Anaçatı bilgisayar: Revizyonlar arasındaki fark

[[File:Mainframe Architecture.png|thumb|'''Anabilgisayar mimarisi.''' Anabilgisayar mimarisi, bir anabilgisayarı ve onun çalışma ortamını meydana getiren belli başlı bileşenleri betimlemektedir.]]Bir '''anabilgisayar''' (''Alm.'' Großrechner; ''İng.'' mainframe computer) çok sayıdabinlerce kullanıcıya eş zamanlı olarak farklı hizmetler verebilen, büyük, güçlü ve pahalı bir [[bilgisayar]]dır.<ref>,Stair, R. M. ve G. W. Reynolds. (2001). ''Principles of Information Systems: A Managerial Approach. 5. Basım.'' S. 24. courseCourse Technology.</ref> Anabilgisayarların gücü, çokşu nedenlerden kaynaklanmaktadır:

* Çok sayıda [[işlemci]]yenin vevarlığı;
* yüksekYüksek girdi-çıktı (''İng.'' input/output; kısaca IO) kapasitesinekapasitesi; dayanmaktadırve
* [[Zaman paylaşımı]] (''İng. time sharing) olanağı veren [[işletim sistemi|işletim sistemleri]].

Çok sayıda işlemcinin varlığı, anabilgisayarın birden fazla yazılımı ya da aynı yazılımın farklı ilmeklerini paralel olarak çalıştırabilmesine imkan vermektedir. Girdi-çıktı kanallarının çokluğu ise, merkezi işlem biriminin yalnızca yüksek hızlı [[bellek]]le çalışarak büyük miktarda [[veri]]yi işlemesine olanak sağlamaktadır.<ref>[http://139.18.4.35/OLD/pubs/Lehre/zosbasic.pdf Ebbers, M., W. O'Brien ve B. Ogden. (2006). ''Introduction to the New Mainframe: z/OS Basics.'' IBM RedBooks.]</ref> İşletim sistemleri ise [[çoklu progamlama]] (''İng.'' multiprogramming) ve [[çoklu görevlendirme]] (''İng.'' multitasking) yetenekleri ile çok sayıda kullanıcının aynı anda anabilgisayarı kullanabilmesini mümkün kılmaktadır. Bu sayede bir anabilgisayar saniyede milyonlarca komut (''İng.'' millions of instructions per second; kısaca MIPS) işleyebilmektedir.<ref>Lucas, Jr., H. C. (2000). ''Information Technology for Management. 7. Basım.'' S. 183. McGraw-Hill.</ref> Anabilgisayarlarda başlarda sisteme özgü (''İng.'' proprietary) [[işletim sistemi|işletim sistemleri]] kullanılırken, daha sonra [[Unix]] türevleri de kullanılmaya başlamıştır. Günümüzde açık kaynaklı bir Unix türevi olan [[Linux]] kullanımı yaygınlaşmaktadır.<ref>[http://www.computerworld.com/s/article/78050/Moving_into_Mainframe_Linux?taxonomyId=89&pageNumber=1 Scheier, R. L. (2003). ''Moving into Mainframe Linux.'' ComputerWorld.]</ref><ref>[http://www.zdnet.com/blog/murphy/mainframe-linux/938 Murphy, P. (2007) ''Mainframe Linux.'' ZDNet.]</ref>

Bu üç ana birimin kullanıcılara hizmet verebilmesi amacıyla veri girişi için [[delikli kart]]lardan yararlanılmıştır. [[Kart delme makinası|Kart delme makinalarında]] delinen kartlar, bir [[kart okuma makinası]]ndan geçirilerek veriler bilgisayara aktarılmış; bilgisayar çıktıları için nokta vuruşlu yazıcılar kullanılmıştır. Bu şekilde yapılandırılmış bir anabilgisayar ancak toplu veri işlemleri (''İng.'' batch processing) için kullanılabilmiştir. Bu dönemde, zamançoklu paylaşımlı görevler (''İng.'' multitasking)görevlendirmeler için bilgisayara entegre edilmiş elektromeknik [[daktilo]]lardan (''ing.'' teleprinter, teletypewriter ya da teletypteletype) sınırlı ölçüde yararlanılmıştır. Entegre elektromekanik daktilolarda veri gerişi için delikli kart yerine [[delikli bantlarbant]]lar kullanılmıştır.

Başlangıçta anabilgisayarların işlemci ve belleklerinde [[vakum tüpü|vakum tüpleri]] kullanılmıştır. 1950'ler ve 60'lar, anabilgisayarlar açısından önemli gelişmelerin yaşandığı yıllardır:<ref>Bashe, C. J., L. R. Johnson, J. H. Palmer ve E. W. Pugh. (1986). ''IBM's Early Computers.'' MIT Press.</ref> 1950'lerin ortalarına doğru vakum tüplü bellekler yerlerini manyetik çekirdekli belleklerle değiştirmiştir. Yine bu dönemde ilk [[manyetik bantlıbant]]lı veri depolama aygıtları ortaya çıkmıştır. 1950'lerin sonlarına gelindiğinde ise ilk [[transistör]]lü anabilgisayarlar üretilmiştir. !950'ler boyunca geliştirilmiş olan manyetik kasnaklı depolama birimleri (''İng.'' magnetic drum) 1960'ların başından itibaren ticarileşmiş ve manyetik bantlı depolama birimlerininaygıtlarının yanıyerine sırakullanılmaya disklibaşlamıştır. depolamaManyetik birimlerikasnaklı disklerin varlığı girdi-çıktı döngülerini kısaltarak, deçoklu kullanımagörevlendirmeleri alınmıştırkolaylaştırmıştır.

1965 yılında [[IBM]]'in [[IBM 360 Serisi]] anabilgisyarlarının ortaya çıkması, anabilgisayar tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. 360 Serisi anabilgisayarlarda kullanılan muhtelif işletim sistemleri sayesinde, programlar için zaman paylaşımı (''İng.'' time sharing), birçokçoklu görevin eşzamanlı olarak yerine getirilmesi (''İng.'' multitasking)görevlendirme ve [[sanal bellek]] (''İng.'' virtual memory) kullanımıuygulamaları mümküntek halebir gelmiştirsistemde toplanmıştır. 360 Serisi ile birlikte, IBM anabilgisayar pazarına egemen olmuştur.<ref>Laudon, K. C. ve J. P. Laudon. (2010). ''Management Information Systems: Managing in the Digital Firm.'' S.194. Prentice Hall.</ref>

1980'lerde [[bilgisayar ağı|bilgisayar ağlarının]] yaygınlaşması ve kullanıcıların uçbirimler yerine [[kişisel bilgisayar]]lar ile çalışması üzerine, anabilgisayarlar da ağ bilişiminin (''İng.'' network computing) bir parçasını teşkil etmiştir. Kişisel bilgisayarlar önce uçbirim emülatörü (''İng.'' terminal emulator) adı verilen yazılımlarla, ardından grafik kullanıcı arayüzü (''İng.'' graphical user interface; kısaca GUI) tabanlı özgün istemci yazılımları ile, günümüzde ise [[İnternet tarayıcı|İnternet tarayıcıları]] üzerinden anabilgisayarlarla veri ve uygulama paylaşmaya başlamıştır. Son olarak [[bulut bilişimi]]nde (''İng.'' cloud computing) anabilgisayarların yerlerinin ne olacağı ve anabilgisayarlara ne ölçüde gereksinme duyulacağı tarışılmaktadır.<ref>[http://www.eweek.com/c/a/Cloud-Computing/Mainframes-Essential-to-Cloud-Computing-Survey-254874/ Rashid, F. Y. (2010). ''Mainframes Essential to Cloud Computing: Survey.'' eWEEK.]</ref>