Vikipedi

Diyarbakır: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
212.253.211.49 adlı kullanıcının son değişikliği reddedilerek WikitanvirBot sürümüne (10446604) geri dönüldü
Fatih civelek (mesaj | katkılar)
1.278 değişiklik
k logo link tazelenmistir
1. satır:
{{dablink|Bu sayfa [[Diyarbakır (il)|Diyarbakır ilinin]] şehir merkezini anlatmaktadır. Başlığın diğer anlamları için [[Diyarbakır (anlam ayrımı)]] sayfasına bakınız.}}
{{kaynaksız}}
{{Yerleşim bilgi kutusu
{{hakkında|Diyarbakır il sınırları içindeki tüm bölge|Diyarbakır şehir merkezi ve diğer başlıklar|Diyarbakır (anlam ayrımı)}}
| ad = Diyarbakır
| resmi_ad =
| diğer_ad =
| yerli_ad =
| takma_ad =
| slogan =
| yerleşim_türü = [[Türkiye'de büyükşehir belediyeleri|Büyükşehir]]
| kent_türü = [[Büyükşehir]]
| görüntü = Seyrangeha Parkormanê Amed 2010.JPG
| görüntü_boyutu = 250px
| görüntü_açıklaması = Şehir merkezinden bir görünüm
| bayrak =
| bayrak_boyutu =
| image_blank_emblem = Diyarbakır Logo.jpg
| blank_emblem_türü = Büyükşehir belediyesi amblemi
| blank_emblem_size = 220px
| flag_link =
| damga =
| damga_boyutu =
| damga_link =
| arma =
| arma_boyutu =
| city_logo =
| harita = Diyarbakır Turkey Provinces locator.gif
| harita_boyutu = 300px
| harita_açıklaması = Türkiye'deki yeri ve merkezin konumu.
| altbölüm_türü = [[Ülkeler listesi|Ülke]]
| altbölüm_adı = {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]]
| altbölüm_türü2 = [[Türkiye'nin coğrafi bölgeleri|Bölge]]
| altbölüm_adı2 = [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi]]
| altbölüm_türü3 = [[Türkiye'deki iller|İl]]
| altbölüm_adı3 = [[Diyarbakır (il)|Diyarbakır]]
| altbölüm_türü4 =
| altbölüm_adı4 =
| altbölüm_türü5 =
| altbölüm_adı5 =
| altbölüm_türü6 =
| altbölüm_adı6 =
| kuruluş_sıfatı =
| kuruluş_tarihi =
| kuruluş_sıfatı1 =
| kuruluş_tarihi1 =
| kuruluş_sıfatı2 =
| kuruluş_tarihi2 =
| kuruluş_sıfatı3 =
| kuruluş_tarihi3 =
| kurucu =
| named_for =
| seat =
| seat_type =
| parts =
| parts_türü =
| parts_style =
| yönetim_türü=
| yönetim_dipnotlar =
| önder_türü = [[Vali]]
| önder_adı = [[Mustafa Toprak]]
| önder_parti =
| önder_türü1 = [[Belediye Başkanı]]
| önder_adı1 = [[Osman Baydemir]]
| önder_parti1 = [[BDP]]
| toplam_türü =
| yüz_ölçümü_magnitude =
| yüz_ölçümü_toplam_dunam =
| yüz_ölçümü_toplam_km2 = 2.060
| yüz_ölçümü_toplam_sq_mi =
| yüz_ölçümü_land_km2 =
| yüz_ölçümü_land_sq_mi =
| yüz_ölçümü_su_km2 =
| yüz_ölçümü_su_sq_mi =
| yüz_ölçümü_urban_km2 =
| yüz_ölçümü_urban_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank1_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank1_km2 =
| yüz_ölçümü_blank1_title =
| yüz_ölçümü_blank2_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank2_km2 =
| yüz_ölçümü_blank2_title =
| nüfus_as_of = 2010
| nüfus_not = <ref>[http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul Türkiye İstatistik Kurumu] 2009 yılı nüfus sayımı</ref>
| nüfus_urban =
| nüfus_toplam =843.460
| nüfus_yoğunluğu_km2 =
| nüfus_yoğunluğu_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_urban_km2 =
| nüfus_yoğunluğu_urban_ksq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_metro_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_metro_km2 =
| nüfus_metro =
| nüfus_blank1 =
| nüfus_blank1_title =
| nüfus_yoğunluğu_blank1_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_blank1_km2 =
| nüfus_blank2 =
| nüfus_blank2_title =
| nüfus_yoğunluğu_blank2_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_blank2_km2 =
| UrbanArea_sq_mi =
| MetroArea_sq_mi =
| LandArea_sq_mi =
| ToplamAlan_sq_mi =
| SuAlanı_sq_mi =
| unit_pref =
| blank2_info =
| zaman_dilimi = [[Doğu Avrupa Zaman Dilimi|DAZD]]
| utc_offset = +2
| zaman_dilimi_DST =
| utc_offset_DST =
| lat_deg = 39
| lat_min = 47
| lat_hem = K
| lon_deg = 30
| lon_min = 31
| lon_hem = D
| rakım_m = 660
| rakım_ft =
| rakım_max_m =
| rakım_max_ft =
| rakım_min_m =
| rakım_min_ft =
| rakım_dipnotlar =
| posta_kodu_türü =
| posta_kodu = 26xxx
| posta2_kodu_türü =
| posta2_kodu =
| alan_kodu = (+90) 412
| website = {{resmi site|www.diyarbakir.bel.tr|Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi}}
| dipnotlar =
}}
'''Diyarbakır''' ([[Osmanlı Devleti|Osmanlı]] döneminde: Amid, Diyar-i Bekr), [[Türkiye]]'nin [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi|Güneydoğu Bölgesinde]] yer alan ve tarihî bir [[şehir]]dir. Diyarbakır kent merkezi yaklaşık 9 bin yıllık bir geçmişe sahiptir. Diyarbakır kent merkezi 4 ilçeye ayrılmıştır. Bunlar: [[Bağlar]], [[Kayapınar]], [[Sur]] ve [[Yenişehir]]'dir.
 
== Etimoloji ==
{{TR il bilgi kutusu
Diyarbakır şehri farklı dönemlerde farklı isimlerle anılmıştır. [[Asur]] hükümdarı Adad-Nirayi'ye ait bir kılıç kabzasında şehrin adı "''Amid''" ya da "''Amidi''" olarak geçmektedir. [[Roma İmparatorluğu |Roma]] ve [[Bizans]] kaynaklarında şehrin adı "''Amid, O'mid, Emit, Amide''" şeklinde adlandırıldığı görülmektedir.<ref name="definem"/> 11. yüzyılda yöreye gelen [[Türkmenler]] şehirdeki yapılarda kullanılan siyah renkli taşlardan dolayı şehre "''Kara Amid''" demişlerdir. [[Araplar (halk)|Arap]] egemenliği sırasında "diyār" (ديار) ve "Bekr" (بکر) isimleri ile ''Diyâr-i Bekr'' olarak kayıtlara geçmiştir.<ref>{{Cite web | url = http://taraf.com.tr/makale/7778.htm | başlık = Diyarbakır | erişimtarihi = 5 Ekim 2009 | tarih = 5 Ekim 2009 | yazar = [[Sevan Nişanyan|Nişanyan, Sevan]] }}</ref> "Diyar-ı bekr" daha sonraları "Diyarbekir"; [[Osmanlı]]'nın son yıllarına kadar daha çok bir bölge adı olarak kullanılmıştır. Ancak merkez için kullanılan ''Amid'' isminin kullanımının özellikle'' Diyar-ı Bekr'''in (Diyarbekir) [[1867]] yılında vilayet oluşu sonrası yavaş yavaş terkedildiği, bütün bölgeyi nitelemesinin yanında merkez sancak için de (Diyar-ı Bekr) Diyarbekir adının kullanıldığı görülmektedir.
| il_adı = Diyarbakır
| yöresel_ad = Amed
| harita_adı = Diyarbakır
| bölge = Güneydoğu Anadolu
| yüzölçümü = 15.355
| nüfus = 1.528.958 <ref>[http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&report=turkiye_il_koy_sehir.RDF&p_il1=21&p_kod=2&p_yil=2008&desformat=html&ENVID=adnksdb2Env Tüik 2008]</ref>
| şehir_nüfusu = 1.090.172
| köy_nüfusu = 438.786
| nüfus_yoğunluğu = 97,22
| plaka_kodu = 21
| alan_kodu = 412
| vali = Mustafa Toprak
| belediye başkanı = Osman Baydemir
| website = [http://www.diyarbakir.gov.tr diyarbakir.gov.tr]
}}
'''Diyarbakır''' [[Türkiye]]'nin [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi]]'nde yer alan, dünyanın en eski şehirlerinden biri olan [[Diyarbakır]]'a ev sahipliği yapan tarihî bir ildir. Merkez ilçesiyle birlikte 17 ilçesi bulunur.
 
Diyarbekir"in "Diyarbakır" oluşuna dair çalışmalar, Türk Dili dergisinin [[Haziran]] [[1938]] nüshasında özetlenmiştir. 17 Kasım 1937 tarihinde [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]'ün trenle Diyarbakır'dan [[Elazığ]]'a geçtiği gece yapılan bir dil tartışmasının ardından, [[Türk Dil Kurumu]]'na gönderilen bir telgrafla başladı. Yapılan çalışmaları sonucu şehrin adı ''Diyarbakır'' olarak değiştirildi. Türk Dil Kurumu Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen"e gönderilen telgraf şöyledir.<ref>{{Cite web | url = http://www.kelimelerinsoyagaci.com/2008/01/diyarbakrn-isminin-etimolojisi.html | başlık = Diyarbekir'in Diyarbakır olduğu gün | erişimtarihi = 20 Haziran 2008 }}</ref>
== Coğrafya ==
{{quote|Diyarbekir şehrinin isminin etimolojisine dair etüt var mıdır? Esasta bu şehrin ismi 'Bakır memleketi' manasına olan 'Diyarbakır' olması gerektir ve artık bu isimle tanınacaktır. Dil Kurumu'nun bu hususta Tarih Kurumu ile işbirliği yaparak, historik ve lengüistik tetkikatta bulunması emrediliyor. Balıkesir saylavı İsmail Hakkı'nın da mesai birliğine davet edilmesi faydalı olacaktır. Tetkikatın titizlikle yapılmasını ve mümkün ise neticelerin takiben bildirilmesini saygılarımla dilerim.}}
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin orta kısmında, Elcezire'nin (Mezopotamya) kuzeyinde yer almaktadır. Doğuda Siirt ve Muş; batıda Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya; kuzeyde Elazığ ve Bingöl; güneyde ise Mardin illeri bulunmaktadır. Yeryüzü şekilleri açısından genelde dağlarla çevrili, ortası hafif çukurlaşmış görünümdedir ve Güneydoğu Torosların kollarıyla çevrilidir. En yüksek dağı Muş sınırı yakınındaki Anduk Dağıdır (2830m).
 
=== İklimTarihçe ===
[[Mezopotamya]] ile [[Anadolu]] medeniyetlerinin geçiş bölgesinde olan Diyarbakır’ın tarihi çok eski devirlere dayanmaktadır. [[Yontma taş devri|Yontma taş]] ve [[Mezolitik Çağ|Mezolitik]] devirlerde Diyarbakır ve çevresinde var olan mağaralardan burada yerleşim olduğu yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılmıştır. [[Eğil]]-[[Silvan]] yakınlarındaki Hassun Dicle Nehri ve kolları üzerinde Ergani yakınlarında Hilar mağaralarında bu çağdan kalma kalıntılar tespit edilmiştir.<ref name="diyadin">{{Cite web | url = http://www.diyadinnet.com/YararliBilgiler-638&Bilgi=diyarbak%C4%B1r-tarihi-ve-tarih%C3%A7esi-tarihsel-geli%C5%9Fimi | başlık = Diyarbakır Tarihi Ve Tarihçesi Tarihsel Gelişimi | erişimtarihi = 21 Haziran 2008 }}</ref> Şehrin, 65 kilometre kuzeybatısında [[Ergani]] ilçesi yakınlarında yer alan [[Çayönü|Çayönü Tepesi]] kazılarında, dünyanın en eski köyü bulunmuştur.<ref name="ntvmsnbc">{{Cite web | url = http://www.ntvmsnbc.com/news/328753.asp | başlık = Kültür ve tarih şehri: Diyarbakır | erişimtarihi = 21 Haziran 2008 | biçim = ASP }}</ref> Çayönü'ndeki insanlar zamanla göçebelikten yerleşik köy yaşama, avcılık ve toplayıcılıktan besin üretimine geçmiştir.
İlde sert ve kurak bir yayla iklimi hakimdir. Yazları çok sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı geçer. Kış aylarında sıcaklık nadiren de olsa -20 derecenin altını görmektedir. Güneydoğu Torosları kuzeyden gelen soğuk rüzgârları kestiği için kışları Doğu Anadolu’ya nazaran daha az soğuktur. Senelik yağış miktarı 496 milimetredir. Sıcaklık +46,2&nbsp;°C ile -24,2&nbsp;°C arasında seyreder.
 
Şehrin kent merkezinde, MÖ 3000 [[Hitit]] ve [[Hurri]]-[[Mittani]] egemenliği yaşanmıştır. MÖ 1260 yılına kadar egemenliklerini sürdüren Hurri-Mitaniler'den sonra sırasıyla [[Asurlular]], Aramiler, [[Urartular]], [[İskitler]], [[Medler]], [[Persler]], [[Büyük İskender|Makedonyalılar]], [[Selevkoslar]], [[Partlar]], [[Ermeniler]], [[Romalılar]], [[Sasaniler]], [[Bizanslılar]], [[Emeviler]], [[Abbasiler]], Şeyhoğulları, Hamdaniler, [[Mervaniler]], [[Selçuklular]], İnaloğulları, Nisanoğulları, [[Artuklular]], Eyyübiler, [[Moğollar]], [[Akkoyunlular]], [[Safeviler]] ve [[Osmanlılar]] Diyarbakır'a egemen olmuşlardır.<ref name="diyadin"/>
=== Bitki örtüsü ===
Diyarbakır topraklarının % 33’ü orman ve fundalık, % 40’ı ekili arâzi ve % 22’si çayır ve meralarla kaplıdır. İlkbaharda her yer yemyeşildir. Yaz aylarında ise dere kenarları dışında her yer [[bozkır]]dır, otlar tamâmen kurur. Vadilerde [[söğüt]], [[çınar]], [[ceviz]] ve [[kavak]] ağaçları, yükseklerde ise [[meşe]], [[ardıç]] ve yabânî meyve ağaçları yer alır. Ormanlık arâzi her ne kadar % 33 görülmekteyse de muntazam ormanlık saha çok azalmıştır.
 
[[Asurlular]] döneminde şehir, bölge valilik merkezi olmuştur. Mîlâttan sonra bir ve ikinci asırlarda şehir ve bölgesi için Romalılar ve Partlar arasında savaşlar yapılmıştır. Romalılar!ın hakimiyetine geçen şehir [[Roma İmparatorluğu]]'nun yıkılması ile [[Bizans]] yönetime geçmiştir. [[Ömer]] döneminde [[islâm]] ordusu Diyarbakır'ı ve çevresini fethetmiştir. [[Halid bin Velid]], Diyarbakır'a giren ilk islam kumandanıdır.<ref name="trbilgi">{{Cite web | url = http://ansiklopedi.turkcebilgi.com/Diyarbakır_tarihi | başlık = Diyarbakır Tarihi | erişimtarihi = 21 Haziran 2008 }}</ref> Diyarbakır böylece bir eyâlet olarak İslâm devletine bağlandı.
== Demografi ==
[[TÜİK]] verilerine göre ilin nüfusu, bütün köy ve ilçeleriyle beraber, 2010 itibariyle 1.528.958'dir<ref>[http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=turkiye_il_koy_sehir.RDF&p_il1=21&p_kod=2&p_yil=2010&p_dil=1&desformat=html TUIK websitesi]</ref> ve nüfusu ile il Doğu ve Güneydoğu Anadolunun en büyük illerinden biridir. Kilometrekareye düşen insan sayısında Türkiye ortalaması 88 iken Diyarbakır'da bu sayı 95’tir.{{fact}} 1990-2000 döneminde yıllık nüfus artış hızı binde 21.73 olup binde 18,3 olan Türkiye ortalamasının üstündedir.{{fact}} Diyarbakır şehir merkezinin nüfusu ise 834.854 dir.<ref>[http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=buyukbelediye.RDF&p_il1=21&p_kod=2&p_yil=2010&p_dil=1&desformat=html]</ref>
 
869-899 yılları arasında Diyarbakır ve çevresinde Şeyhiler Hânedânı hüküm sürmüştür fakat Halîfe Mütazıd bu hakimiyete son vermiştir. Daha sonraki yıllarda Hamdânîler hâkim oldularsa da, 990 yılında bölgeye hâkim olan [[Mervaniler]] 1096 yılına kadar saltanat sürdü. [[Alparslan]] 1071 [[Malazgirt Savaşı]]'ndan bir sene önce Diyarbakır’a geldi. [[Mervaniler|Mervânîler]], Selçuklular'a tâbi oldu.<ref name="trbilgi"/> [[Melikşah]]'ın vefatından sonra Diyarbakır'da egemenlik [[Suriye Selçukluları]]'na geçti.
== Gastronomi ==
 
[[Karpuz]]u ile ünlenen Diyarbakır, ana yemek olarak [[ciğer kebabı]], [[içli köfte]], [[çiğ köfte]], [[bulgur pilavı]], [[kaburga]], [[keşkek]], [[lebeni]]; tatlılardan ise [[burma]] [[kadayıf]] ve [[sütlü nuriye]] ile yemek kültürü açısından da zengindir.<ref>[http://www.diyarbakirturizm.gov.tr/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF64C9C7E66308B19B2B98091CB91374CB Yöre Mutfağı (Gastronomi)] ''diyarbakirturizm.gov.tr''</ref>
Eyyûbî lideri Melik Kâmil, Selçuklular'ın yönetimindeki şehri ele geçirdi. 1259'da şehir, [[İlhanlılar]]'a geçti. İlhanlılar, bölgeyi [[Artukoğulları]]'na bıraktılar. 1401 yılında [[Akkoyunlular]] yönetiminde, devletin başkenti oldu. Artukluların egemenliğine son veren [[Safevi]]ler böylece şehri ele geçirdi. Artuklu ve Safevi dönemlerinde kente önemli bir Türkmen kökenli nüfus yerleşimi olmuştur.
 
1507-1515 yılları arasında [[Anadolu Beylikleri]], [[Memlükler|Memlûkler]] İran-[[Safevi|Safevî]] devletleri arasında bu bölge için mücadele devam etti. Osmanlı hükümdarı [[Yavuz Sultan Selim]], Diyarbakır'ı ve bütün Güneydoğu Anadolu’yu <ref name="trbilgi"/> 15 Eylül 1515'te [[Bıyıklı Mehmet Paşa]] kumandasında [[Osmanlı]] egemenliğine kattı.
 
Diyarbakır, Osmanlılar döneminde önemli eyaletlerden birinin merkezi olmuş, doğuya sefer yapan orduların hareket üssü ve kışlağı görevini görmüştür. [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun son dönemlerinde özellikle [[I. Dünya Savaşı]]'nın yakın zamanlarında hastalık, yangın ve sefalet yüzünden büyük sıkıntı çeken Diyarbakır; Cumhuriyet devrinde büyük ve önemli imar, sosyal, kültürel ve ekonomik hareketler yaşamıştır. 1950'lerden sonra yeni şehir kurulmuş; yollar, hastaneler, okullar ve modern yapılarla gün geçtikçe büyümüş ve gelişmiştir. Yeni şehir kara, hava ve demir yolarıyla Türkiye'nin dört bir yanına bağlanmış önemli merkezlerden biri haline gelmiştir.
 
== Coğrafya ==
=== Jeopolitik konumu ===
Diyarbakır, [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi]]'nin orta kısmında, [[El Cezire]]'nin ([[Mezopotamya]]) kuzeyinde yer almaktadır. Doğuda [[Batman]] ve [[Muş]], batıda [[Şanlıurfa]], [[Adıyaman]], [[Malatya]], kuzeyde [[Elazığ]] ve [[Bingöl]], güneyde ise [[Mardin]] illeri bulunmaktadır.<ref>{{Cite web | url = http://rmyo.gop.edu.tr/aykac/Turkiye/diyarbakir.htm | başlık = Diyarbakır | erişimtarihi = 23 Haziran 2008 }}</ref>
 
=== İklim ===
Diyarbakır'da sert bir kara iklimi egemendir.<ref name="valilik">{{Cite web | url = http://www.diyarbakir.gov.tr/cografya.asp | başlık = Coğrafi Konum | erişimtarihi = 23 Haziran 2008 }}</ref> Yazları çok sıcak geçer fakat kışları [[Doğu Anadolu Bölgesi]] kadar soğuk geçmez. Bunun başlıca nedeni [[Toroslar|Güneydoğu Toroslar]] yayının kuzeyden gelen soğuk rüzgarları kesmesidir.<ref>{{Cite web | url = http://www.diyadinnet.com/YararliBilgiler-637&Bilgi=diyarbak%C4%B1r-co%C4%9Frafi-konumu-ve-co%C4%9Frafyas%C4%B1 | başlık = Diyarbakır Coğrafi Konumu Ve Coğrafyası | erişimtarihi = 23 Haziran 2008 }}</ref> En sıcak ortalaması 31 derece, en soğuk ay ortalaması ise 1,8 derecedir.<ref name="valilik"/> Günümüze kadar ölçülen en yüksek sıckalık 46,2 derece ile [[21 Temmuz]] [[1937]] gününde, en düşük sıcaklık ise -24,2 derece ile [[11 Ocak]] [[1933]] gününde yaşanmıştır.<ref>{{Cite web | url = http://www.meteor.gov.tr/2006/tahmin/tahmin-iller.aspx?m=DIYARBAKIR | başlık = İl ve ilçelerimizde hava- Diyarbakır | erişimtarihi = 23 Haziran 2008 }}</ref>
 
Yıllık [[yağış]] ortalaması 496 milimetre olan şehirde, bu yağışın %2'lik kısmı yaz aylarında düşmektedir. Kuzeydeki dağların eteklerine doğru gidildikçe yağışlar da artar.<ref name="valilik"/>
== Kültür ==
Devlet Tiyatrosu ve Büyükşehir Belediye Tiyatrosu Diyarbakır il merkezinde yer almaktadır.
 
=== MüzelerBitki Örtüsü ===
[[Güneydoğu Anadolu]]'nun doğal bitki örtüsü olan [[bozkır]], Diyarbakır'da da egemendir.<ref>{{Cite web | url = http://www.ekodialog.com/Turkiye_ekonomi/guney_dogu_anadolu.html | başlık = Güneydoğu Anadolu Bölgesi | erişimtarihi = 23 Haziran 2008 }}</ref> Bozkır biltki örtüsü içinde otsu bitkiler daha fazladır. Bunlar ilkbaharda kısa bir süre içinde yeşerip çiçeklenir, ama yağışların kesilmesiyle yaz başında kururlar. Çevredeki dağlar, yer yer [[meşe]] ormanlarıyla kaplıdır.<ref name="valilik"/> Ormanlık alanlar ilin toplam yüzeyinin onda birini bile bulmaz.
Diyarbakır (Arkeoloji) Müzesi, Ziya Gökalp Müze Evi, Gazi Köşkü müze evi, Cahit Sıtkı Tarancı Müze Evi günümüzde Diyarbakır'ın aktif müzeleridir. Robotik bilimin babası{{fact}} sayılan Diyarbakırlı El Cezeri adına yakın zamanda bir müze açılacaktır.{{fact}} Müze Dicle Üniversitesi, Dicle Teknokent'te yer alacaktır.
 
==== DiyarbakırAkarsular Müzesi ====
Diyarbakır şehrinin en önemli akarsuyu [[Elazığ]] ili sınırları içinden çıkan [[Dicle]] nehridir. Nehir, Diyarbakır şehrinin bulunduğu lav sahanlığının doğu kesimine paralel akar. Burada nehir vadisinin tabanı 600 m’ye iner. Diyarbakır’ın güneyinde 8&nbsp;km mesafede doğuya yönelir.<ref>{{Kaynak wiki
Diyarbakır'da ilk müze 1934 yılında Ulu Cami'nin devamı olan Senceriye (Zinciriye) Medresesinde açılmıştır. 1985 yılında ise Elazığ Caddesi üzerinde bulunan yeni binasına taşınmıştır. Müzede [[Neolitik Çağ]]'dan itibaren Eski Tunç, Urartu, Asur, Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu, Akkoyunlu ve Osmanlı devirlerine ait eserler kronolojik olarak sergilenmektedir. Çoğunluğu [[Artuklular]] döneminden kalma çok sayıda sikke ile yöresel, etnografik nitelikli eserler de müzede teşhir edilmektedir.
|url=http://tr.wikipedia.org/wiki/Dicle
|tarih= 18 Haziran 2008
|dil= Türkçe
|madde=Dicle
}}
</ref> Dicle, Diyarbakır ilindeki [[akarsu]]ların tümüne yakınını toplar. Yalnızca ilin kuzeybatı köşesindeki küçük bir alanın suları [[Fırat]] ırmağına gider.<ref name="valilik"/>
 
==== ZiyaNüfus Gökalp Müze Evi ====
[[Dosya:Diyarbakirwalls.jpg|thumb|150px|Diyarbakır surları]]
Ziya Gökalp'in doğdu ev müze haline getirilerek, şahsi eşyaları sergilenmektedir.
[[Dosya:Tigris River At Diyarbakir.JPG|thumb|150px|Dicle Nehri, Diyarbakır]]
 
Diyarbakır ilinin nüfusu, [[TÜİK]] [[2010]] nüfus sayımına göre 1.528.958'dir.<ref>[http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=turkiye_il_koy_sehir.RDF&p_il1=21&p_kod=2&p_yil=2010&p_dil=1&desformat=html]</ref> Fakat bu toplam il nüfusudur yani köyleriyle ve ilçeleriyle birlikteki nüfustur. Şehir merkezi yani asıl Diyarbakır kentinin merkez nüfusu ise 843.460'tır.<ref name="ref791">[http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=buyukbelediye.RDF&p_il1=21&p_kod=2&p_yil=2010&p_dil=1&desformat=html]</ref> =<ref>{{Cite web | url = http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnks=&report=turkiye_ilce_koy_sehir.RDF&p_il1=21&p_kod=1&desformat=pdf&ENVID=adnksEnv | başlık = Diyarbakır Nüfus Durumu | erişimtarihi = 23 Haziran 2008 | biçim = PDF }}</ref> Fakat Diyarbakır kent nüfusu hakkında bazı yabancı kuruluşlar ise nüfusun daha yüksek olduğu şeklinde bazı iddialar ileri sürmüşlerdir. Nüfusu ile Gaziantep'ten sonra Güneydoğu'nun ikinci büyük kentidir. Kilometrekareye düşen insan sayısı [[Türkiye]] ortalaması 88 iken Diyarbakır'da bu sayı 95’tir. [[1990]]-[[2000]] döneminde yıllık nüfus artış hızı binde 21.73, Türkiye ortalaması binde 18,3'dür. Diyarbakır merkezinini nüfusu ise 843.460'tır. [[TÜİK]].<ref name="ref791" />
==== Cahit Sıtkı Tarancı Müze Evi ====
Cumhuriyet devrinin ünlü şairlerinden [[Cahit Sıtkı Tarancı]]' nın doğduğu ev [[1973]] yılında müze haline getirilmiştir. Aynı zamanda Diyarbakır mimarisinin tüm özelliklerini taşıyan müzede ünlü şairin şahsi eşyaları da sergilenmektedir
 
Diyarbakır nüfusunun yüzde 53'ünü [[çocuk]]lar oluşturmaktadır.<ref>{{Cite web | url = http://www.yeniaktuel.com.tr/tur103,118@2100.html | başlık = Diyarbakır'ın yüzde 53'ü çocuk | erişimtarihi = 23 Haziran 2008 }}</ref> İl genelinde erkek nüfusunun yarısının 17 yaşından, kadın nüfusunun yarısının da 18 yaşından genç kişiler oluşturmaktadır.<ref name="söz">{{Cite web | url = http://www.diyarbakirsoz.com/haberdetay.asp?newsid=3307 | başlık = KENTİN NÜFUS HARİTASI ÇIKTI | erişimtarihi = 23 Haziran 2008 }}</ref> Diyarbakır nüfusunun yüzde 87'sini Diyarbakır doğumlular oluştururken, Diyarbakır doğumlu olmayan nüfus için de ilk sayı [[Mardin]], ikinci sırayı [[Bingöl]] doğumlular almaktadır. İl merkezinde evli olanlar,toplam nüfusun yüzde 53'ünü oluşturmaktadır.<ref name="söz"/>
== Önemli Yerleri ==
==== Diyarbakır Kalesi ====
Surların uzunluğu 5,5&nbsp;km, yüksekliği 10–12 metre, kalınlığı 3–5 metredir. Çin Seddi'nden sonra en büyük sur olma özelliğini taşımaktadır. Dicle vadisinden yaklaşık 100 metre yükseklikte geniş bir düzlük üzerine kurulmuştur. Dış kalenin 82 burcu vardır. Burçlar arasında geniş bir yol vardır, bu duvarlar 70 santimetre kalınlığındadır. Burçlar çoğunlukla yuvarlaktır, ancak dört ve altı köşeli olanlar da vardır.
 
== Camiler, Kiliseler ve Sinagoglar ==
==== Malabadi Köprüsü ====
=== Ulu Camii ===
{{anamadde|Malabadi Köprüsü}}
{{ana|Diyarbakır Ulu Camii}}
Bu köprü [[Akkoyunlular]] zamanından kalma bir tarihi köprüdür. [[Silvan]] ilçesinde bulunmaktadır.
Çok sağlam, kara taştan yapılmış, Anadolu’nun en eski camiilerindendir. M.S. 639 yılında islam orduları Diyarbakır’ı fethedince Mar-Toma Kilisesi’nin camiiye çevrilmesiyle kurulmuştur. islam aleminde 5. Haremşerif olarak tanınmaktadır. Duvarlarında birçok uygarlığın kitabesi bulunmaktadır.
 
[[Dosya:Diyarbakirulucami.jpg|thumb|left|220px|left|Ulu Cami, Diyarbakır]]
== Köprüler ==
==== Dicle Köprüsü (On Gözlü Köprü) ====
Köprü, yazıtından anlaşılacağı üzere [[Mervaniler]] devrinde Diyarbakır hükümdarı [[Nizamüddevle Nasr]] tarafından 1065 tarihinde yaptırılmıştır. {{fact}}
 
==== HaburmanSafa KöprüsüCamii ====
Palu (Parlı) Camii ismi de verilen yapı 1532 yı­lında yapılmış bir [[Akkoyunlu]] eseridir. Çini ve motiflerle süslen­miş çok zarif olan minaresinin son zamanlara kadar kılıfla muhafaza edildiği söylenmektedir. Batısında büyük Hekim [[Muslihiddin-i Lari]]’nin mezarı vardır.
Köprünün beş satırlık kitabesinden [[Zübeyde Hatun]] tarafından 1179’da yaptırıldığı öğrenilmektedir. Zübeyde Hatun [[Artuklu]] Necmüddin Albi’nin (1152-1176) kızı olup, bu köprüyü kendi parası ile yaptırmıştır. {{fact}}
 
=== CamilerBehram Paşa Camii ===
{{ana|Behram Paşa Camii}}
==== Diyarbakır Ulu Camii ====
[[Behram Paşa Camii]], [[1572]] yılında Diyarbakır Valisi [[Behram Paşa]] tarafından Mimar sinan’a yaptırılmış Osmanlı eseridir. camiinin yapımına kapısı üzerindeki kitâbesine göre 972 (1564-65) yılında başlamış ve 980 (1572) tarihinde tamamlamıştır. Ayrıntılarıyla Diyarbakır’ın yerel mimarisini yansıtan yapı, boyutlarıyla İstanbul’daki sadrazam camilerinden geri kalmıyor Caminin çok süslü minberi bir sanat harikasıdır. Tamamen kesme taştan yapılmıştır. tek kubbeli bir yapıdır. Sakıflı son cemaat yeri, aynı üslupta yapılmış önündeki şadırvanı ile sütunlu bir saray girişini anımsatmaktadır. Bu tip sakıflı girişlere Osmanlı Dönemi yapılarında rastlanmakla birlikte burada olanakların sonuna kadar zorlandığını görüyoruz. Güneye özgü taş işçiliğinin eklenmesi, yerel özelliklerin katılmasıyla Osmanlı Mimarisinin ana şemalar kalmakla beraber bulunduğu yerlerde yerli geleneklerle beslenerek, az da olsa değişik bir karaktere büründüğünü izlemekteyiz. Giriş kapısının üstündeki sağ ve sol sahanların ters düzeninin bugünkü in­şaatlarda kullanılan modern sıkıştırma usulünün günümüzden 400 sene önce taş inşaatına tatbiki suretiyle yapılması fen adamları­nın dikkatini çekmekte ve takdirini kazanmaktadır. 5 Mayıs 1828’de Behram Paşa Camisi minaresine yıldırım düştü ve ancak 1930’da onarılabildi.
{{anamadde|Diyarbakır Ulu Camii}}
Diyarbakır Ulu Camii, Diyarbakır Kalesi'nin surları üzerinde Harput Kapısı ile Mardin Kapısı'nı birleştiren eksenin batısında yer alan cami. Diyarbakır Ulu Camii, İslam'ın 5. Harem-i Şerifi olarak kabul edilmektedir.
 
==== Behram PaşaNebi Camii ====
[[Akkoyunlular|Akkoyunlu]] eseri olup, 15. yüzyıldan kalma taşla örtülü tek kubbeli bir camiidir. Minaresinde [[Muhammed bin Abdullah|Muhammed]]'den (Kaalen Nebiye) diye bahseden kitabelerin çokluğundan dolayı ''Nebi'' veya'' Peygamber Camii'' denildiği sanılmaktadır. 1530 yılında Hacı Hüseyin adlı bir kasap tarafından yaptırılan minare­si 1960 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce yeri değiştirilerek onarılmıştır.
1564-72 yılları arasında Behram Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mimar Sinan dönemi yapıları arasında yer almaktadır. Mukarnasları oldukça ustalıklıdır. Mihrapta yer alan çinileri dikkat çekicidir.
 
==== Şeyh Mutahhar ( Dört Ayaklı Minare )Fatihpaşa Camii ====
Kurşunlu Camii’de denilmektedir. 1516-1520 yılları arasında şehrin ilk Osmanlı valisi Diyarbakır’lı Bıyıklı Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. ilk Osmanlı eseri­dir. Duvarları çok güzel Osmanlı çinileri ile kaplıdır. Mihrabı ve min­beri görkemli bir sanat yapıtı olan camii’nin ayrıntıları Selçuklu tarzındadır. [[Cumhuriyet]] devrinde onarılan camii’nin yanında bir de türbe vardır. Daha önce çok geniş olan cami havlusu doksanların ortasında bölünmüştür. Cami bünyesinde bir kûmbette bulunmaktadır.
Balıkçılarbaşı semtindeki Kasım padişah diye de adlandırılır. Camii Şeyh Mutahhar türbesinin bulunduğu arsa üzerinde inşa edildiği için bu adı almıştır. Minaresindeki kitabesinde camiinin 1500 tarihinde Akkoyunlu sultanı Kasım Bey'in zamanında yapıldığı yazar. 4 yalın sütun ile başlıklar üzerinde oturan kare mimarisi ile '''Anadolu camiileri içinde tek örnek''' oluşturmaktadır.
 
==== SafaHüsrevpaşa Camii ====
[[Osmanlı]] devri Diyarbakır Valile­rinin ikincisi olan [[Hüsrevpaşa]] tarafından [[1512]]-[[1528]] tarihleri ara­sında yaptırılmıştır. Bina önce Üsreviye Medresesi adı ile yaptırılmıştır. Kesme taştan yaptırılmış olan minaresi Selçuklu tar­zında olup, sarkıtlarla süslüdür.
15. yüzyılda, Akkoyunlular döneminde, Uzun Hasan tarafından yaptırılmıştır ve dönemin mimari başyapıtlarındandır. Özellikle minaresinin taş işçiliği dikkat çekicidir. Minaresinin harcının Diyarbakır çevresinde yetişen kokulu bitkilerle karıldığı için yakın zamanlara kadar sadece Cuma hutbelerinde minarenin kılıfının çıkarıldığı bilinmektedir.
 
==== KaleMelik Camii (Hz. Süleyman–NazıriyeAhmet Camii) ====
Melik Ahmet Paşa tarafından 17. Yüzyılda yaptırılmıştır. Tümü çiniden yapılmış mihrabı çok ilgi çe­kicidir. Minaresine yarıya kadar birbirini görmeyen iki merdiven­le çıkılır, yarıda bu iki merdiven birleşir. Kaidesinin süslemeciliği oldukça inceliklidir. Çini mozaiklerle süslü kabartmalar ince ve ustalıklı bir beğeni örneğidir.
Hz. Süleyman Camii, Nisanoğlu Ebul Kasım tarafından 1155-1169 yılları arasında yaptırılmıştır. '''Cami bitişiğinde Osmanlılar döneminde yapılan Halid Bin Velid'in oğlu Süleyman ile Diyarbakır'ın Araplar tarafından alınışı sırasında şehit düşen diğer sahabelerin yattığı Meşhed bulunmaktadır.'''
Diyarbakır’ın fethi sırasında şehit olan Halid Bin Velid'in oğlu Süleyman dahil 27 sahabe bu bölgede, 13 sahabe ise surların farklı bir yerinde şehit oldu. Yaralanan Sultan Sasa’nın da 6 ay sonra şehit olmasıyla birlikte bölgeye toplam 41 sahabe defnedildi. Diyarbakır’da mezar yerleri kesin olarak bilinen 30 sahabenin 27'sinin kabri bu camidedir.
27 şehit sahabenin kabirleri Türkiye'nin her yerinden ziyaretçi akınına uğramaktadır.
 
=== Kiliselerİskender Paşa Camii (Merkez) ===
Diyarbakır’da İskender paşa Mahallesi’nde bulunan bu camiyi Diyarbakır’da 14 yıl valilik yapan İskender Paşa 1551 yılında yaptırmıştır. Bazı yazmalarda bu caminin Mimar Sinan eseri olduğuna dair bilgiler bulunuyorsa da Mimar Sinan’ın eserlerini derleyen Tuhfetûl Mimarin’de ismi geçmemektedir.
==== Meryem Ana Süryani Kadim Kilisesi ====
Ortodoks Süryanilere ait bir kilisedir. 3. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen yapı, günümüze dek birkaç kez yanmış, yıkılmış, yenilenmiş, defalarca onarım geçirmiştir. Mardin'deki Deyr-ül Zafaran'dan gelen Patrik 2. Yakup, 1871 yılında ölene kadar burada yaşamış ve yapı o dönemde Patriklik Merkezi olarak hizmet vermiştir.
 
Osmanlı mimarisinde belirli bir plan tipinin uygulandığı bu caminin önünde şadırvanı, doğusunda da türbesi bulunmaktadır. Son cemaat yeri dört sütun ve köşelerdeki L şeklinde ayakların taşıdığı beş bölümden meydana gelmiştir. Sivri kemerlerle birbirine bağlanmış olan sütunların başlıkları oldukça sadedir.
==== Saint Georgi (Kara Papaz) Kilisesi ====
Kırkdamaltı Kilisesi olarak da bilinen Saint Georges Kilisesi 3.yüzyılda Diyarbakır Belisırma Bölgesi'ndeki en yüksek kilise olup, Amirarzes Basileios ve eşi Tamara tarfından yaptırılmıştır. 1283-1295 yılları arasında dekore edilmiştir. Birapsisli bazilikal planlı olan kilisede bulunan fresklerde, incilin hikâye ettiği tüm konular ile Selçuklu Sultanı II. Mesud’un resmi tasvir edilmiştir. Giriş bölümünü oluşturan mekân kayanın bir bölümünün kopması sonucu tahrip olmuştur.
 
Kare planlı, 14,76 x 14,76 m ölçüsündeki ibadet mekanının üzeri merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Buradaki tromplar da çok aşağıdan başlamakta ve ortası bir çizgi ile ikiye ayrılmaktadır. Trompların arası da birer kemerle birbirlerine bağlanmıştır. Bu tromplara dayanan kubbe dışarıdan onaltıgen bir kasnağa oturmaktadır.
==== Mar Petyun Kilisesi ====
Özdemir Mahallesi'nde, Yeni Kapı Caddesi'ndedir. Ne zaman inşa edildiği tam olarak bilinmeyen ve 17. yüzyıla tarihlenen kilise, Katolik mezhebinden Keldaniler tarafından günümüzde de kullanılmaktadır.
 
Mihrap taştan olup mukarnaslıdır. Osmanlı mihraplarının bir benzeridir. Minber orijinalliğinden uzaklaşmış ahşap bir eserdir.
=== Hanlar ve Kervansaray ===
Diyarbakır’ın önemli yapıları arasında hanların önemli bir yeri vardır. Bunların başında Deliller Hanı, Hasan Paşa Hanı, Çifte Han ve Yeni Han gelmektedir.
 
İskender Paşa Camisi Erken Osmanlı devri mimarisinin özelliklerini taşımasına rağmen, bir bakıma da Diyarbakır camilerinin etkisinde kalarak yapılmıştır. Caminin sol tarafına silindirik gövdeli, tek şerefeli taş minare eklenmiştir.
Diyarbakır, İpek yolunun üzerinde oluşundan ötürü belirli güzergahlar üzerinde han ve kervansaraylar yapılmıştır. Anadolu Selçuklularının da uyguladığı bu düzeni Osmanlılar da sürdürmüşlerdir.
 
==== DelillerDört HanıAyaklı (HüsrevMinare Paşa Hanı) ====
[[Akkoyunlular|Akkoyunlu Kasım Han]] tarafından yaptırılan Şeyh mutahhar Ca­mii’sinin dört ayaklı minaresi yekpare dört sütun üzerinde inşaa edilmiş ilginç anıtlardandır. Minarenin sütunları altından yedi defa geçenin her dileğinin yerine geldiğine inanılır.
[[Hüsrev Paşa Hanı]] adıyla anılan yapı 1527 yılında aynı şahıs tarafından yaptırılmıştır. Halk arasında Deliller hanı denilmesinin nedeni her yıl islam ülkelerinden Hicaza gitmek üzere bu handa toplanan hacı adaylarını götürecek delillerin burada kalmalarındandır. Yapı iki katlıdır. Restore edilerek 120 yataklı turistik modern bir otel olarak hizmete açılmıştır. {{fact}}
==== Hasanpaşa Hanı ====
[[Ulu Camii]]'nin karşısındadır. Osmanlı valilerinden [[Vezirzade Hasan Paşa]] tarafından 1572-1573 yıllarında yaptırılmıştır. {{fact}}Günümüzde kafelere, restorantlara, kitapçılara, antikacılara ev sahipliği yapmaktadır.
==== Sülüklü Han ====
Sülüklü Han 1683 yılında Hanilioğlu Mahmut Çelebi ve kız kardeşi Atike Hatun tarafından yaptırılmıştır.
==== Surlar ====
Diyarbakır Surları: Çin Seddi'nden sonra en uzun sur olması ile ünlenen Diyarbakır Surları 5.5 km uzunluğunda ve 7-8m yüksekliğindedir.16 kalesi ve 5 çıkış kapısı olan siyah bazalt surlar, kentin en ilgi çekici yeridir. Ortaçağ askeri mimarisinin muhteşem örneğini oluşturan bu surlar yazıtlar ve kabartmalarla dekore edilmiştir.
 
=== KaplıcalarMes'udiye Medresesi ===
[[Ulu Camii]]’nin kuzeyinde ve cami­i’ye bitişiktir. 1198 yılında Artuklu Melikül Mesut Kutbudin Ebu Muzaffer Sokman zamanında inşaasına başlandığı üzerindeki ki­tabeden anlaşılmaktadır. Motif ve kitabeleriyle çok değerli bir sanat eseri olan medresenin avlusundaki mihrabın iki yanına ustaca yer­leştirilmiş döner taş sütunlar binanın herhangi bir yerinde mey­dana gelecek çökmeyi veya kaymayı tespit için konulmuştur. Bina kesme taştan iki katlı olarak yapılmıştır. Mesudiye medresesi içinde öğrenim yapılan Anadolu’nun ilk üniversitesidir.
{{Başlık taslak}}
 
=== ÇarşılarZenciriye Medresesi ===
Sincariye Medresesi’de denilir. Bina [[1198]] yılında yapılmış olup, mimarının adı isa [[Ebu Dirhem]]’dir.
{{Başlık taslak}}
 
[[Dosya:Ephrem.jpg|thumb|220px|left|Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi'ndeki [[Ephrem the Syrian]] ikonu.]]
== Eğitim ==
[[Dosya:Dicle Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi.jpg|thumb|right|250px|[[Dicle Üniversitesi]], [[Diyarbakır]]]]
[[2009]] yılında, Diyarbakır ilinde 1281<ref>[http://diyarbakir.meb.gov.tr/mods.php?go=okul diyarbakir.meb.gov.tr]</ref> okul bulunmaktadır:
* Ana Okulu Sayısı: 90
* İlköğretim Okulu Sayısı: 3096
* Genel Lise Sayısı: 540
* Özel Okullar Sayısı: 97
* Meslek Lisesi Sayısı: 25
* Yabancı Dil Eğitimi Veren Liselerin Sayısı: 116
 
=== Meryem Ana Kilisesi ===
Öğretmen Sayısı 15.021'dir. Erkek öğrenci sayısı 214.462, kız öğrenci sayısı 181.413 olmak üzere Diyarbakır ilinde toplam öğrenci sayısı 395.875'dir.{{fact}}
3. Yüzyıldan kalmadır. Zamanla bir­çok onarım görmüş olup, Bizans devrinden kalma mihrabı, Ro­ma biçimi kapısı ilginçtir. Kilisede bazı azizlerin türbesi bulunmaktadır. Şehrin en güzel [[Süryani Kadim Yakubi mez­hebi]] kilisesidir. Diğer bir kilisede Keldani Kilisesidir.
 
=== DicleDiğer üniversitesiÖnemli Camiler ===
Ömer Şaddat Camii, Kadı Camii, Hacı Büzürk Camii, Arap Şeyh Camii, Lala Kasım Camii, Kurt İsmail Paşa Camii şehrin diğer önemli camileridir.
{{anamadde|Dicle Üniversitesi}}
1978'de Ankara Üniversitesi bünyesinde açılmıştır. Şu an bünyesinde 13 Fakülte, 11 Meslek Yüksekokulu, 5 Yüksekokul, 1 Konservatuar, 3 Enstitü, 8 Uygulama ve Araştırma Merkezi, 1 Eğitim ve Araştırma Hastanesi yer almaktadır. Dicle Üniversitesi Dicle'nin doğusuna kurulmuştur ve 60 hektar alana sahiptir. Yüzölçümü bakımından Dicle Üniversitesi, Türkiye'nin en büyük üniversitelerinden biridir.{{fact}}
 
== Müzeler ==
== Diyarbakır'da Yerel Medya ==
=== Arkeoloji Müzesi ===
''' Yerel TV Kanalları'''
Diyarbakır'da ilk müze [[1934]] yılında Ulu Cami'nin devamı olan Zinciriye Madresesi'nde açılmıştır. 1985 yılında ise [[Elazığ]] caddesi üzerinde bulunan Dedeman Oteli arkasında bulunan yeni yapısına taşınmıştır.Müzede Diyarbakır yöresinden kazılar,satın alma ve müsadere yoluyla edinilen eserler, [[Neolitik Çağ]]'dan itibaren [[Tunç Devri|Eski Tunç]], [[Asur]], [[Urartu]], [[Helenistik]], [[Roma]], [[Bizans]], [[Artuklular|Artuklu]], [[Selçuklu]], [[Akkoyunlu]] ve [[Osmanlı]] devirlerine ait eserler kronolojik olarak sergilenmektedir.ayrıca bunlardan başka birçok başka eser de sergilennmektedir.
* [[Gün TV]]
* [[TV 21]]
* [[Can TV (Diyarbakır)|Can TV]]
* [[Söz TV]]
* [[Amed TV]]
* [[Diyar TV]]
 
=== Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi ===
''' Yerel Radyo Kanalları'''
Şair [[Cahit Sıtkı Tarancı]]'nın doğduğu bu ev geleneksel Diyarbakır evlerine güzel bir örnek teşkil etmektedir. 1973 yılında [[Kültür Bakanlığı]] tarafından satın alınıp müze haline getirtilmiştir. Müzede [[Cahit Sıtkı Tarancı]]'nın eşyaları, mektupları ve kitapları sergilenmektedir.
* [[Çağrı FM]]
* [[Aktüel FM]]
* [[Nur FM]]
* [[Gün Radyo]]
* [[Can Radyo]]
* [[Aksa FM]]
 
=== Ziya Gökalp Müzesi ===
== Ulaşım ==
[[Ziya Gökalp]]'in yaşadığı bu ev 1956 yılında müze haline getirtilmiştir. Gökalp'in eşyaları, mektupları ve kitapları sergilenmektedir.
İle [[havayolu]], [[karayolu]], [[demiryolu]] ile ulaşmak mümkündür.
 
== Sosyal Aktiviteler ==
===Havayolu===
Diyarbakır ili son dönemlerde önemli atılımlara ev sahipliği yapmıştır. Bunların başında ise bölgenin önemli işadamlarından biri olan Cebeli Dinç'in temellerini attığı ''' Dicle At Çiftliği''' gelmektedir. Bölgede bir ilk olması bakımından dikkatleri çekmektedir. Tesisin 2009'un ortalarında hizmete girmesi bekleniyor.
Diyarbakır'a her gün [[Ankara]],[[İstanbul]] ve [[İzmir]]’dan düzenli olarak [[Antalya]],[[Adana]] ve [[Bursa]]'ya ise haftanın belirli günlerin de seferler düzenlenmektedir.Sivil-askeri havalimanı olan [[Diyarbakır Havaalanı]] şehir merkezine 6 km. uzaklıktadır.
 
===Demiryolu El Sanatları ===
Diyarbakır'ın [[el sanatları]] içerisinde [[kuyumculuk]], [[ipekçilik]], [[bakırcılık]] önde gelmektedir. Diyarbakır el sanatları, [[I. Dünya Savaşı]]'na kadar çok ilşeri bir düzeydeydi. Örneğin [[Konya]]'daki [[Mevlana|Mevlana türbesinin ikinci kapısı]], [[Bağdat]]'taki İmam-ı Azam türbesinin altın ve gümüş işlemeli kapısı ile avize, şamdan ve kandilleri Diyarbakır'da yapılmıştır.
Diyarbakır Tren İstasyonu adındaki bir gar bulunmaktadır. [[Adana]]'dan [[Elazığ]]'a giden Fırat Ekspres Diyarbakır Tren İstasyonu'nda durmaktadır. Bölgesel Trenler bazında [[Diyarbakır]]-[[Batman]], [[Diyarbakır]]-[[Kurtalan]] ve [[Diyarbakır]]-[[Adana]] güzergahları vardır.
 
Eskisi kadar olmamakla birlikte günümüzde önemini koruyan bu el sanatlarında hasır bilezik, kişmiş gerdanlık, gümüş işlemeli nalın ve çekmeceler Diyarbakır'ın kuyumcularının beğenilen ürünleri arasındadır. Köylerde el dokumacılığı ve halı, kilim üretimi de yapılmaktadır.
===Karayolu===
[[Diyarbakır]]'dan [[Türkiye]]'nin her yerine otobüs ile yolculuk mümkündür. Otogar şehir merkezine 4 km uzaklıktadır. İlin bazı illere olan karayolu uzaklıkları şöyledir:
 
=== Halk Oyunları ===
{| bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="1" cellspacing="0" border="1" style=font-size:95%; border:gray solid 1px; border-collapse:collapse;
Davul, zurna eşliğinde oynanan Diyarbakır oyunları yörenin aşk, ıstırap ve bazen de aşiretlerinin sosyal durumlarını konu alır. Oyunlardan bazıları; Delilo, Halay, Esmer, Çaçan, Tekayak, Çiftayak ve Çepik'tir. Bu oyunların kendilerine özgü özellikleri, ayrı figür ve hareketleri vardır.
|-bgcolor="f7f8ff"
!rowspan="1" |İller
![[Adana]]!![[Adıyaman]]!![[Ankara]]!![[Gaziantep]]!![[İstanbul]]!![[İzmir]]!![[Elazığ]]!![[Malatya]]!![[Mardin]]!![[Mersin]]!![[Siirt]]!![[Şanlıurfa]]!![[Konya]]
|-bgcolor="f7f8ff"
!cospan="1" |Uzaklık (Km)
!536!!207!!940!!329!!1.381!!1.436!!162!!263!!86!!610!!216!!184!!950
|}
 
=== SporMutfak ===
Binlerce yıl [[Arap]], [[Ermeni]], [[Kürt]], [[Süryani]], [[Türk]], [[Yahudi]] ve [[Zaza]] halklarının içiçe yaşadığı Diyarbakır'da, bu kültürlerin bileşiminden meydana gelen yemek kültürü bir hayli zengindir. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlar (sumak, kişniş, karabiber vs.), pirinç, sakatat çeşitleri, tereyağı ve bulgurdur. Bu nedenle Diyarbakır mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Diyarbakır lahmacunu ve kadayıfının yanı sıra peyniri ile de ünlüdür. En ünlü yemekleri kaburga dolması, sac tava, meftune ve ciğer kebabıdır.
[[Diyarbakırspor]] 24 Haziran 1968'de, amatör futbol liginde olan Diclespor ve Yıldızspor'un birleşmesi ile kurulmuştur, renkleri kırmızı ve yeşilden oluşmaktadır. Amblemi ise [[Diyarbakır Sur'u]] ile Diyarbakır karpuzundan oluşmaktadır. Diyarbakırspor'un ilk başkanı, o zamanın Belediye Başkanı [[Nejat Cemiloğlu]] olmuştur.
 
== GaleriAyrıca bakınız ==
* [[Diyarbakır Kitap Fuarı]]
<center><gallery>
Dosya:Great_Mosque_Diyabakir.jpg|
Dosya:Diyarbakirsilvanmalabadi.jpg|
Dosya:Diyarbakir City walls.jpg|
Dosya:Diyarbakirulucami.jpg|
Dosya:Diyarbakirwalls.jpg|
Dosya:OnGozluBridge.jpg|
Dosya:Diyarbakir P1050795 20080427141659.JPG|
Dosya:Diyarbakirmosque218.jpg|
</gallery></center>
 
== Kaynakça ==
===Notlar===
{{kaynakça}}
 
== Dış bağlantılar ==
{{Commonsportal|DiyarbakırTürkiye}}
{{commonscat|Diyarbakir}}
* {{Resmî site2|www.diyarbakir.gov.tr|Diyarbakır Valiliği}}
* [http://www.diyarbakir.bel.tr/ Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi]
 
{{Diyarbakır valileriilçeler}}
{{Türkiye'deki idari|il=Diyarbakırşehirler}}
 
[[Kategori:Diyarbakır (merkez)| ]]
<!-- Kategoriler-->
[[Kategori:Diyarbakır|*]]
<!-- Diğer diller -->
 
[[ar:دياربكرديار (محافظة)بكر]]
[[az:Diyarbəkir vilayəti]]
[[be:ПравінцыяГорад Дыярбакыр]]
[[be-x-old:Дыярбакыр (правінцыя)]]
[[bg:Диарбекир (вилает)]]
[[br:Diyarbakır (proviñs)]]
[[ca:Diyarbekir]]
[[bs:Diyarbakır (provincija)]]
[[ckb:ئامەد]]
[[ca:Província de Diyarbakır]]
[[cs:Diyarbakır]]
[[ckb:پارێزگای دیاربەکر]]
[[crhcy:Diyarbakır (il)]]
[[da:Diyarbakır]]
[[cs:Diyarbakırská provincie]]
[[cyde:Diyarbakır (talaith)]]
[[diq:Diyarbekır]]
[[de:Diyarbakır (Provinz)]]
[[el:Ντιγιάρμπακιρ]]
[[diq:Diyarbekır (wılayet)]]
[[en:Diyarbakır]]
[[el:Επαρχία Ντιγιαρμπακίρ]]
[[eo:Dijarbakiro]]
[[en:Diyarbakır Province]]
[[eoes:Provinco Diyarbakır]]
[[eseu:Provincia de Diyarbakır]]
[[fa:دیاربکر]]
[[fr:Diyarbakır (province)]]
[[hufi:Diyarbakır (tartomány)]]
[[fr:Diyarbakır]]
[[hy:Դիարբեքիր (նահանգ)]]
[[idgag:Provinsi Diyarbakır]]
[[he:דיארבקיר]]
[[it:Provincia di Diyarbakır]]
[[hu:Diyarbakır]]
[[ja:ディヤルバクル県]]
[[hy:Դիարբեքիր]]
[[ka:დიარბაქირი (პროვინცია)]]
[[id:Diyarbakır]]
[[ko:디야르바키르 주]]
[[it:Diyarbakır]]
[[ku:Diyarbekir (parêzgeh)]]
[[ja:ディヤルバクル]]
[[la:Diyarbakır (provincia)]]
[[ka:დიარბაქირი (ქალაქი)]]
[[lv:Dijarbakiras ils]]
[[kk:Диярбакыр]]
[[mk:Дијарбекир (покраина)]]
[[ko:디야르바키르]]
[[mrj:Диярбакыр (ил)]]
[[ku:Amed]]
[[ms:Wilayah Diyarbakır]]
[[lt:Dijarbakyras]]
[[nl:Diyarbakır (provincie)]]
[[lv:Dijarbakira]]
[[os:Диярбакыр (ил)]]
[[mk:Дијарбекир]]
[[pl:Diyarbakır (prowincja)]]
[[mrj:Диярбакыр]]
[[pnb:صوبہ دیاربکر]]
[[ms:Diyarbakir]]
[[pt:Diyarbakır (província)]]
[[ronl:Provincia Diyarbakır (stad)]]
[[no:Diyarbakır]]
[[ru:Диярбакыр (ил)]]
[[os:Диярбакыр]]
[[rw:Intara ya Diyarbakır]]
[[scopl:Diyarbakır Province]]
[[pnb:دیاربکر]]
[[sl:Diyarbakır (provinca)]]
[[svpt:Diyarbakır (provins)]]
[[swro:Mkoa wa Diyarbakır]]
[[ru:Диярбакыр]]
[[tg:Вилояти Диарбекир]]
[[tkrw:Diýarbakyr (il)Diyarbakır]]
[[sl:Diyarbakır]]
[[ug:دىيارباقىر ۋىلايىتى]]
[[sr:Дијарбакир]]
[[uk:Діярбакир (іл)]]
[[uzsv:Diyarbakır (viloyat)]]
[[visw:Diyarbakır (tỉnh)]]
[[udm:Диярбакыр]]
[[vo:Diyarbakiriän]]
[[uk:Діярбакир]]
[[war:Diyarbakır (lalawigan)]]
[[ur:دیار بکر]]
[[zh:迪亚巴克尔省]]
[[zh-min-nanvi:Diyarbakır (séng)]]
[[vo:Diyarbakır]]
[[war:Diyarbakır]]
[[zh:迪亚巴克尔]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Diyarbakır" sayfasından alınmıştır