1556 Şensi depremi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Reality006 (mesaj | katkılar) k Reality006 Shaanxi Depremi sayfasını Şensi Depremi sayfasına taşıdı |
Reality006 (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
[[Dosya:Shaangxi 1556 earthquake map of provinces.PNG|thumb|Depremden etkilenen Şensi ilini (kırmızı) ve diğer illeri (turuncu) olarak gösteren Çin haritası.]]
{{Geçmiş birleştir|Şensi Depremi}}▼
'''Şensi Depremi''' veya '''Hua ilçesi Depremi''' yaklaşık 830.000 kişinin ölümüne sebep olarak en çok kişinin ölümüne sebep olmuş deprem olarak kaydedilmiş depremdir. [[23 Ocak]] [[1556]] sabahında [[Şensi]], [[Çin]]'de meydana gelmiştir. [[Şensi]], [[Şansi]], [[Henan]], [[Gansu]], [[Hebei]], [[Shandong]], [[Hubei]], [[Hunan]], [[Jiangsu]] ve [[Anhui]] illerinin 97'den fazla ilçesi etkilenmiştir<ref name="kapu">http://www.kepu.ac.cn/english/quake/ruins/rns03.html</ref>. 835 kilometre (520 mil) genişliğinde bir alan harap olmuştur ve bazı ilçelerde nüfusun %60'ı ölmüştür<ref>http://www.drgeorgepc.com/EarthquakesChina.html</ref>. O zamanlarda nüfusun büyük çoğunluğu yapay lös (kül rengi toprak) toprağından uçurumlardaki yapay mağaralarında yaşamaktaydılar, felaket sırasında bu mağaraların birçoğu göçmüştür.
== Deprem ==
Deprem [[Ming hanedanı]]ndan [[İmparator Jiajing]]'in saltanatı zamanında olmuştur.
Jeolojik verilere dayanarak yapılan modern tahminlere göre, depremin [[MSK]] (moment magnitude scale) ölçüsüne göre yaklaşık on bir şiddetininde olduğunu tahmin edilmektedir. Tarihte en ölümcül deprem ve en ölümcül beşinci doğal felaket olmasına rağmen, daha büyük şiddette depremler de olmuştur. Artçıl şoklar ayda birkaç kere olmak üzere yarım yıl kadar sürmüştür<ref name="kapu" />. Depremin merkezi Şensi'de bulunan Hua Dağı yakınındaki [[Hua ilçesi]]dir (enlem 34.5, boylam 109.7).
Çin vakayinamelerinde şu şekilde anlatılır:
:''1556 kışında, bir deprem felaketi Şensi ilçesi ve Şensi ilinde gerçekleşti. Hua ilçemizde çeşitli talihsizlikler meydana geldi. Dağlar ve nehirler yer değiştirdi ve yollar harap oldu. Bazı yerlerde zemin birden yükseldi ve yeni tepeler meydana geldi, bazı yerlerde ise birden bire çöktü ve yeni vadiler oluştu. Diğer yerlerde, aniden bir dere ortaya çıktı veya yer yarıldı ve su yolları açıldı. Birden tüm kulübeler, resmi daireler, tapınaklar ve şehir duvarları yıkıldı.''
Deprem [[Stel Ormanı]]'ndaki [[stel]]lerin birçoğuna hasar vermiştir. 114 [[Kaicheng Taş Klasikleri]]'nden 40 tanesi depremde kırılmıştır<ref>http://www.silkroadguide.com/xian/xian7.htm</ref>.
Bilgin Qin Keda deprem sonucunda sağ kalmıştır ve ayrıntılarını kaydetmiştir. Deprem sonucunda şunu yazmıştır "Depremin ilk başında, içerideki insanlar hemen dışarı çıkmamalıdırlar. Çömelmeli ve şanslarını beklemelidirler. Yuva çökse bile, içinde bulunan bazı yumurtalar sağlam kalabilirler."<ref>http://smc.kisti.re.kr/quake/relic/rlc06.html</ref> Bunun gösterdiği, içeride kalanların bazılarının sağ kalırken, birçok insanın kaçmaya çalışırken öldüğüdür.
Deprem [[Xi'an]]'da bulunan [[Küçük Vahşi Kaz Pagodası]]'nın yüksekliğinin 45 metreden 43.4 metreye düşmesine sebep olmuştur.
== Lös mağaralar ==
O zamanlarda milyonlarca insan [[Lös Vadisi]]'nin olduğu bölgede yüksek tepelerde yapay lös mağaralarda yaşamaktaydılar. [[Lös]] rüzgarın uzun yıllar boyunca getirdiği ve yaylada biriktirdiği alüvyonlu toprağın ismidir. Milyonlarca yıl boyunca rüzgarın [[Gobi Çölü]]'nden getirmiş olduğu [[alüvyon]]lar yumuşak lös balçıklar oluşturmuştu. Lös erozyona yüksek derecede eğilimli bir topraktır, sudan ve rüzgardan kolayca etkilenebilmektedir. Lös Vadisi ve tozlu toprağı tüm Şansi, Şensi, ve Gansu illerinin ve diğerlerinin bazı bölümlerini kaplamaktadır. Birçok insan, tepelerdeki [[Yaodong]] ismi verilen evlerde yaşamaktaydı. Bu, büyük ölüm sayısına sebep olan başlıca etmendi. Deprem [[toprak kayması|toprak kaymaları]] nedeni ile mağaların yıkılmasına sebep olmuştur.
== Maliyeti ==
{{En ölümcül depremler|align=right}}
Depremin sebep olduğu maddi zararın şu anki terimlerle ölçülmesi imkânsızdır. Ancak ölü sayısı, geleneksel olarak 830.000 olarak belirtilmektedir. Mülk zararı ise hesaplanamayacak kadar büyüktür, iç Çin'in tüm bir bölgesi yok olmuştur ve bölgenin nüfusunun yaklaşık %60'ı ölmüştür. Zararın maliyeti, eksiksiz bir nükleer silahın patlamasının açacağı yıkıma eşit olurdu (yan etkileri hariç).
== Karşılaştırma ==
Ancak 1556 Şensi Depremi, [[Çin tarihi]]nin en kötü felaketi değildir. Örneğin, [[1959]] ile [[1961]] yılları arasında [[Doğal Felaketlerin Üç Yılı]]'nda on milyonlarca Çinli ölmüştür.
== Notlar ==
{{kaynakça}}
== Kaynaklar ==
* {{kaynak wiki | url=http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shaanxi_Earthquake&oldid=52995216 | tarih=13 Mayıs 2006 | dil=İngilizce | madde=Shaanxi Earthquake}}
** ''Annals of China'' quoted from p.100 of ''30 Years' Review of China's Science and Technology, 1949-79'' as seen on [http://print.google.com/print?hl=en&id=DE1sZaC__4cC&dq=Annals+of+China+earthquakes&prev=http://print.google.com/print%3Fq%3DAnnals%2Bof%2BChina%2Bearthquakes&lpg=PA100&pg=PA100&sig=bqvSZN0qsNiAqiQJoRNI61cpTn4 Google Print]
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.kepu.ac.cn/english/quake/ruins/rns03.html Hua ilçesi Depremi'nin harabeleri]
<!--
-->
<!--
[[Category:1556 in China]]
-->
[[Kategori:Şensi tarihi|Deprem]]
[[Kategori:Çin'deki depremler]]
[[Kategori:1556'daki doğal afetler]]
[[Kategori:1550'lerdeki depremler]]
[[am:የሻንሺ ምድር መንቀጥቀጥ]]
[[ar:زلزال شانشي]]
[[br:Kren-douar Shaanxi]]
[[ca:Terratrèmol de Shaanxi]]
[[cs:Zemětřesení v provincii Šen-si]]
[[da:Shaanxi-jordskælvet 1556]]
[[de:Erdbeben in Shaanxi 1556]]
[[en:1556 Shaanxi earthquake]]
[[eo:Tertremo en Ŝenŝjio]]
[[es:Terremoto de Shaanxi de 1556]]
[[eu:1556ko Shaanxiko lurrikara]]
[[fi:Shaanxin maanjäristys]]
[[fr:Tremblement de terre de Shaanxi]]
[[he:רעידת האדמה בשאאנשי (1556)]]
[[hr:Shaanxi potres 1556.]]
[[hu:1556-os saanhszi földrengés]]
[[id:Gempa bumi Shaanxi 1556]]
[[it:Terremoto dello Shaanxi]]
[[ja:華県地震]]
[[ko:산시 대지진]]
[[la:Terrae motus Xensianus]]
[[mk:Земјотрес во Шанкси (1556)]]
[[mn:Шансигийн газар хөдлөлт]]
[[ms:Gempa bumi Shaanxi 1556]]
[[nl:Aardbeving Shaanxi 1556]]
[[no:Jordskjelvet i Shaanxi 1556]]
[[pl:Trzęsienie ziemi w Shaanxi (1556)]]
[[pt:Sismo de Shaanxi de 1556]]
[[ru:Китайское землетрясение (1556)]]
[[scn:Tirrimotu di Shaanxi]]
[[sv:Jordbävningen i Shaanxi]]
[[szl:Trzyńśyńy źymje we Shaanxi we 1556]]
[[th:แผ่นดินไหวในมณฑลส่านซี พ.ศ. 2099]]
[[uk:Землетрус у Шеньсі]]
[[vi:Động đất Thiểm Tây 1556]]
[[zh:嘉靖大地震]]
| |||