Vikipedi:Kayda değerlik

Her konunun hakkında bir Vikipedi maddesine sahip olabilmesi için asgari bir tanınmışlık gereksinimini karşılaması gerekmektedir. Tanınmış "tanınmaya veya farkına varılmaya değecek" veya "dikkat çekici" olarak tanımlanabilir; "şöhret" veya "önemlilik" ile eş anlamlı değildir. Tanınmışlığa dair yönergeler madde konularının uygunluğuna ilişkin olsalar da doğrudan maddelerin içeriklerini kısıtlamazlar.

Genel olarak bir konu, konudan bağımsız, güvenilir ve atfolunabilir bir şekilde kapsanmış, içerik edilmişse kayda değer sayılır. Kapsamın derinliği ve kaynakların kalitesi ihtiyaç duyulan kaynak sayısının ve kapsamın kayda değerlik yaratıp yaratmadığını belirlerken dikkate alınmalıdır.

Sağdaki tabloda konuyla ilgili kabul görmüş veya üzerinde düşünülen, bir konunun ansiklopedik uygunluğunu daha net bir biçimde belirlemeyi amaçlayan bazı yönergeler bulunmaktadır.

Kayda değerlik kriterleri

Birçok konuya özel kayda değerlik yönergesi ve Vikipedi:Vikipedi ne değildir tarafından paylaşılan ana kayda değerlik kriteri aşağıdakidir:

Bir konu kendisinden bağımsız, önemli, güvenilir, çoklu (yani birden çok) ikincil kaynaklarca içerik edilmiş veya kapsanmışsa kayda değerdir.

• "Önemli" ile kast edilen kaynakların konuyu doğrudan sunması ve içeriğin çıkarılabilmesi için özgün araştırma gerektirmemesidir. Bir konunun kaynağın tek odağı olması gerekmez.
• "Çoklu" kaynaklar entelektüel açıdan bağımsız olmalıdır ve gereken sayı kaynakların kalitelerine dayanır. Çoklu kaynakların bulunmadığı durumda, sunulan kaynağın tarafsız bir bakış açısını yansıttığı ve güvenilebilir olduğunu doğrulamanın mümkün olması gerekir. Çoklu kaynak eksikliği konunun daha geniş bir konuya ait bir maddeye dahil edilmesinin daha uygun olabileceğini önermiş olur.
• "Güvenilir" ile kast edilen kaynakların, kayda değerliğin doğrulanabilir ölçümüne izin verecek editörsel doğruluğa sahip olmalarıdır.
• "İkincil kaynaklar" birincil kaynakları genellemeler veya özgün yorumlayıcı, analitik, sentetik veya açıklayıcı yorumlar yapmak için kullanır. Kullanılabilecek kaynak materyaller her türlü medya ve formda yayımlanmış çalışmaları kapsamakta kullanılabilecek tiptendir.
• "Bağımsız" oluş, özne olan konuyla ilişkilisi olanlarca üretilmiş çalışmaları hariç tutmaktadır ki buna (hariç tutuşa) öz-tanıtım, reklam(cılık), kendi yayını (öz-yayın) olan materyaller, özgeçmişler, basın açıklamaları vb. dahildir.

Bu kriter temel olmakla birlikte ilgili tek kriter değildir ve bu sebeple tersinin doğru olması gerekmemektedir. Bazı durumlarda kayda değerlik kurmak için alternatif testler kullanılabilir. Konuya özel kayda değerlik yönergeleri bu tanımlamaları genişletirken konuya özel detay, açıklama ve yorumları da barındırırlar. Bazıları ilgili konu hakkında ansiklopedik bir maddenin yazılabilecek olmasını kesinleştiren bununla birlikte konuya özel olan alternatif kriterler sunmaktadır.

Bu kriter şu anda madde içinde yer alan kaynak sayısıyla değil, konu hakkında gerçekte var olan kaynak sayısıyla ilgilenir. Bir maddede kaynak kullanımının az oluşu konu hakkında yayımlanmış çalışmaların olmadığı anlamına gelmez. Tersi şekilde, güçlü tek bir kaynağın varlığı başka yayımlanmış çalışmaların olduğunu işaret eder; bununla birlikte çoklu kaynağa (hâlâ) gereksinim duyulur.

Kayda değer olmayan konularla uğraşmak

Kayda değerlik kriterini sağlayamayan konularla iki şekilde ilgilenilir: birleştirme ve silme. En uygun yön konunun kriterleri ne şekilde sağlayamadığına, genellikle de temel kriteri nasıl ve niçin sağlayamadığına, bağlıdır. Kayda değerlik yönergelerine uymayan maddeler {{kayda değerlik}} şablonu ile işaretlenmelidirler ki diğer katılımcılar sorundan haberdar olabilsin ve böylece de onlara meseleyi değerlendirme şansı verilmiş olsun.

Birleştirme

Bir veya daha fazla kaynakta yer almış, kapsanmış bir konu, eğer bu kapsanış değersiz bir biçimde, doğada ise hâlâ kayda değerlik kriterlerini sağlayamayabilir. Sadece üstünkörü işlenmiş veya çalışmanın ana odağının etrafında yapılan tartışmalarda yüzeysel olarak bahsedilmiş bir bilgi ana konudan bağımsız duran, tam ve kaynaklı bir ansiklopedi maddesi oluşturmaya yeterli değildir.

Bu tip konuları silmeye aday göstermektense onları daha geniş kapsamlı maddelere veya ana konuyu anlatan maddelere doğru (ki bu maddeler eğer hâli hazırda yoksa oluşturulabilirler) yeniden adlandırmak, yeniden bölmek veya birleştirmek tüm kayda değerlik yönergelerinde bulunan ortak bir tavsiyedir.

Silme

Bir konu kendisinden bağımsız, güvenilir kaynaklardan yayımlanmış yeterli sayıda çalışma olmadığı için kriterleri sağlayamayabilir. Bu tip kaylar olmadığında, uygun bir ansiklopedi maddesi kesinlikle oluşturulamaz. Bu tip maddeler genellikle, Vikipedi silme işlemlerinden aday göstererek silme yoluyla silinebilmeleri için silinmeye aday gösterilirler.

Hiçbir yayımlanmış çalışmayla doğrulanamayan konular açıkça doğrulanabilir değildirler ve bu sebeple silinmeleri 'gerekir'.

Bir silme tartışmasında neyin saklanmasının neyinse silinmesinin daha yatkın olduğunun bir göstergesi olarak lütfen silme tartışmalarının yaygın sonuçları listesine göz atınız. Bununla birlikte unutmayınız ki önceki silme tartışmalarının sonuçları temel kayda değerlik kriterinin veya yukarıda listelenen yardımcı kayda değerlik yönergelerinin yerini alamaz.

Kayda değerlik seviyesi gereksinimi için sebepler

• Doğrulanabilir bir maddeye sahip olabilmek için, konunun bağımsız, güvenilir kaynaklardaki yayınlar aracılığıyla araştırıldığında, kontrol edildiğinde ve değerlendirildiğinde bilgiye ulaşılabilecek kadar kayda değer olması gerekir.
• Tarafsız bir maddeye sahip olabilmek için, konunun, hakkında yansız ve bağıntısız kaynaklardan bilgi edinilebilir olması ve maddeyle ilgilenenlerin yalnızca partizan veya fanatik editörler olmaması, gerekir.
• Vikipedi gelişigüzel bir işletme, web sitesi, kişi vb. dizini değildir. Vikipedi bir ansiklopedidir.

Kayda değerlik öznel değildir

Bir konunun Vikipedi'ye dahil edilmeyi hak edip etmediğini belirlemede öznel değerlendirmeler geçerli değildir. Kayda değerlik kriterleri sıralananlar benzeri kişisel veya yanlı düşüncelerle bir değildir; "bunu daha önce hiç duymadım", "ilgi çekici bir madde", "ilgiyi hak eden bir konu", "yeterince ünlü değil", "çok önemli bir mesele", "popüler", "sevdim/severim", "sadece [herhangi bir grup/kişi]yi ilgilendirir" vs.

Genel kayda değerlik Vikipedi editörleri tarafından doğrudan yargılanamaz. Vikipedi'ye konuların dahil edilmesi aynı konuların güvenilir yayımlanmış çalışmalara dahil edilmiş olmasının yansımasıdır. Diğer yazarlar, bilim adamları veya gazeteciler bir konuyla ilgilenmeye karar verip ve uzmanlıkları çerçevesince araştırmada bulunmuş, konuya ilgili bilgileri kontrol etmiştirler. Bu sebeple, temel kayda değerlik kriteri 'dünyanın' konunun kayda değer olduğu yargısında olup olmadığını belirleme yöntemidir. Bu bir Vikipedi editörünün kişisel olarak konuyu değerli veya dikkat çekici bulmasından farklı ve ayrıdır.

Kayda değerlik genellikle kalıcıdır

Eğer bir konu çoklu bağımsız, güvenilir, yayımlanmış kaynağa sahipse bu konunun çalışmalarca kapsanması veya konu edilmesinin sıklığıyla değişmez. Bu sebeple, bir konu temel kayda değerlik kriterini bir kez sağlayabilmişse, zaman içinde bu durumu değişmez. Tersi doğru değildir; konular zaman geçtikçe kayda değer hâle gelebilir. Bununla birlikte, maddeler konunun ilerde kayda değer olabileceği spekülasyonu üzerine yazılamazlar.

Vikipedi bağlamında konuların kayda değerliğini etkileyebilecek diğer etkenlere politika ve yönergeler ile fikir birliğinin zaman içerisinde değişebileceği olgusu da dahildir.

Kayda değerlik popülerlik ile aynı anlama gelmez

Popülerlik bir konuyu kendi başına kayda değer hâle getirmediği gibi tanınmamışlık da bir konuyu kayda değersiz yapmaz. Örneğin popüler İnternet modaları sadece bazı kaynaklarca konu edilip veya hiçbir kaynak tarafından konu edilmeyip, sonuçta kayda değerlik sağlayamayabilir. Ama pek bilinmeyen bir 17. yüzyıl şairi güvenilir tarihçelerde yeterli biçimde ve sayıda kapsanmış, konu edilmiş olabilir ve bu sebeple de kayda değer sayılabilir. Popülerlik veya ün 'değil', ikincil kaynakların mevcut olması ve kapsayışın (konu edilişin) derinliği kayda değerliği belirler.

Kayda değerlik yönergeleri doğrudan madde içeriğini kısıtlamaz

Kayda değerlik yönergeleri bir konunun ayrı bir madde olarak Vikipedi'de yer alabilecek kadar kayda değer olup olmadığını belirler. Bu yönergeler spesifik olarak maddelerin içeriklerini düzenlemez, kontrol etmez; bu iş (madde içeriklerinin düzeni) Vikipedi'nin diğer bazı yönergeleri tarafından yapılır. Bununla birlikte, İngiliz yazarlar listesi gibi liste maddelerde sadece kayda değer yazarların yer alması gerekir.

Ayrıca bakınız

Kayda değerliğe dair bazı denemeler (İngilizce):

• Wikipedia:Arguments to avoid in deletion discussions - "Beğeniyorum" veya "beğenmiyorum" gibi öznel kriterlerin kullanılmasına karşı çıkan bir deneme.
• Wikipedia:Articles for deletion/Common outcomes - SAM tartışmalarından bazı yaygın sonuçların özeti.
• Wikipedia:Independent sources - Bir ansiklopedi maddesinin yazımı için niçin bağımsız kaynaklara ihtiyaç duyulduğunu anlatan bir deneme.
• Wikipedia:Notability/Arguments - Kayda değerliğin uygulanması ve uygulanmamasına dair argümanların bir listesi.

Notlar

• Şablon:Fnb Wikipedia:What Wikipedia is not says "has been featured in several external sources" — "featured" and "several" corresponding to "subject of non-trivial coverage" and "multiple".
• Şablon:Fnb Examples: The 360-page book by Sobel and the 528-page book by Black on IBM are plainly non-trivial. The 1 sentence mention by Walker of the band Three Blind Mice in a biography of Bill Clinton (Martin Walker (1992-01-06). "Tough love child of Kennedy". The Guardian.  ) is plainly trivial.
• Şablon:Fnb Several journals simultaneously publishing articles about an occurrence, does not always constitute independent works, especially when the authors are relying on the same sources, and merely restating the same information. Specifically, several journals publishing the same article from a news wire service is not a multiplicity of works.
• Şablon:Fnb including but not limited to newspapers, books and e-books, magazines, television and radio documentaries, reports by government agencies, scientific journals, etc.
• Şablon:Fnb Self-promotion, autobiography, and product placement are not the routes to having an encyclopaedia article. The published works should be someone else writing about the subject. (See Wikipedia:Autobiography for the attributability and neutrality problems that affect material where the subject of the article itself is the source of the material. Also see Wikipedia:Independent sources.) The barometer of notability is whether people independent of the subject itself (or of its manufacturer, creator, author, inventor, or vendor) have actually considered the subject notable enough that they have written and published non-trivial works of their own that focus upon it.
• Şablon:Fnb Some examples:
  • Wikipedia:Notability (fiction) recommends that individual articles on minor characters in a work of fiction be merged into a "list of minor characters in ..." page.
  • Wikipedia:Notability (schools) recommends that individual articles on schools where there are no non-trivial published works from sources other than the school itself be merged into articles on the towns or regions where schools are located, or into articles on the school districts, education authorities, or other umbrella school organizations as appropriate.
  • Non-prominent relatives of a famous person tend to be merged into the article on the person, and articles on persons who are only notable for being associated with a certain event tend to be merged into the main article on that event.
  • An article on a band that doesn't satisfy the Wikipedia:Notability (music) criteria, such as the garage band that John Kerry used to play in, is merged into John Kerry.
• Şablon:Fnb In other words, the only discussion of the subject is in published works from sources that are not independent of the subject, such as autobiographies.
• Şablon:Fnb Wikipedians have been known to frown on nominations that have been inadequately researched.