|
== Folklor ve Kültür ==
Zazalar; [[Beluçiler]], [[Farslar]], [[Gilan (İran)|Gilanl]]ılar, [[Kürtler]], [[Osetler]], [[Afganlar]]/[[Peştunlar]] [[Lorestan]]lılar, [[Mazenderan]]lılar, [[Tacik]]ler ve diğer [[İrani halklar]]la dil ve kültür bağlamında birçok ortak özellik paylaşırlar. Tüm bu İrani halkların dilleri birbiriyle akrabadırlar ve yüzlerce ortak kelime barındırırlar. Kelime kökleri büyük oranda aynıdır, renklerin, sayıların , bitkilerin adlandırılmasında benzer ortak kelimeler kullanılır. Kılık-kıyafet, halk masalları, gelenek-görenekler , dini inançlar, bayramlar pekçok noktada ortak özellikler taşır. Zazalar bütün İrani halklarda olduğu gibi irili ufaklı çok sayıda aşiretlere bölünmüşlerdir fakat günümüzde aşiret yapısı ve kuralları hemen hemen yok olmuş diyebiliriz. Zazalar tarihsel olarak kırsal ve feodal bir hayat sürmüşler, tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Anadoluda Zazalar, [[Kürt]], [[Türkmen]], [[Ermeniler|Ermeni]] gibi halklarla sürekli büyük bir kültürel etkileşim içinde olmuşlardır.
Özgün yapısı bozulmamış Zaza köylerinde kadınlar şalvar, başlarında ''leçeg'' veya ''puşi'', bellerine şal veya kuşak giyerler. Erkekler de takım şalvar, başlarına köşeli şapka, ''puşi'' veya ''desmal'' giyer ve bellerine de kuşak bağlarlar.
Zazalar arasında kutlanan veya kutsanan başlıca bayramlar ve önemli günler şunlardır ;
* '''''Kormışkan''''' bayramı (çermik ve Siverek Yöresi, Mart ayında [[Nevruz]]a denk gelir)
Siverek* ''Hawtemal'' bayramı (Dersim Yöresi, Mart ayında, bir [[Nevruz]]atür denkbahar gelirbayramı)
* '''''Hawtemal''''' bayramı (Dersim Yöresi, Mart ayında, bir tür bahar bayramı)
** ''Hawtemalo Pil'' (Büyük Hawtemal)
** ''Hawtemalo Qıc'' (Küçük Hawtemal)
* ''Qereçarseme'' : Bir bahar bayramı, yine Mart ayında kutlanır.
* '''''Newê Marti''''' : Mart dokuzu, Nevruz, 22 Mart'a denk gelir, normal Nevruz'dan bir gün sonradır.
* '''''Gağand''''' : Yeni yıl bayramı, daha çok Tunceli-Koçgiri-Varto ve Gerger dolaylarında yılbaşı olarak 13 Ocak'a yakın tarihlerde kutlanır. Bu bayramda Rumi takvim esas alınır. 50 yıl öncesine kadar Sünni Zazalar tarafından da kutlanıyordu. Dersim'de ve Gerger'de halen kutlanmaya devam etmektedir.
* '''''Rocê Xızıri''''' : [[Hızır orucu]], Alevi Zazalar tarafından her yıl Şubat ayının ikinci haftasında 3 gün oruç tutulur.
* '''''Rocê İmamu''''' : [[Muharrem orucu]], Alevi Zazalar tarafından tutulur ve çok önemlidir.
* '''''Rocey Ramazani''''' : Ramazan orucu.
* '''''Eydê Heciyan''''', ''Roşanê Qurbani'' : Kurban bayramı
gağand bayramı(şenlik)! . öncelikle gağand değil!!!! QALE GAĞANDİ(dolaşan dede) BAYRAMI(şenlik) !!! . bilinçli olarak sadece (gağand) kullanılıyor sanırım. yanlızca gağand kullanıldığın kelime tümüyle değişiyor. çünkü türkçe kelime olan gagandi(gezen)(di eki türkçe olduğuna kanıttır.) ,ermenice olan gağand da dönüşüyor . bu kısa açıklama bile bu manipulasyonu çürütmüştür sanırım . oynan oyunlar çok çetrefelli bir kelime üzerinde bile bin türlü canbarlık yapılıyor !
== Zazalar'ın etnik kimliği üzerine iddialar ==
| 