Anayasa mahkemesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
'''Anayasa mahkemesi''' birincil olarak anayasal hukukla uğraşan yüksek mahkemedir.
Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Ancak olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasa'ya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz."
Anayasa Mahkmesi'nin denetim yetkisi kural olarak bütün kanunları kapsamakla beraber, iki tür kanun Anayasa'nın açık hükümleriyle bu denetimin dışında bırakılmıştır. Bunlar Anayasa'nın 174.maddesinde sayılan İnkılap Kanunları ile Anayasa'nın geçici 15. maddesinde değinilen [[Milli Güvenlik Konseyi]] döneminde çıkarılmış olan kanunlardır.
Türk Anayasa hayatında, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi konusunda ilk kez [[1961 Anayasası]]'nda yer verilmiştir. [[1982 Anayasası]]'nda yargısal denetim konusunda ayrıntılı düzenlemeler bulunmaktadır. 1982 Anayasası, Anayasa Mahkmesi'ni denetim konusunda tek yetkili kılmıştır.
Temel yetkisi, işleme sokulması düşünülen veya işleme sokulan yasaların, veya bazı temel yasama uygulamalarının ilgili ülkenin anayasasıyla bağdaşıp bağdaşmadığının tespitidir. Bazı ülkelerde bu şekilde adlandırılmayan; fakat yine aynı görevi yürüten çeşitli mahkemeler de mevcuttur.
Anayasa yargısını benimsemiş ülkeler arasında Türkiye, Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçimini yasama organının iradesinden tümüyle koparmış olan tek ülkedir. Oysa dünyada eğilim, Anayasa Mahkemelerinin demokratik meşruluğunu güçlendirmek amacıyla, mahkeme üyelerinin seçiminde siyasal organlara, özellikle milli iradenin temsilcisi konumunda olan parlamentolara ağırlık vermek ve hakimlik görevini belli bir süre ile sınırlandırmaktır. Böylece kamuoyundaki eğilimlerin, bir ölçüde de olsa, Anayasa Mahkemelerine yansıması sağlanmış olacaktır. Mesela Fransa'da [[Anaysal Konsey]]i'nin dokuz üyesinden üçünü Cumhurbaşkanı, üçünü Meclis Başkanı, üçünü de Senato Başkanı seçmektedir. Almanya, Polonya ve Macaristan'da üyelerin tümü yasama organınca seçilmektedir. ABD'de Anayasa yargısı fonksiyonu da ifa eden Yüksek Mahkeme'nin bütün hakimlerini Başkan, Senato'nun onayıyla seçmektedir.
Anayasa Mahkemesi'nin temel görevi dışında norm denetimi ile ilgili olmayan başka bir takım görevleri de vardır:
* Cumhurbaşkanı'nı, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleri ile ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamak. (m.148/3)
* Siyasi partilerin kapatılması hakkındaki davalara bakmak. (m.69/4)
* Siyasi partilerin mali denetimini yapmak. (m.69/3)
* Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına veya üyeliklerinin düştüğüne Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce karar verilmesi hallerinde, ilgililerin iptal istemlerini karara bağlamak. (m.85)
* Uyuşmazlık Mahkmesi'ne başkanlık edecek üyeyi kendi üyeleri arasından görevlendirmek. (m.158/2)
Anayasa mahkemesi bulunan bazı ülkeler;
| |||