmanlı ordusunun Erzurum kalesini kusatmasindankuşatmasından sonra Abaza Mehmet PasaPaşa 18 EylulEylül'da teslim oldu. Sadrazam HusrevHüsrev PasaPaşa 9 AralikAralık 1628'de asi pasapaşa ile Istanbulİstanbul'a dondudöndü ve buyukbüyük bir zafer alayialayı ile karsilandikarşılandı. Bu alayda teslim olan Abaza Mehmet PasaPaşa yanindayanında Safevi hukumdarihükümdarı [[ SahŞah Abbas]]' inın [[Kars]] valisi olan ve ayniaynı seferde esir edilen " KoseKöse Sefer PasaPaşa"'da halka gosterilmistirgösterildi.<ref name=" sakaoglusakaoğlu">Sakaoğlu, Necdet (1999), Bu Mülkün Sultanları', İstanbul:Oğlak. ISBNİŞBN:975-329-299-6 say. 238</ref> Sultan Murat agabeyiağabeyi II. Osman' inın intikaminiintikamını almak hedefiyle isyan etmesi ve gosterdigigösterdiği secaatşecaat ve mertlik dolayisyladolayısyla Abaza Mehmet PasaPaşa' yiyı begenmekteydibeğenmekteydi ve onu affedip [[Bosna]] BeylerbeyligiBeylerbeyliği'ne attadiattadı. ▼Sultan'in emri ile yeni sadrazamin belirlenemsi icin yeni bir mesveret meclisi toplandi. Bu meclisyte yapilan gorusmeler ve tartismalar sonunda Sultan Murrat goreusmeler sirasinda onerilen ve en genc vezir olan Husrev Pasa'ye 6 Nisan'da sadrazam olarak Sultan Murad tarafindan secildi. Fakat siyasi gucu cok yuksek olan Recep Pasa'ada bu mesveret meclisinde bulunmaktaydi ve Husrev Pasa'nin sadrazamliga getirildiginin bu mecliste aciklanmasi Recep Pasa'nin aksi mudahalesini doguracagi dusunulerek sadrazamin Husrev Pasa olacaagi kararai mesveret meclisinde aciklanmadi. Husrev Pasa'ya Diyarbakir Valiligi gorevi verilerek hemen oraya dogru yola cikartildi. Arkasinda daha hizli olarak muhr-0u humayunu tasiyan kapicilar kethudasi gonderildi. Kapicilar kethudasi Husrev Pasa'ya Izmit'te yetisti ve muhr-u humayunu onan teslim etti ve Husrev Pasa Sdarazam olarak Istanbul'a dondu.<ref name="uzuncarsili"/>
Hüsrev Paşa bu galibiyetinden manevi destek alarak Safevi hükümdarı Şah Abbas eline geçmiş olan [[Bağdad]]'ı geri almak hedefiyle 1829'da yeni bir doğu seferine çıktı. Ordu Üsküdar'dayken bir sağanak fırtına ve kabaran seller yüzünden çadırlı ordugah büyük zarar gördü ve ordudaki batıl ittikatlara inanlar bunu yeni seferin başarısız olacağına işaret olarak gördüler. Doğu'da Konya ve Halep arasında ordu ilerken bu yörelerde bulunan yerel ahalinin ordunun arkasından ihanet yapmaması için, özellikle Alevilere ve Alevi olduğu şüphesi veren her yerli şehir, kasaba ve köy halkına büyük bir kırım uygulandı. Bu nedenle Husrev Paşa'nın ünü "vurucu" ve "lüzumsuz yere kandökücü" olarak yayıldı. "Cüzi bir şüpheden adam öldürttüğü", "öldüreceği kimseleri önüne getirerek otağında iskemle üzerinde oturup katillerini seyrettiği" bildirilmektedir. <ref name="uzunçarsılı"/>Modern yabancı tarihçiler bu icraatı ile Hüsrev Paşa'nın binlerce Anadolu sakinini ve bu arada protesto eden yerel Osmanlı idarecilerini de öldürttüğü ve halkı Merkezi devletten daha da gocundurduğunu belirtmektedirler<ref>Shaw, Stanford J. (1976), ''History of the Ottoman Empire and Modern Turkey Cilt 1:Empire of Gazis'', Cambridge: Cambridge U.P. ISBN 0-521-21280-4 say. 195 {{ing}} </ref> Fakat yörel Kürt şeyh ve aşiret liderlerinin desteğini sağladı ve Batı Irak'a yerel direniş görmeden girdi. 15 Ekim-15 Kasım 1629'da Bağdad'ı kuştama altına aldı. Fakat erzak ve levazım yetiştirilmesi zorlukları, Bağdad Safavi ordusunun ciddi direnişi ve zaman zaman çok etkili huruç hareketleri ve Osmanlı ordusunda olan disiplinsizlik dolayısıyla bu kuşatma başarılı olmadı. Hüsrev Paşa ordu ile [[Mardin]]'e çekildi ve o kış, 1630 yılı ve 1631 yılının büyük bir kısmında Mardin'de vakit geçirip tekrar Bağdad üzerine gitmekten kaçındı. Bu dönemde Hüsrev Paşa hakkında şikayetler İstanbul'a duyruldu. Bu şikayetlere göre yörel halk ve hatta ta Anadolu içlerine kadar "yapmadığı kötülük bırakmayan ve en akla gelmeyen işkenceleri uygulamaktan" çekinmediği ve "Celalı başbuğlari gibi davrandığı" hakkında idi.<ref name="sakaoğlu"/> Bu kımıldamazlık ve gittikçe artan şikayetler İstanbul'daki Sultan IV. Murat ve merkezi devlet tarafından uygun görülmedi ve Eylül 1631'de Hüsrev Paşa sadrazamlıktan azledildi ve yerine ikinci defa Hafız Ahmed Paşa sadrazam oldu.
▲Husrev Pasa'nin sadrazam olarak yptigi ilk icraat Sultan Ibrahim doneminde Erzurum Valisi iken 1622'de isyan etmis ve bir Celali isyanci olarak devlet gucu ile o zamana kadar yillardir bir turlu tenkil edilememis olan [[Abaza Mehmet Pasa]]'ya karsi kendini serdari oldugu bir sefer tertip etme oldu. Husrev Pasa kurulan ordu ile Abaza Mehmet Pasa uzerine gitti ve onu [[Erzurum]] kalesinde buldu. Toplarla donatilmis Osmanli ordusunun Erzurum kalesini kusatmasindan sonra Abaza Mehmet Pasa 18 Eylul'da teslim oldu. Sadrazam Husrev Pasa 9 Aralik 1628'de asi pasa ile Istanbul'a dondu ve buyuk bir zafer alayi ile karsilandi. Bu alayda teslim olan Abaza Mehmet Pasa yaninda Safevi hukumdari [[Sah Abbas]]'in [[Kars]] valisi olan ve ayni seferde esir edilen "Kose Sefer Pasa"'da halka gosterilmistir.<ref name="sakaoglu">Sakaoğlu, Necdet (1999), Bu Mülkün Sultanları', İstanbul:Oğlak. ISBN:975-329-299-6 say. 238</ref> Sultan Murat agabeyi II. Osman'in intikamini almak hedefiyle isyan etmesi ve gosterdigi secaat ve mertlik dolayisyla Abaza Mehmet Pasa'yi begenmekteydi ve onu affedip [[Bosna]] Beylerbeyligi'ne attadi.
HusrevHüsrev PasaPaşa azlounduktanazlolunduktan sonra Tokat'a geldi. Yeni sadarazam HafizHafız Ahmed PasaPaşa bu orduda bulunan kapikulukapıkulu ocak askerlerinin kiskış gelmeden ile biran evvel Istanbulİstanbul'a donmeleridönmeleri iciniçin karar aldialdı. HusrevHüsrev PasaPaşa' ninnın Istanbulİstanbul'a geri donendönen kapikulukapıkulu " guclerinigüçlerini Istanbulİstanbul'a donuncedönünce kendi lehinde ayaklanma cikartmayaçıkartmaya tesvikteşvik ettigiettiği ve Deli Ilahiİlahi, Rum Mehmed, Baba OmerÖmer, KinaliogluKınalıoğlu, KorKör Ali, KoseKöşe SabanŞaban gibi sipahi zoirbalarinizorbalarını Anadolu'da yaygiyaygın olarak soygunlara yapmaya gonderdigigönderdiği haberleri Istanbulİstanbul'a yetistiyetişti.<ref name=" sakaoglusakaoğlu"/> ▼Husrev Pasa bu galibiyetinden manevi destek alarak Safevi hukumdari Sah Abbas euline gecmis olan [[Bagdad]]'i geri alma iuzere 1829'da yeni bir dogu seferine cikti. Ordu Uskudar'dayken bir saganak firtina ve kabaran seller yuzunden cadirli ordugah buyuk zarar gordu ve ordudaki batil ittikatlara inanlar tarafindan bu yeni seferin basarisiz olacagina isaret olarak goruldu. Dogu'da Konya ve Halep arasinda ordu ilerken bu yorelerde bulunan yerel ahalinin ordunun arkasindan ihanet yapmamasi icin, ozellikle Alevilere ve Alevi oldugu suphesi veren her yerli sehir, kasaba ve koy halkina buyk bir kirim uygulandi. Bu nedenle Huarev Pasa'nin unu "vurucu" ve "luzumsuz yere kandokucu" olarak yayildi. "Cuzi bir supheden adam oldurttugu", "oldurecegi kimseleri onune getirerek otaginda iskemle uzerinde oturup katillerini seyrettigi" bildirilmektedir. <ref name="uzuncarsili"/>Modern yabanci tarihcileri bu icraati Husrev Pasa'nin binlerce Anadolu sakinin ve bu arada protesto eden yerel Osmanli idarecilerini de oldurttugu ve halki Merkezi devletetn daha da gocundurdugunu belirtmektedirler<ref>Shaw, Stanford J. (1976), ''History of the Ottoman Empire and Modern Turkey Cilt 1:Empire of Gazis'', Cambridge: Cambridge U.P. ISBN 0-521-21280-4 say. 195 {{ing}} </ref>
Fakat yorel Kurt seyh ve asiret liderlerinin destegini sagladi ve batiya Irak'a yerel direnis gormeden girdi. 15 Ekim-15 Kasim 1629'da Bagdad'i kustama altina aldi. Fakat erzak ve levazim yetsitirilmesi zorluklari, Bagdad Safavi ordusunun ciddi direnis ve zaman zaman cok etkili huruc hareketleri ve osmanli ordusunda olan disiplinsiz lik dolayisyla bu kustama basarili olmadi. Husrev Pasa ordu ile [[Mardin]]'e cekildi ve o kis, 1630 yili ve 1631 yilinin buyuk bir kisminda Mardin'de vakit gecirip tekrar Bagdad uzerine gitmekten kacindi. Bu donemde Husrev Pasa hakkinda sikayetler Istanbul'a duyruldu. Bu sikayetler gore yorel halk ve hatta ta Anadolu iclerine kadar "yapmadigi kotuluk birakmayan ve en akla gelmeyen iskenceleri uygulamaktan" cekinmedigi ve "Celali basbuglarai gibi davrandigi" hakkinda idi.<ref name="sakaoglu"/> Bu kimildamazlik ve gittikce artan sikayetler Istanbul'daki Sultan IV. Murat ve merkezi devlet tarafindan uygun gorulmedi ve Eylul 1631'de Husrev Pasa sadrazamliktan azledildi ve yerine ikinci defa Hafiz Ahmed Pasa sadrazam oldu.
Istanbulİstanbul'a geri donendönen kapikulukapıkulu ocak askerleri ise dogudadoğuda sanki bir zafer kazanmislarcakazanmışlarca hareket etmeye ve taskinliklartaşkınlıklar yapmaya basladilaarbaşladılar. Bu ortamiortamı Sadrazam aleyhinde kullanma firsatinifırsatını gorengören Topal Recep PasaPaşa harekete gectigeçti ve ozellikleözellikle BosnakBoşnak ve ARnavutArnavut aslliliasılli yagmaciyağmacı zorbalarizorbaları baskenttebaşkentte karsiklikkarişıklık cikartmakçıkartmak iciniçin tesvikteşvik etti. ▼▲Husrev Pasa azlounduktan sonra Tokat'a geldi. Yeni sadarazam Hafiz Ahmed Pasa bu orduda bulunan kapikulu ocak askerlerinin kis gelmeden ile biran evvel Istanbul'a donmeleri icin karar aldi. Husrev Pasa'nin Istanbul'a geri donen kapikulu "guclerini Istanbul'a donunce kendi lehinde ayaklanma cikartmaya tesvik ettigi ve Deli Ilahi, Rum Mehmed, Baba Omer, Kinalioglu, Kor Ali, Kose Saban gibi sipahi zoirbalarini Anadolu'da yaygi olarak soygunlara yapmaya gonderdigi haberleri Istanbul'a yetisti.<ref name="sakaoglu"/>
7 SubatŞubat 1632'de ilk asker ayaklanmasiayaklanması basladibaşladı. AtmeyadanindaAtmeydanı'nda toplanan sipahi ve digerdiğer kapikulkukapıkulu askerleiaskerleri HusrevHüsrev PasaPaşa' ninnın azledilmesi aleyhinde de olarak isyan ettiler ,. TopkapiTopkapı SarayiSarayı uzerineüzerine binlerce asker, ulema ve sehirlişehirli insan yuruduyürüdü. IV. Murat iki deafdefa ayak divaninadivanına cikamaçıkma zorunda kaldikaldı; sadrazam HafizHafız Ahmed PasaPaşa taslaatilan atindantaşla dusurulduatından düşürüldü ve Sultan ikinci kez ayak divaninadivanına ciktigindaçıktığında HafizHafız Ali PasaPaşa isyancilarisyancılar tarafindantarafından oldurulupöldürülüp paramparcaparamparça edildi.<ref name=" sakaoglusakaoğlu"/>Sultan IV. Murat pek istemiyerek [[ Topal Recep PasaPaşa]]' yiyı sadrazam yaptiyaptı.<ref name=" sakaoglusakaoğlu"/> ▼▲Istanbul'a geri donen kapikulu ocak askerleri ise doguda sanki bir zafer kazanmislarca hareket etmeye ve taskinliklar yapmaya basladilaar. Bu ortami Sadrazam aleyhinde kullanma firsatini goren Recep Pasa harekete gecti ve ozellikle Bosnak ve ARnavut asllili yagmaci zorbalari baskentte karsiklik cikartmak icin tesvik etti.
Fakat Istanbulİstanbul'da olan askeri isyan ve zorbalikzorbalık olaylarininolaylarının HusrevHüsrev PasaPaşa ile Topal Recep PasaPaşa' ninnın Sadrazam HafizHafız PasaPaşa'ya karsikarşı komplolarindakomplolarında ortaya ciktiginiçıktığını Sultan IV. Murat bilmekteydi ve HusrevHüsrev PasaPaşa' yiyı elimine etmek iciniçin tertip aldialdı. DiyarbakirDiyarbakır ValiligineValiliği'ne tayin edilmisedilmiş olan Murtaza PasaPaşa' ninnın eline verilmisverilmiş bir gizli hatt- iı humayun gonderildigönderildi ve bunun icabiicabı olarak Mart 1632'de HusrevHüsrev PasaPaşa' ninnın Tokat'ta boyunu vurularak idam edildi. ▼▲7 Subat 1632'de ilk asker ayaklanmasi basladi. Atmeyadaninda toplanan sipahi ve diger kapikulku askerlei Husrev Pasa'nin azledilmesi aleyhinde de olarak isyan ettiler, Topkapi Sarayi uzerine binlerce asker, ulema ve sehirli insan yurudu. IV. Murat iki deaf ayak divanina cikama zorunda kaldi; sadrazam Hafiz Ahmed Pasa tasla atindan dusuruldu ve Sultan ikinci kez ayak divanina ciktiginda Hafiz Ali Pasa isyancilar tarafindan oldurulup paramparca edildi.<ref name="sakaoglu"/>Sultan IV. Murat pek istemiyerek [[Recep Pasa]]'yi sadrazam yapti.<ref name="sakaoglu"/>
HusrevHüsrev PasaPaşa katledildikten sonra bile politik karmasikligakarmaşıklığa katkidakatkıda bulundu! 2 Mart 1632'de HusrevHüsrev PasaPaşa' ninnın basibaşı Istanbulİstanbul'a vardigindavardığında yine Recep PasaPaşa kiskirtmasikışkırtması ile isyan eden kapikulukapıkulu askerinin elebasisielebaşısı olan zorbalar harekete gectilergeçtiler. HusrevHüsrev PasaPaşa' ninnın oldurulmesineöldürülmesine neden olanlardan onun intikaminiintikamını alinmasinialınmasını istediler. ▼▲Fakat Istanbul'da olan askeri isyan ve zorbalik olaylarinin Husrev Pasa ile Recep Pasa'nin Sadrazam Hafiz Pasa'ya karsi komplolarinda ortaya ciktigini Sultan IV. Murat bilmekteydi ve Husrev Pasa'yi elimine etmek icin tertip aldi. Diyarbakir Valiligine tayin edilmis olan Murtaza Pasa'nin eline verilmis bir gizli hatt-i humayun gonderildi ve bunun icabi olarak Mart 1632'de Husrev Pasa'nin Tokat'ta boyunu vurularak idam edildi.
▲Husrev Pasa katledildikten sonra bile politik karmasikliga katkida bulundu! 2 Mart 1632'de Husrev Pasa'nin basi Istanbul'a vardiginda yine Recep Pasa kiskirtmasi ile isyan eden kapikulu askerinin elebasisi olan zorbalar harekete gectiler. Husrev Pasa'nin oldurulmesine neden olanlardan onun intikamini alinmasini istediler.
==Değerlendirme==
| 