|
[[Arnavutluk|Arnavutluğun]] Mat kasabasındandır. <ref name="uzunçarsılı">Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) ''Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar)'', Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN:978-975-16-0010) say.404</ref>Eğitimini [[Enderun]]'da yaptı. [[Silâhdar]] [[Bosnalı Musa Ağa]]'nın 1633 tarihinde Mısır valiği ile saraydan çıkması sırasında o da kapıkulu süvariliği ile çıktı. Önce [[Musa Paşa]]'ya sonra da [[Hezarpare Ahmed Paşa|Hezarpâre Ahmet Paşa]]'ya kethüdalık etti. Hezarpare Ahmed Paşa'nın katlinden sonra kardeşi Oruç da, [[Sofu Mehmet Paşa]]'ya karşı olan sipahilerin isyanında öldürüldü. Ama Ahmet Ağa, [[şeyhülişlâm]] [[Hacı Abdurrahim Efendi]] tarafından himaye olunarak hayati kurtarıldı. Kendisine [[Diyarbakır]] valiliği verildi. Daha sonra [[Hicaz]]'a hacca gitti. Diyabakır'da valiliğe dönmeden önce, Ocak 1649'da Mısır valiliğine nakledildi.<ref>Vecihi tarihi, say.69, Mısır'a tayininin 1648 yılı sonlarında olduğunu belirtmektedir.</ref>
Tarhuncu Ahmet Paşa, Ocak 1651'de Mısır'dan azlolunarak İstanbul'a geldi. Naima tarihi Mısır'a yerine vali olarak tayin edilen HadimHadım Abdurrahman Paşa, aslının sipahi olması dolayısıyla onu tahkir edince, Tarhuncu Ahmet Paşa'niın tarafından gayet usta bir lisanla, ama küçük düşürücü bir şekilde, cevaplandırıldığını bilirdirbildirir.<ref>Naima Tarihi: c.5 say.327)</ref>İstanbul'a döndüğü zaman, [[sadrazam|sadrâzam]] olan [[Gürcü Mehmet Paşa]] Tarhuncu Ahmet Paşa'nın büyük yetenekleri dolayısıyla sadrazamlıkta kendine rakip olabilaceğini düşündü. Önce Mısır Eyaleti hesaplarınahesaplarında bulunan bazı hatalar dolayısıyla Tarhuncu Ahmet Paşa'yı Yedikule'de hapse gönderdi. Sonra da onu İstanbul'dan uzaklaştırmak hedefiyle, ona [[Yanya]] Sancakbeyliği görevini verdi; ama sürgün olarak [[Selanik]]'de oturması emredildi. <ref name ="uzunçarsılı"/>
Bu sırada hükümet işleri, [[Valide Sultan]]'ın mutemedi Anadolu [[kazasker]]i [[Hocazâde Mesud Efendi]]'nin nezareti altında görülmektedydigörülmekteydi. [[Gürcü Mehmet Paşa]]'nın yerine sadrazam olarak icraatının güçlülüğünü pratikte göstermiş bir vezir aranmaktaydı. [[Şeyhülislâm]] tarafından [[Siyavuş Paşa]]'yı sadrazam olarak teklif ettiedildi. Ama [[Valide Sultan]] onu tavsiyeyi kabul etmedi. Anadolu [[kazasker]]i [[Hocazâde Mesud Efendi]] ise Tarhuncu Ahmet Paşa'nın sadrazam olmasını tavsiye etti. Bunun üzerine Tarhuncu Ahmet Paşa İstanbul'a davet olundu. Tarhuncu Ahemet Paşa gizlice İstanbul'a gelip [[Hocazade Mesud Efendi]]'nin Süleymaniye'deki konağına indi ve geldiği [[Valide Sultan]]a bildirildi. Tarhuncu Ahmet Paşa burada [[Padişah]] ve diğer devlet erkânı ile görüştü. Bu görüşmelerde Tarhuncu Ahmet Paşa devletin sorunluproblemli işlerini (yani Girit sorunu, donanma sorunu ve maaş sorunu) bazı şartlarla başaracağınıuygun şekilde çözümlemeyi taahhüd etti ve buna karşılık kendinin üzerine gideceğiegileceği sorunları da açıkladı. İki taraf bu önemli sorunlar üzerinde anlaşınca 19 Haziran 1652'de Tarhuncu Ahmet Paşa [[sadrazam|sadrâzam]] olarak tayin edildi.<ref name="uzunçarsılı"/>
Tarhuncu Ahmet Paşa hazine açığını kapamakkapatmak, para değerindeki istikrarsızlığı kaldırmak, gümrük gelirlerini artırmak., Saray ve Tersane harcamalarını azaltmak ve yolsuzluğu önlemek için gayet ciddi ve dürüstlükle gece gündüz çalışmaya koyuldu. Bundan dolayı hem devlet içinden hem de devlet dışından Tarhuncu Ahmet Paşa icraatından menfaatleri zarar görenler ona düşman olup diş bilemeye başladılar. Önce bir kısım ulema onun aleyhine harekete geçip bunların yanında çarşı esnafı ve her eyleme katılma eğilimli sipahiler bu harekata katıldılar. Bu olaylar şeyhülislamlığa [[Bahai Efendi]] getirilmekle biraz yatıştırıldı.
Önce bir kısım ulema sadrazamın aleyhine harekete geçti ve bunların yanında çarşı esnafı ve günün hükümetine karşı her türlü eyleme katılmayı alışkanlık haline getirmiş kapıkulu sipahileri de bu harekate katıldılar. Bu olaylar şeyhülislamlığa [[Bahai Efendi]] getirilmekle biraz yatıştırıldı.<ref name="uzunçarsılı"/>
Osmanlı Devletinde ilk defa olarak devletin gelirlerini ve harcamalarini ayrıntılarla öğrenip bir devlet bütçesi hazırlamak için bir kurul kuruldu ve ilk kez bir bütçe defteri hazırlandı. Bu deftere göre bir yılda taşra eyaletlerinden gelen toplam cizye, avarız, mukataat bedelinin 5.007 yuk ve 11.492 akce olduğu anlaşıldı. Devlet harcamalari olarak yeniceri ocagi, acemioglan ocaklari, bostanci ve baltaci ulufeleri ile Saray, Tersane, Donanma, Istabl-i Amire, Cebecihane, Tophane vb giderlerinin 4.833 yuk ve 11492 akce oldugu ortaya cikti. Devlet butce sorunlarin devamli olarak ciktigi bilinmekteydi ama bu butce defterine gore devlet gelirleri devlet harcamalarindan daha buyuk idi. Butce sorunlarin yillik aciktan degil devlet harcamalarinin devamli olmasina ragmen gelirlerin tam toplanamasi, zamaninda merkeze sevkidedilmemesi ve gelirerin duzenli olmamasina baglandi. ▼<ref name="sakaoğlu">Sakaoğlu, Necdet (1999), ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak Say. 376</ref>
▲Osmanlı Devletinde ilk defa olarak devletin gelirlerini ve harcamalarini ayrıntılarla öğrenip bir devlet bütçesi hazırlamak için bir kurul kuruldu ve ilk kez bir bütçe defteri hazırlandı. Bu deftere göre bir yılda taşra eyaletlerinden gelen toplam cizye, avarız, mukataat bedelinin 5.007 yukyük ve 11.492 akceakçe olduğu anlaşıldı. Devlet harcamalariharcamaları olarak yeniceriyeniçeri ocagiocağı, acemioglanacemioğlan ocaklariocakları, bostancibostancı ve baltacibaltacı ulufeleri ile Saray, Tersane, Donanma, Istablİstabl-i Amire, Cebecihane, Tophane vb giderlerinin 4.833 yukyük ve 11492 akceakçe olduguolduğu ortaya ciktiçıktı. Devlet butcebütçe sorunlarinsorunlarının devamlidevamlı olarak ciktigiçıktığı bilinmekteydi ; ama bu butcebütçe defterine goregöre devlet gelirleri devlet harcamalarindanharcamalarından daha buyukbüyük idi. ButceBütçe sorunlarinsorunlarının yillikyıllık aciktanaçıktan degildeğil kısa dönem likidite sorunu olduğu yani devlet harcamalarininharcamalarının devamlidevamlı olmasinaolmasına ragmenrağmen gelirleringelirlerinin tam toplanamasiolarak zamanında toplanaması, zamanindaplanlanan zamanda merkeze sevkidedilmemesisevkedilmemesi ve gelireringelirlerin duzenli olmamasinaolmamasına bağlı olduğu anlaşılması gerekmekteydi. <ref name="sakaoğlu">Sakaoğlu, Necdet (1999), ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak Say. 376</ref> Tarhuncu Ahmet Paşa bu devlet gelirin harcamalardan fazla olmasını anlamakla beraber, ayrıntılı bütçe defteri hazırlandıktan sonra, özellikle sarayın ve sonra devlet ilerigelenlerinin harcamalarında kesinti yapmaya baglandikoyuldu.
Tarhuncu Ahmet Pasa bu devlet gelirin harcamalardan fazla olmasini anlamakla beraber ayrıntılı bütçe defteri hazırlandıktan sonra, özellikle sarayın ve sonra devlet ilerigelenlerinin harcamalarında kesinti yapmaya koyuldu.
20 KasimKasım 1652'de Istanbulİstanbul Carsilarinaçarşılarına yakinyakın Esir HaniHanı'nda cikançıkan bir yanginyangın baskentbaşkent carsilarininçarşılarının yogunyoğun olduguolduğu CarsikapiÇarşıkapı, GedikpasaGedikpaşa, CemberlitasÇemberlitaş, MahmutpasaMahmutpaşa, BeyazitBeyazıt ve Mercan mahallerindemahallelerinde buyukbüyük zayiatzararlar verdi. Bu zayiatzararlar baskenttebaşkentte para darligidarlığı sorunusorununu tekrar gundemegündeme getirdi. Defterdar kisakısa vadeli finans bulmak iciniçin 15 kese borc alipalıp "Mum EminligiEminliği" imtiyaziniimtiyazını "DevletogluDevletoğlu" adliadlı bir gayrimuslimegayrimüslime verdi. Saraydan ve rical konaklarindankonaklarından baltacilarbaltacılar DevletogluDevletoğlu'nun dukkaniidare merkezi olan dûkkanını kahve, mum, sekerşeker istekleriyle asindirmayaaşındırmaya basladilarbaşladılar. Bu yuzden baltacilarbaltacılar ile dDEvletogluDevletoğlu adamlariadamları arasindaarasında catismalarçatışmalar ciktiçıktı ve DevletogluDevletoğlu sahsenşahsen dayak atilmaklaatılmakla tehdit edildi. Sonunda sorunlarla basbaş edemeyeceginiedemeyeceğini anladianlayan Devletoğlu ve defterdara verdigiverdiği nakudnakid krediyi geri alamadan ortadan kayboludu. <rem name="sakaoglusakaoğlu"/>
Padişah IV. Mehmet daha cocukçocuk yaslarindayaşlarında idi ve avcilikavcılık disindeadışında ovunecekövünecek bir yetenegiyeteneği bulunmamaktaydibulunmamaktaydı. DEvletDevlet erkanierkanı, hatta padisahpadişah huzurunda bile, devamlı birbirleriyle kiyasiylakıyasiyla rekabet hatta catismaçatışma halindeydiler. Tarhuncu Ahmet Paşa'nin dusmanlaridüşmanları bastabaşta [[Valide Sultan]]ı ve hatta cocukçocuk padisahipadişahı [[sadrazam|sadrâzam]] aleyhine harekete sevk ettileretmekteydiler. En sonunda padisahibu düşmanların sadrazamın padişahı tahttan indirecegiindireceği iftirasiiftirası saarylilarisaraylıları birlestirdibirleştirdi ve Tarhuncu Ahmet PasaPaşa'ninnın sadrazamliktansadrazamlıktan ayilmasinauzaklaştırılmasına dair bir hathatt-ı cikartildihümayun çıkartıldı.<rem name="sakaoğlu"/>
[[Nevruz]] günü olan [[21 Mart]] [[1653]'de sadrazam yılbaşı hediyelerini pâdışâha takdimden sonra donanma işleri için tersanede bulunduğu sırada saraya davet olunarak deniz yoluyla Hasbahçe'ye girdikten sonra kendisini [[kızlar ağası]] (darüşsaâdedarüssaâde ağası) karşılayıp sadaret mührünü geri alındıaldı. Vezir-i âzamlığı 9 ay kadar surmustusürmüştü.
Sonra Tarhuncu Ahmet Paşa [[bostancı]]lara teslim edilip onlar vasıtası ile boğuldu. Cesedi, ilk efendisi [[Hocazâde Musa Paşa]]'nın zevcesi tarafından gönderilen adam vasıtasıyla saraydan alınarak [[Üsküdar]]'a miskinler mevkiine defnedildi. Ölümünde yaşı 60'i geçmişti.<ref name="uzunçarsılı"/>
==Değerlendirme==
|
