[[Dosya:Gottlieb-Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur.jpg|200px|thumb|Sinagogda Yom Kippur [[Maurycy Gottlieb]] tablosu (1878)]] ▼
{{Musevilik}}
'''Yom Kippur''' ([[İbranice]]si: יום הכיפורים ''Kefaret Günü''), Musevilikte Musevi Takvimi'nin ilk ayı olan Tişri ayının 10. günü yaklaşık 26 saat boyunca tutulan büyük [[Ta'anit|oruç]].
'''Yom Kipur''' ([[İbranice]] יוֹם כִּפּוּר or יום הכיפורים )- '''''kefaret günü''''', Yahudiler için yılın en kutsal ve dini ağırlığa sahip günüdür. Günü ana temaları kefaret ve tövbedir. Yahudiler genel olarak bu günü 25 saatlik bir oruç ve yoğun olarak dualarla günü büyük kısmını sinagogda geçirirler. Yom Kipur, Yahudilikteki '''On Pişmanlık Günü'''’nü ([[Yamin Nora’im]]) tamamlar.
Yom Kipur, [[Tişri]] ayının onuncu günüdür. Yahudilik geleneklerine göre, Tanrı, Roş Aşana’da insanların kader kitaplarını açar ve Yom Kipur’da karar alıp kitapları kapatır. Pişmanlık Günleri’nde, davranışlarını gözden geçirir ve Tanrı’ya yaptığı yanlışlar ('''''bein adam leMakom''''') ve diğer insanlara karşı yaptığı yanlışlar için ('''''bein adam lechavero''''') af diler. Gün boyunca toplu olarak insanlar tövbe eder ve Yom Kipur sonunda kişiler kendilerini arınmış olarak hisseder.
Yom Kipur ayinleri çeşitli farklılıklara sahiptir. Bunların birincisi, ayin sayısıdır. Diğer kutsal günlerin aksine (ki bu günlerde üç ve Şabat’ta dört ayin vardır; Akşam '''''Ma’ariv''''' – Öğle; '''''Minça''''' ve Sabah; '''''Şaçrit''''' ) Yom Kipur’da beş adet ayin vardır. Ayinler de ayrıca toplu günah çıkarma (Vidui) merasimleri de vardır.
Yahudi Kutsal günleri arasında en kutsalı olmasından dolayı, birçok laik Yahudi tarafından takip edilir Yom Kipur. Birçoğu için Yom Kipur, yıl içinde sinagoga uğradıkları tek gündür <ref>Cohen, S.M., Eisen, A.M.: ''The Jew within: self, family, and community in America'', page 169. Indiana University Press, 2000. "For completely uninvolved Jews ... the question of synagogue attendance rarely arises. They are unlikely ever to consider the matter, except at Rosh Hashanha and Yom Kippur or to attend a bar or bat mitzvah." See also Samuel C. Heilman, Synagogue Life, 1976.</ref>. Bu nedenle Yom Kipur günlerinde sinagoglar çok kalabalık olur.
==Etimoloji==
İbranice “Yom” gün demektir. Kipur ise günah ve saklamak gibi anlamlara sahiptir, böylece kefaret verme olarak anlaşılır. Bu nedenle, Yom Kipur, “Kefaret Günü” demektir.
==Dini Adetler==
===Önceki gün===
Kefaret günü arifesi ('''''Erev Yom Kippur'''''), Yom Kipur’dan önceki gündür. Tişri ayının dokuzuncu gününe denk gelir. Arife günü, iki özel yemekle, yardımlar vererek ve diğer insanlardan af dileyerek geçer <ref>{{cite web|url=http://www.divreinavon.com/pdf/ErevYomKippur.pdf |title=Erev Yom Kippur – The purpose of the day as seen through Talmudic anecdotes (PDF) |format=PDF |date= |author= |accessdate=March 25, 2011}}</ref>.
===Genel Adetler===
[[Levililer]] (16:29) bu kutsal günün, 7. ayın onuncu gününde, kefaret günü olarak kabul edilmesini emretmiştir. Bu günü Şabatların Şabatı olarak adlandırmıştır. [[Levililer]] (23:27) Yom Kipur’un bir dinlenme günü olmasını kanunlaştırmıştır.
Yom Kipur’daki adetler:
*Yemek-içmek yoktur.
*Deri ayakkabı giyilmez
*Yıkanılmaz ve banyo yapılmaz
*Parfüm ve ya losyon gibi ürünler kullanılmaz
*Cinsel aktivitelerden uzak durulur.
Museviliğe göre bir insanın kaderi bir yıl önceki hâl ve hareketlerine göre yazılır. Bir yıl boyunca iyi ve hayırlı işler işleyen kişilerin kaderi bir yıl sonra için iyi yazılır.
Bu adetlerle birlikte insanın, “cennet bahçesinden kovulmadan” önceki saf haline döndüğüne inanılır <ref name = air1>{{cite web |url=http://pages.nyu.edu/~air1/biblic.htm |title=Why Rabbis wear sneakers on their holiest day}}"Article by Avi Rabinowitz, NYU homepages"</ref> ve bu Yom Kipur’un ana amacıdır. Uzak durulan bu unsurlarla vücut rahat olmayan bir duruma girer ama hala hayattadır. Ruh, vücuttaki tek hayat kaynağı olur. Adetlerle birlikte hissedilen acı, diğer insanların hissettiği acılardan anlamayı sağlar (7). Bu yasakların asıl sebeplerinden biridir.
Yiyecek ve içeceklerden tamamen uzak durma, gün batımından 20 dakika önce başlar ('''''tosefet Yom Kippur''''') ve diğer gün, akşamüzeri sona erer. Bütün sağlıklı yetişkinlerin orucu tutmaları şart olmakla birlikte, belirli sağlık sorunları olan yetişkinler orucu tutmayabilirler.
Bütün Yahudi Kutsal günleri, bir kutlama yemeğine sahiptir ama Yom Kipur’da oruç ibadeti bulunduğundan, Yemek, oruç başlamadan önce, Öğle ayininden ('''''Minça''''') sonra yenir.
Beyaz giyinmek Yom Kipur’da kişinin saflığını sembolize eder.
Tanrı’dan af dilemek için;
*Dua edilir,
*Af dilenir,
*Yardımda bulunulur <ref name="Scherman, Nosson 1989"/>.
===Arife===
Yom Kipur arifesinin gün batımı öncesinde ayine katılacaklar sinagogda toplanır. Sanduka açılır ve iki kişi Tevrat parşömenlerini çıkarıp Hazan’ın iki yanında yer alır. Bu kişiler İbranice okumaya başlar;
“Cennet ve Dünya mahkemesinde, Tanrı’nın izni ve bu kutsal cemaat’in izniyle, günah işleyenlerle dua etmeyi mubah sayıyoruz.”
Koro şefi, [[Kol Nidre]] ([[İbranice]]: כל נדרי) duasını [[Aramice]] (İbranice değil) okumaya başlar. Duanın adı, açılış kelimelerinden gelir “bütün yeminler.” “Bu ve gelecek Yom Kipur arasında edeceğimiz yeminler ve vereceğimiz sözleri topluca erk ediyoruz. Hepsi terk edilmiş ve uzak durulmuş olsun. Bütün kişisel yeminlerimiz ve adanmalarımız yok sayılsın.
Bunun üzerine, ayin lideri ve cemaat ayağa kalkar ve”Bütün İsrail halkı, yanlışlarda olan insanlar da dâhil olmak üzere affedilsin.” Tevrat parşömenleri yerlerine konulur ve Yom Kipur akşam ayini başlar.
===Ayinler===
Bir çok evli erkek, genelde evlendikleri gün giydikleri, [[kittel]]adlı röpdeşambır benzeri beyaz elbiseler giyer<ref name=JVL_yk>{{cite web |url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/holiday4.html |title=Jewish Virtual Library — Yom Kippur |accessdate=September 21, 2008}}</ref>. Ayrıca, sabah dualarında giyilen [[tallit]] giyilir <ref name=MJL>{{cite web |url=http://www.myjewishlearning.com/holidays/Yom_Kippur/Overview_Yom_Kippur_Community/Prayer_Services.htm |title=My Jewish Learning — Prayer Services |accessdate=September 21, 2008 |author=Rabbi Daniel Kohn}}</ref>.
Ayin, [[Kol Nidrei]] duasıyla başlar. Bu dua günbatımından önce başlayıp akşam ayiniyle devam eder. Yom Kipur’da bir çok tövbe duası okunur ('''Selihot'''.) Öğle duası ('''''mincha''''') Yunus Kitabı’nın okunmasıyla devam eder. Bu kitap Tanrı’nın ne kadar bağışlayıcı olduğu temasına sahiptir.
Ayin Ne’ila adlı bitirme duasıyla sona erer, ardından “dua kapıları kapanır.” Yom kipur, Shema Yisrael’in okunması ve şofar üflemeyle biter <ref>The significance of shofar to Yom Kippur is discussed at http://hearingshofar.com/Book1.htm#_PART_FOUR_%E2%80%93</ref>. Bu orucun bitişini işaret eder <ref name=MJL />.
===Avodah: Tapınak ayinlerini hatırlamak===
Yom Kipur ayinlerinin bir özelliği de, [[Kudüs’teki Tapınak | Kudüs Tağınağı ]] zamanında yapılan kurban ayinlerini hatırlatacak okumalardır. Bu kurban ayinleri ([[Korbanot]]), Romalı’lar tarafından [[İkinci Tapınağın]] yıkılmasından beri yaklaşık 2.000 yıldır gerçekleşmemektedir. Avodah’nın ana kısmı, üç bölmelik, birinci tapınak dönemindeki kefaret günlerini anlatan kısımlarıdır.
==Yom Kipur Tarihleri==
Yom Kipur, her yıl Tişri ayının 10. gününe denk gelir ve bu gün Roş Aşana’dan 9 gün sonradır. Gregoryen takvime göre, en erken Yom Kipur günü Eylül ayının 14’üne denk gelir.En geç Yom Kipur günü ise kasım ayının 14’ü olur. Gregoryen Takvime göre önümüzdeki yıllara ait Yom Kipur günleri:
- 2012 – Çarşamba, 26 Eylül,
- 2013 – Cumartesi, 14 Eylül,
- 2014 – Cumartesi, 4 Kasım,
- 2015- Çarşamba, 23 Eylül
Musevi Yılbaşısı olan [[Roşaşana]] ile Yom Kippur arasındaki 10 gün boyunca bir vicdan muhasebesi yapılır ki buna [[İbranice]] [[teşuva]] (''geriye dönme'') denir. On gün boyunca, o yıl içinde yapılan tüm hatalı davranışlar gözden geçirilir insanlara karşı yapılan haksızlıklar için insanlardan özür dilenir ve helalleşilir. Yehova'ya (Tanrı) karşı işlenen suçlar için de tövbe edilir. 9. günün akşamı güneş batmadan bir saat önce oruca başlanır. 26 saat aralıksız sürecek olan oruç boyunca:
==Tevrat’ta==
Tevrat’ta bu gün, Yom HaKippurim (יוֹם הַכִּפּוּרִים) ve Levililer 23:27, Yom Kipur’da çalışmayı ve yemek yemeği yasaklar.Yom Kipur’daki kurallar Tevrat’ta 3 farklı pasajla anlatılır:
1-Levililer 16:1-34: Tanrı’nın, Harun’a bildirmek için Musa’ya verdiği emre göre; Harun yedinci ayın onuncu gününde işten uzak durmalı ve tövbe etmeliydi.
2-Levililer 23:26-32 Tanrı Musa’ya dedi ki; Yedinci ayın onuncu günü çok kutsal bir kefaret günüdür ve o gün kimse çalışmamalı.
3- Numaralar 29:71-11: Yedinci ayın onuncu günü tanrıya sunmak adına, genç bir boğa, ve yedi kuzu (bir yaşında) kurban edilmelidir <ref name="Scherman, Nosson 1989"/>.
==İsrail’de Yom Kipur==
Yom Kipur, günümüz İsrail devletinde resmi tatildir. Radyo ve televizyon yayınları durmaktadır, havaalanları kapalı ve toplu taşıma çalışmaz. Bütün dükkanlar ve işyerleri kapalıdır (19). Sadece 1973’te hava saldırısı alarmı sesi duyuldu ve radyolar halka, Mısır ve Suriye tarafından gerçekleşen bu saldırıyı haber vermek için çalıştılar (Yom Kipur Savaşı).
Oruç tutulduğundan, toplu alanlarda yemek yemek ve motorlu taşıt kullanmak kaba karşılanır. Bu iki durum için yasadışı olduklarına dair kurallar yoktur ama halk tarafından oturmuş adetlere göre kaba algılanırlar. Acil durumlarda bu algı farklılaşır.
* Yemek yemek ve içmek
* Yıkanmak
* Parfüm sürünmek
* Cinsel münasebette bulunmak
* Çalışmak
* Ateş yakmak
yasaktır. Güneşin batmasıyla Sinagog'a gidilir ve 2 saat süren dini törenden sonra eve dönülür ve yatmadan tekrar vicdan muhasebesi yapılır.
Sabah erkenden kalkıp [[Sinagog]]'a gidilir ve yaklaşık 12 saat boyunca Sinagog'da aralıksız Yom Kippur için yapılan dualar, tövbeler ile vakit geçirilir. Güneşin batmasından yaklaşık 40 dakika sonra [[Tokea]] adı verilen kişi koç boynuzundan yapılmış bir boruyu ([[Şofar]]) çalarak orucun bittiğini ilan eder. Bu oruç yaklaşık 25-25.5 saat sürer.
[[Şofar]]'ın çalınmasıyla birlikte tören sona erer ve Tanrı'nın insanların gelecek yıl için kaderini yazdığına ve iyi kişileri hayat kitabına (Sefer Hayim) yazdığına inanılır.
▲[[Dosya:Gottlieb-Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur.jpg|200px|thumb|Sinagogda Yom Kippur [[Maurycy Gottlieb]] tablosu (1878)]]
{{Musevilik-taslak}}
{{Portal|Yahudilik}}
[[Kategori:Yahudilikte oruç günleri]]
<references />
[[af:Dag van Verootmoediging]]
| 