Vikipedi

Hezarpare Ahmed Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
22. satır:
Kapikulu suvarilerindan birinin ogludur.<ref>Hammer tarihi (c.10 say.103) bir Rum papazin oglu olan MUstafa Cavus sulalesiunden oldugunu bildirmektedir. </ref> Istanbul#'da Tavsantasi semtinde dogmustur.
 
Egitiminden sonra katiplikle maliye hizmetine girmistir. Yazisi islek ve guzel oldugu icin katiplikte ileleyerekilerleyerek [[Merzifonlu Kara Mustafa Pasa]]'ya tezikerecitezkereci olmustur. Hayatinda sag oldugu yillarda bu isi nedeniyle "Tezkereci Ahmet Pasa" olarak anilmistir. Sonra mevkukatci defteremini olmustur. 1646'da sipahi bolugu agaligi verilmistir. Fakat Duivan-i Humayun'daki isine guttigigittigi ikinci gun Sultan I. Ibrahim'in gozunu cekmistir. Ekim 1646'da defterdar olmustur. <ref name="uzuncarsili">Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar)'', Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN:978-975-16-0010) say.394</ref>
 
Ekim 1647'de Sultan Ibrahim'in sehir dolasimlari sirasinadsirasinda bir ot arabasinin yoluuyolu kesmesikesmesinden nden gazebegazabe gelen Sultan sadrazamnsadrazaman olan [[Nevesimli Salih Pasa]]'yi orada bulunan bir imamin evindeki kuyu ipi ie idam ettirmistir. Sadrazamlik icin muhr-u humayun Girit'te seferde bulunan [[Kaptan-i Derya]] [[Kara Musa Pasa]]'ya verilmesi kararlastirilmistir. O istanbul'a gelinceye kadar o zamna defterdar olan Tezkereci Ahmet Pasa'ya Istanbul sedaret kaymakami gorevi verilmistir. Fakat mührü humayiun kaptan-ı Girit'e deniz yolu ile gönderilmiştir. Ancak 5 gun sonra Kara Musa Paşa, sadarete tayinin haberini almış ama mühr-ü humayun daha Girit'e varmamais iken, 21 Eylül 1647 günü kusatma altinda bulunan [[Kandiye]] kalesi onunde şehit düşmüştür. Bu olüm üzerine muhr-u humayunu Girit'e goturmekte olan gemiler geri çevrilerek mühür İstanbul'a geri getirilmiş ve sadrazam kaymakamligi yapmakta olan Tezkerci Ahmed Paşa asaleten sadrazamlığa atanmistir. Ayni zamanda sultanin henuz iki yasinda olan kizi Beyhan Sultan ile evlilik namzetligi yapilip saraya "damat" olma serefi verilmistir.<ref name="uzuncarsili"/>
 
Sadrazam olarak ilk icraati eyalet valilerinden ve sancak beylerinden yeni devlete varidat saglamak icin yeni vergiler toplamalari istemek oldu. Sivas Valisi olan Vardar (Varvar) Ali Pasa istenilemn ek verginin yoksul halkatan toplanamiyacagini Istanbul'a bildirildi. Ayni siralarda Sivas'da bulunan Ibsir Pasa'nin namuslu karisinin guzelligini duyan Sultan Ibrahim Sivas valisine bu namuslu kadini Istanbul'a gondermesi icin bir emir gondermisti. Bunlari kotu yonetime cok onemli isaretler olarak gordugunu ilan eden Vardar Ali Pasa Sivas'da merkezi hukumete karsi ayaklandi ve devlet tarafindan Celali olarak kabul edildi. Onu tenkil icin uzerine gonderilen askeri guclere serdar olarak da Ibsir Pasa gorevlendirildi. <ref name="sakaoglu">Sakaoğlu, Necdet (1999), ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak ISBN:975-329-2996 say. 265</ref>
 
Sedareti sirasinda Sultan Ibrahim kadinlara duskunlugu ve paraya cok duskun olan cariyeler dolayisyla buyuk haracamalar yapmaya devam etmekte idi. ASkere ulufe vermek ck guc hale gelmisti; ilmiye ve ordu rutbeleri alinmasi icin yapilan odemeler cok buyuk meblaglara varmisti. Istanbul disindaki eyalet valileri ve tasra ayanlari Istanbul'a durmadan hediye ve rusvet akitir oldular. Sultan Ibrahim sarayina aldigi cariyelrden bikinca onlarai saraydan cikam cariye olarak vezirler, beylerbeylerine nikahlatip onlaradan hediyeler ve paralar almaktaydi ve saraydan cikam cariyelerle evlenen ileri gelenler de rusvet isleri ile ugrasmaktaydilara. Sadrazamin kardesi olan Ibrahim Aga'nin ona rusvet aracisi oldugu Istanbul'da cok yaygin olarak bilinmekteydi. Ibrahim Aga'nin sarayla iliskisini ise karisi Hubayar Kadin yurutmekteydi. <ref name="sakaoglu"/>
 
Girit'te savas devam etmekteydi. Nisan 1648'de Vendikliler Canakkale Bogazi onune 60 kadar gemiden olusan bir filo gonderek Bogazi Osmanli gemilerine kapattilar. Hollandalilar ve Ingilizlerden kira ile tutulan ve onlar tarafindan calistirilan gemilerden olusan Venedik amirali Giacomo Riva komutasi altindaki bu filo kis mevsimi 13 gemiye indirildi; 1649 ilkbaharinda yeniden takviye alarak 19 gemiye cikartildi.
7 Ağustos 1648'de ulema Fatih'de ve (başlarında yeniçeri ağası Müslihiddin Ağa ile) kapıkulu ocakları ağaları Etmeydanında Orta Camii'de toplandılar ve Sultan İbrahim'in sefahatine ve koyduğu samur ve amber vergisine karşı olarak bir ayaklanma üzerinde anlaştılar. Sabahleyin silahlanmış kapıkulu askerleri Fatih Camii avlusuna geldiler. Bunu haber alan sadrazam Tezkerci Ahmet Paşa korkup saklandı. O zaman başdefterdar olan Sofu Mehmed Paşa Fatih Camii'ine çağrıldı ve burada isyancıların liderleri olan oack ağaları ve ulema liderleri tarafından geniş tecrübesi dolayısıyla kendisinin sedarete getirildiği ilan edildi. O zamana kadar sadrazam olan Tezkereci Ahmet Paşa saklandığı için kendisinden mühr-ü humayun alınamamıştı. O akşam gec saatlerde Tezkereci Ahmet Paşa saklandığı konağında yakalandi. Konağı yağmalansi. Eski sadrazam Fatih Camii'ne isyanci kapikulu akeri ve ulema liderleri ve bunlarain veziriazam sectikleri ve sarayin da bunu teyit ettigi [[Sofu Mehmed Paşa]] önün getirildi. Cellat Kara Ali tarafından boğularak idam edildi. Cesedi bir beygire bağlanıp Atmeydanı'na çınar altına atıldı. Yeniçeriler tarafından bu agac altina atilmis cesedi parçalandi. Tarihçilerce bu tarihten itibaren, sağlığında "Tezkereci Ahmed Paşa" ismi kullanılmış iken, bu tarihden sonra [[Farsça]] "bin parça" anlamına gelen "Hezarpare" lakabıyla anılmıştır. Bir rivayete göre de, öldürüldükten sonra, çok şişman bir kimse olan sadrazamın yağları "mafsal ağrılarına iyi gelmektedir" Sehm-i ademi vecai mefasika deva" reklamıyla parça parça edilip ahaliye zorla satılmıştır. ▼
 
Istanbul'da Sultan Ibrahim'in savruk haracamalarini karsilama icin Sadrazam zenginlerin mallarini musadere etmeye koyuldu. Tezkereci Ahmet Pasa'nin kethudasi Arnavut Ahmed, tezikerecisi Sanizade Mehmet Efendi, cavusbasisi Durak, selamagasi Sari Mustafa Istanbul zengin esnafi arasinda ek vergi geliri toplamak icin teror havasi estirmekle taninmaktaydilar. Musadere edilen mallardan sadrazaminin pay aldigi bilinmekte idi ve onun Anadoluhisari, Incirli, Istanbul'da yaptirdigi yeni konaklar ve Kucukcekmece'de yaptirdigi yeni kosk bu gelirlerden finanse edilmis idi. <ref name="sakaoglu"/>
 
Tezkereci Ahmet Pasa yalancilikla meshurdu. Bosna'nin kilidi mevkinde bulunan gayet mustahkem ''Kilis'' kalesi Venedikliler eline gectiginde bunun haberini Sultan'a verirken Venediklilerin eline gecen mevkinin alelade bir kilise oldugu yalanini gayet ciddi olarak soylemis ve Sultan'i boylece kandirmis oldugu hakkinda anlatilanlardandir.<ref name="uzuncarsili"/>
 
Sultan Ibrahim'in bir yeni tutkusu samur kurku ve amber oldu. Eyalet valilerine yazilan fermalarla onlardan samur ve amber gondermeleri emredildi. Istanbul'daki zenginlerin kethudalarindan zorla samur ve amber bedelleri alinmaya baslandi. Harem odalari birer ikiser samurala kaplanmaya baslandi. Ornegin Sultan Ibrahin bir gece ani kararla 8. hasekisinin dairesini samurla kaplama karari aldi. Sadrazam gece yarisi Bedesten'i zorla actirdi ve dukkan ve mahzenlerde samur kurkleri ve ipekli kumaslar toplatildi ve saraya gonderildi. Ama dosenilen daireyi Sultan begenmedi; Basdefterdari azletti ve kizkardesinin mallarina el koydu.<ref name="sakaoglu"/> Samur ve amber vergisi devlet ricali, yuksek ulema ve sonunda ocak agalarina da tesmil edildi. Girit seferinden yeni donen Yeniceri Ocagi kethudasi [[Kara Dev Murat Pasa|Kara Murad Aga]] kendisinden samur ve amber vergisi istemeye gelen memuru "Ben Girit'den geldim. Ince perdaht barut ve yagli kursundan gayri nesnem yoktur. Samur ve amberin adini biz elden isitiriz, gormemisiz!" diye kovmasi hikayesi Istanbul'a yayildi ve bu vergilere karsi tepkiye bir buyuk odak oldu.<ref name="sakaoglu"/>
 
Sultan Ibrahim savruk harcamalari tamamen mucevher isli yeni bir saltanat kayigi yaptirmasi istegi ile daha da artti. Bunun icin esnaftan, ulemadan, ocak agalarindan ve devlet ricalinden ek vergiler istenildi ve buna muhalefet edecek olanlarin cezalandirilacaklari duyuruldu. Valide Kosem Sultan, bunun bir patlamaya yol acacabilecegine dair Sultan Ibrahim'i uyarmak istemesi dolayisiyla saraydan atilarak Iskender Bahcesi'ne surgun edildi. Sadrazam Tezkereci Ahmet Pasa ise kendi savruk haracamalarina devam etmekte ve oglunun dugunu icin yaptigi eglentiler ve ve harcamalar hakkindaki haberler sehirde herkese yayilmakta idi. <ref name="sakaoglu"/>
▲7 Ağustos 1648'de ulema Fatih'de ve (başlarında yeniçeri ağası Müslihiddin Ağa ile) kapıkulu ocakları ağaları Etmeydanında Orta Camii'de toplandılar ve Sultan İbrahim'in sefahatine ve koyduğu samur ve amber vergisine karşı olarak bir ayaklanma üzerinde anlaştılar. Sabahleyin silahlanmış kapıkulu askerleri Fatih Camii avlusuna geldiler. Bunu haber alan sadrazam Tezkerci Ahmet Paşa korkup saklandı. O zaman başdefterdar olan Sofu Mehmed Paşa Fatih Camii'ine çağrıldı ve burada isyancıların liderleri olan oack ağaları ve ulema liderleri tarafından geniş tecrübesi dolayısıyla kendisinin sedarete getirildiği ilan edildi. O zamana kadar sadrazam olan Tezkereci Ahmet Paşa saklandığı için kendisinden mühr-ü humayun alınamamıştı. O akşam gec saatlerde Tezkereci Ahmet Paşa saklandığı konağında yakalandi. Konağı yağmalansi. Eski sadrazam Fatih Camii'ne isyanci kapikulu akeri ve ulema liderleri ve bunlarain veziriazam sectikleri ve sarayin da bunu teyit ettigi [[Sofu Mehmed Paşa]] önün getirildi. Cellat Kara Ali tarafından boğularak idam edildi. CesediOlduruldugu bir beygire bağlanıpyasinin Atmeydanı50'nayi çınargectigi altına atıldıbildirilir. Yeniçeriler tarafından bu agac altina atilmis cesedi parçalandi. Tarihçilerce bu tarihten itibaren, sağlığında<ref name="Tezkereci Ahmed Paşauzuncarsili" ismi kullanılmış iken, bu tarihden sonra [[Farsça]] "bin parça" anlamına gelen "Hezarpare" lakabıyla anılmıştır. Bir rivayete göre de, öldürüldükten sonra, çok şişman bir kimse olan sadrazamın yağları "mafsal ağrılarına iyi gelmektedir" Sehm-i ademi vecai mefasika deva" reklamıyla parça parça edilip ahaliye zorla satılmıştır. />
 
Cesedi bir beygire bağlanıp Atmeydanı'na çınar altına atıldı. Yeniçeriler tarafından bu agac altina atilmis cesedi parçalandi. Tarihçilerce bu tarihten itibaren, sağlığında "Tezkereci Ahmed Paşa" ismi kullanılmış iken, bu tarihden sonra [[Farsça]] "bin parça" anlamına gelen "Hezarpare" lakabıyla anılmıştır. Bir rivayete göre de, öldürüldükten sonra, çok şişman bir kimse olan sadrazamın yağları "mafsal ağrılarına iyi gelmektedir" Sehm-i ademi vecai mefasika deva" reklamıyla parça parça edilip ahaliye zorla satılmıştır.
 
==Degerlendirme==
 
Modern tarihçi [[İsmail Hakkı Uzunçarşılı|Uzuncarsili]] onu şöyle değerlendirmektedir:
<blockquote>
Kendisi ehliyetli bir vezir idiyse de sedit ve muhevvir ve ve ayni zamanda cok haris idi.... Kalleslik ve yalacilikla da meshurdur. Talakat-i lisani sebebiyle aleyhdarlarini ilzam ederdi.
</blockquote>
 
{{başlangıç kutusu}}
Satır 41 ⟶ 59:
{{bitiş kutusu}}
 
== KaynakçaReferanslar ==
 
{{kaynakça}}
Satır 50 ⟶ 68:
*[[Duraklama Dönemi Osmanlı Sadrazamları listesi]]
 
==Dış bağlantılarkaynaklarlar==
 
* Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar)'', Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN:978-975-16-0010) say.394-395
* Buz, Ayhan, (2009) ''Osmanlı Sadrazamları'', İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5, .
* [http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-17141,25875/kronoloji.html Kültür ve Turizm Bakanlığı web sitesi, ''Osmanlı İmparatorluğu Kronolojisi''], ''Erişim tarihi:23.05.2012'']
* Danişmend, İsmail Hami Danişmend, ( 2011), [[''İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi]], 6 Cilt'', İstanbul:5Doğu Kütüphanesi, ISBN:9789944397681
 
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Hezarpare_Ahmed_Paşa" sayfasından alınmıştır