Vikipedi

İnyupikler: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎Davul: Düzeltme
Etiketler: olası sayı vandalizmi Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
Gufosowa (mesaj | katkılar)
Devriyeler
5.216 değişiklik
tekrar tanımlanan "refThomasmusic" kaynakları ad kaynağı yapıldı
434. satır:
'''[[Davul]]''': İnyupiklerde yuvarlak ''qilaun''/''qiḷaun'' ya da ''sauyaq'' ile dört köşeli ''kalukaq'' olmak üzere iki tip tutamaklı [[def]] benzeri davul kullanılır.
 
Davulun köşeli olanı (''kalukaq'') yalnızca İnyupiklerde görülür ve Kivgiq bayramında kullanılır. Kalukaq, ''Tiŋmiaqpak'' denilen efsanevi dev kartalın dişisinin (Kartal Ana/Eagle Mother) kalbi olduğuna inanılan tahtadan geniş kutu biçiminde köşeli davuldur.<ref name="refThomasmusic-1">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160304191957/http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf |tarih=4 Mart 2016 }}), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> Davulun üst kısmındaki zikzak desenler kartalın tüyünü temsil eder.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> Barrow'daki davullar daha büyük (36 inç) olurken Wainwright'takiler daha küçük (18 inç = 46&nbsp;cm) olurlar.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
 
[[Dosya:Figure (drum handle) Alaska BM Am1855 1126 169.jpg|küçükresim|sağ|150px|Davul tutamağı, Colville Nehri]]
447. satır:
'''[[Dans]]''': Eskimo dansı (''aularuq, aġġiun''), Batılıların yaptığı danstan (''kanaakkiutuq'') oldukça farklı, seslerin genelde kısa ünlemlerden oluştuğu, bazen de şarkıların (''aġġiñ atuun'' ya da ''aŋayyun'') bulunduğu, çalgı olarak [[def]] benzeri davullarla ritim verilen, nispeten ağır hareketli ve bazen de şamanistik bir törendir. Bir sıra hâlinde davulcular (''qiḷausiraqti'' ya da ''kasrautitaqti'') kıyıda dizilir ön alanda da dansçılar (tekil ''aġġiri'', çoğul ''aġġirit'') dans eder. Danslar ''qargi'' denen [[Eskimo köy odası]]nda kışın yapılmaktadır. King Adasında erkekler kadın kıyafeti giyip kadın gibi dans (''tuġumiq'') ederken, kadınlar da erkek kıyafeti giyip erkek gibi dans (''pualaq'') eder ve bu karşıt cinse bürünüp yapılan dans ''competition dance'' adı verilir.<ref name="Alaska Native Collections : Mask">{{Web kaynağı |url=http://alaska.si.edu/record.asp?id=138 |başlık=Alaska Native Collections : Mask |erişimtarihi=18 Ağustos 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130918185133/http://alaska.si.edu/record.asp?id=138 |arşivtarihi=18 Eylül 2013 |ölüurl=evet }}</ref> King Adasında Kurt Dansı yapılırken ''aqłitiik'' adı verilen dans eldivenleri kullanılır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://alaska.si.edu/record.asp?id=181 |başlık=Alaska Native Collections : Dance mittens |erişimtarihi=18 Ağustos 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120821080341/http://alaska.si.edu/record.asp?id=181 |arşivtarihi=21 Ağustos 2012 |ölüurl=evet }}</ref> Dans elbisesi olarak erkek ve kadınlarda ''atıkluk'' denen ve günümüzde pamuklu patiskadan (İng. ''calico''; King Adası İnyupikçesinde:<ref name="refUgiuvaŋmiuraaqtuaksrat">[http://www.ankn.uaf.edu/curriculum/Masters_Projects/Yaayuk/Chap5.html "Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat" Future King Island Speakers]</ref> ''uġiłqaaq'' ya da ''uġałqaaq'') yapılan ince gömlekler, eldiven (King Adası İnyupikçesinde:<ref name="refUgiuvaŋmiuraaqtuaksrat">[http://www.ankn.uaf.edu/curriculum/Masters_Projects/Yaayuk/Chap5.html "Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat" Future King Island Speakers]</ref> ''agzraak'') ve [[kamik]] denen deri çizmeler kullanır.<ref name="refDickerson">Daniel Dickerson (2010), [http://www.oneskycenter.org/projects/nida/documents/D.Dickerson-UtilizationofDrummingforAmericanIndiansandAlaskaNativeswithSubstanceAbuseDisorde.pdf Utilization of Drumming for American Indians and AlaskaNatives with Substance Abuse Disorders] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121021032357/http://www.oneskycenter.org/projects/nida/documents/D.Dickerson-UtilizationofDrummingforAmericanIndiansandAlaskaNativeswithSubstanceAbuseDisorde.pdf |tarih=21 Ekim 2012 }}, 2010 IHS National Behavior Health Conference, July 29, 2010</ref> İnyupik şarkılı danslarında her zaman önce performans olarak dans sergilenir sonra şarkıya geçilir.<ref name="refDickerson">Daniel Dickerson (2010), [http://www.oneskycenter.org/projects/nida/documents/D.Dickerson-UtilizationofDrummingforAmericanIndiansandAlaskaNativeswithSubstanceAbuseDisorde.pdf Utilization of Drumming for American Indians and AlaskaNatives with Substance Abuse Disorders] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121021032357/http://www.oneskycenter.org/projects/nida/documents/D.Dickerson-UtilizationofDrummingforAmericanIndiansandAlaskaNativeswithSubstanceAbuseDisorde.pdf |tarih=21 Ekim 2012 }}, 2010 IHS National Behavior Health Conference, July 29, 2010</ref>
 
Kuzey ve Kuzeybatı Alaska'daki İnyupik Eskimo danslarının Güney ve Güneybatı Alaska'daki [[Yupikler|Yupik]] Eskimo danslarından farkı vardır ve en belirgin olanları şöyledir: davulun çevresine üstten değil aşağıdan vurulur; erkek dansçılar yerde az diz çökerler ve daha çok ayakta dururlar; Yupik kadınlarında dansta görgü gereği bir halkayla parmaklara geçirilen yelpaze biçimli parmak maskeleri (Yupikçe ''tegumiak'') oldukça yaygınken, İnyupiklerde bu uygulama çok az görülür; dans Yupiklerin hayatında yoğun ve önemli tören ögesi iken, İnyupiklerde bu daha az yoğundur.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
 
Şamanlarca yapılan ''paatuqtuq'' dansı diğerlerinden farklıdır ve şaman bu dansta kurt maskesi ve eldiveni kullanır. Şaman daha sonra duvardaki bir delikten geçerek atlar.
456. satır:
Günümüzde Barrow'da 45 yaş altındaki İnyupiklerin tamamı İngilizce tek dilli olup İnyupikçe konuşamazlar, 45 yaş ile 70 yaş arasındakiler İngilizceyi İnyupikçeden daha fazla kullanır ya da İngilizce tekdilli iken 70 yaş üstündekiler İngilizceden daha fazla İnyupikçe konuşurlar. Dansların ve şarkıların popüler olması İnyupik dilinin kullanımını da özendirmektedir. Bu da tehlike altındaki diller için umut verici bir gelişmedir.<ref name="refEskimosong">Hiroko Ikuta (2010), [http://elanguage.net/journals/pragmatics/article/view/2567/2528 Eskimo Language and Eskimo Song in Alaska: A Sociolinguistics of Deglobalisation in Endangered Language], Pragmatics, Vol 20, No 2, pp. 171-189 (2010)</ref>
 
Kuzeybatı Alaska (Malimiut ve Qawiaraq) İnyupik şarkıları dört ana kategoride toplanır: ''qitkutim atuutua'' (oyun şarkıları/game songs), ''unipkaaq atuutilik'' (kikâyelerdeki şarkılar/songs-within-stories), ''uamipiaq'' (dans şarkıları/dance songs) ve ''angaiyutikun atuutit'' (bayram dans şarkıları/special ceremonial dance songs).<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
 
*1. ''Qitkutim atuutua'' (oyun şarkıları/game songs < ''qitik-'' «oyun oynamak / to play games») sınırlı sürede oyuna eşlik eden ve şarkıcılar için anlamsız kelimelerle dolu olan şarkılardır. Birkaç çeşidi vardır. ''Uyahaaq'' adıyla anılan kısa şarkılar beşik (''cat's cradle'') denen el ipi oyunlarında (''ayaqhaaq'') kullanılır ve bütün İnyupik bölgelerinde geniş alanda yayılır. Beşik oyununda iplerle oluşturulan şekillerin ruhunun itaat etmesi amaçlanır, aksi takdirde o ruh tarafından cezalandırılırlar. Kız ve erkek karışık oyuncular arasında şarkı sözlerine göre asimetrik yapılan hoplamalı zıplamalı ''Mitquliksraq'' adlı oyunda söylenen şarkılar da oyun şarkılarına girer. Bir diğer oyun şarkısı çocuklar arasında oynanan ''Annumi-unnuluuraq'' adlı kovalamaca oyunundaki şarkılardır. ''Pebble juggling'' oyunlarda kullanılan uzun şarkılara ''iglukisuak'' adı verilir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
*2. ''Unipkaaq atuutilik'' (kikâyelerdeki şarkılar/songs-within-stories): Halk masalları (''A Partial Grammar of Eskimo Folktales'' by B. N. Colby<ref>B. N.Colby (1973), [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1525/aa.1973.75.3.02a00010/pdf A Partial Grammar of Eskimo Folktales] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20151210214022/http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1525/aa.1973.75.3.02a00010/pdf |tarih=10 Aralık 2015 }}), American Anthropologist, Volume 75, Issue 3, pages 645–662, June 1973</ref>) içinde yer alan kısa, sınırlı, bazen de hırıltılı gıcırtılı şarkılardır. Ritmi genelde karmaşık ve beklenmedik olup ton ve tempoda dramatik değişiklikler oluşabiliyor. Masallardaki bu şarkılar, eski kahramanlara ya da efsanevi karakterlere, kıyıya vurmuş balinalara, on ayaklı kutup ayılarına, insanımsı kurt, tilki, kuş ve değişik Arktika hayvanlarına eşlik eder. İnsan dışı karakterler genelde büyü amaçlı şarkı söyler. Kurdun söylediği şarkılar ise tehdit ve saldırı içeriklidir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
*3. ''Uamipiaq'' (dans şarkıları/dance songs): Genelde erkekler tarafından, bazen de kadınlarca seslendirilir. Bu şarkılar, özel günlerde o an için doğaçlama söylenen ''atuutipiaq'' ile söz ve hareketleri önceden bilinen ''sayuun'' tipi olmak üzere iki ana grupta sınıflandırılır. Sayuun şarkıları diğerine göre daha saygın kabul edilir<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
**3.1. ''Sayuun'' (sabit hareketli dans şarkıları/dance songs with fixed motions): Sabit ve bilindik hareketlerle yapılan Sayuun şarkıları en değerli dans şarkılarıdır. Çok uzun süreli provalar yapılarak ezberlenir. Hareketler ve şarkılar davulun vuruşuna göre şekillenir. Şarkının uzunluğuna, sözlerin kendi doğasına, dansçıların cinsiyetine göre de davul vuruşu sayısı belirlenir. Kadınların kürek çekme taklidi kol hareketleriyle yaptığı danslara Kuzeybatı Alaska'da ''Taliq'' (''taliq'' kelimesinin asıl anlamı «kol» demektir ve kollarla kürek çekme hareketi yapıldığı için böyle dans etmeye ''taliqtuq'' «kollar, kollama dans yapar», dans esnasında söylenen şarkıya da ''taliun'' «kollama» adı verilir), Kuzey Alaska'da ([[Wainwright, Alaska|Wainwright]]) ''Paagurraqtuq'' adı verilir ve bu dansla birlikte söylenen şarkılara da kürekleme şarkıları (''paddling song'') denir. Efsaneye göre taliq kuzeye mal edilmektedir. Eski zamanlarda kuzeyde yalnızca bir erkek, güneyde ise evli tek bir kadın bulunur. Kuzeydeki erkek güneydeki evli kadını kaçırmak için bir gün uğraşır ve yapılan mücadele sonucu kadının üst parçasına sahip olur, alt parçası ise güneyde kalır. Kadının güneydeki kocası üst kısmını, kuzeydeki kocası da alt kısmını tahtayla tamamlar. Efsane kısa süreli savaşlara ve eş çalmaya gönderme yapar. Taliq dansı kadınlarca yere dizüstü çökülerek el kol hareketiyle yapılır. İnyupiklerde daha az, Yupiklerde ise daha fazla görülen, dansta bir halkayla parmaklara geçirilen yelpaze biçimli parmak maskeleri (Yupikçe ''tegumiak'') kayık küreğini temsil eder. Taliq dansının [[Küçük Diomede Adası]] kökenli olduğu ve buradan da [[Wales, Alaska|Wales]]'a getirildiği düşünülüyor.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> [[Yupikler]]e de İnyupiklerden geçmiştir ve [[Yupikçe]]de de dans ''taliq'' (fiil ise ''talir-'') adıyla bilinir (fakat Yupikçede «kol» anlamına gelen kelime iki l harfiyledir: tekil ''talliq'', ikil ''tallik'', çoğul ''tallit''). [[King Adası, Alaska|King Adasında]] da ''taliq'' dansı (''bench dance'') yapılır ve dansçılara ''sayuqtit'', erkek usulü dans etmeye ''pualaq'', kadın usulü dans etmeye de ''tuġumiq'' denir.<ref name="refUgiuvaŋmiuraaqtuaksrat">[http://www.ankn.uaf.edu/curriculum/Masters_Projects/Yaayuk/Chap5.html "Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat" Future King Island Speakers]</ref>
**3.2. ''Atuutipiaq'' (serbest hareketli dans şarkıları/dance songs with free motions<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> invitational dance songs:<ref name="refHikuta">Hiroko Ikuta (2007), [http://www.erudit.org/revue/etudinuit/2007/v31/n1-2/019736ar.pdf Iñupiaq pride: Kivgiq (Messenger Feast) on the Alaskan North Slope] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130927233930/http://www.erudit.org/revue/etudinuit/2007/v31/n1-2/019736ar.pdf |tarih=27 Eylül 2013 }}, Études/Inuit/Studies, vol. 31, n° 1-2, 2007, p. 343-364</ref>) Hareketler ([[koreografi]]) ve söz sabit olmayıp değişkendir. Doğaçlama geliştiği için önceden günlerce prova yapmaya gerek yoktur. Özellikle de yabancı bir köydeki şenliğe davet edilen misafirlerce o köyün Sayuun dansının söz ve koreografisini bilinmediği için en uygun dans ve şarkıdır. Doğaçlama olduğu için kişinin performansıyla değerlendirilir. Söz ve hareketler Sayuun dans ve şarkılarının aksine birbiriyle uyumlu olmadığı için oldukça karmaşık ve bireysel rekabet içeren neşeli ve güldürücü dans ve şarkılardır. Kadın dans ve şarkıları daha sakin ve az hareketli iken, erkeklerin yaptığı daha hızlı ve gürültülüdür. Kadınlar ritmik bir diz bükme hareketi gerçekleştirirken, erkekler botlarının tabanını yere damga basar gibi oldukça sert vurarak yapar ve bu damgalama hareketine ''kimmiatuq'' denir. Erkeklerce yapılan bu sert damgalama hareketi geçmişteki yabancıları korkutma amacından kaynaklanıyor olabilir. Atuutipiaq şarkılarının bazıları eski olsalar da çoğu çağın şartlarına ve güncel gelişmelere bağlı olarak değişir. Standart olarak Kuzey Alaska'da şarkılardaki anlamı açık olmayan yansıma kökenli kelimeler (''vocable'') olarak ''a-ya-yanga'' kullanılırken, kuzeydeki Wainwright yöresinde ''alala'' ya da ''ilili'' biçimindedir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
*4. ''Angaiyutikun atuutit'' (bayram dans şarkıları/special ceremonial dance songs): Bayramlar gibi özel törenlerde yapılan danslarda seslendirilen ve çoğu gizli içerikli 6 şarkıyı kapsar: ''kiapsaq'' (balina avcılarının topaç dansı şerkısı/whalers’ spinning-top dance song), ''tohoyaqhuuqaun'' (kukla tören dansı şarkısı/puppet ceremony dance song), gizli olmayan ''nalukatuun'' (Nalukataq bayramında zıplatma gösterisinde söylenen şarkı/whalers’ skin-toss dance songs), ''uingarung'' (balina avcılarının maskeli dans şarkısı/whalers’ masquerade dance songs), ''kigugiyataun'' (Kutup ışıkları dansı şarkısı/Northern Lights dance songs), ''kalukhaq'' (köşeli davul dansı şarkısı/box-drum dance songs). Bunlar şamanistik kökenli şarkılardır ve adları da zaten ona yöneliktir: ''angaiyutikun atuutit'' harfiyen «transta yapılmış şeyler grubu şarkıları / songs of group of things done in a trance»<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
**4.1. ''Kiapsaq'' (balina avcılarının topaç dansı şerkısı/whalers’ spinning-top dance song): [[Point Hope, Alaska|Point Hope]] (''Tikiġaq'') yöresinde yılın son günü [[Yılbaşı]] arefesinde (''New Year’s Eve'') dört kez yapılır. Yere bağdaş kurarak dizleri üstüne çöken şarkıcı [[topaç|topacın]] (''kaivsarraq'' ya da ''kaipsaaq'' denilen topaç [[Dall yaban koyunu]]nun boynuz ucunun alt kısmının derin delinip içine sivri kemik parçasından sap takılarak yapılır<ref>{{Web kaynağı |url=http://anthropology.si.edu/accessinganthropology/alaska/gallery_top.html |başlık=Smithsonian National Museum of Natural History : Inupiaq ceremonial spinning top |erişimtarihi=17 Ağustos 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120819220111/http://anthropology.si.edu/accessinganthropology/alaska/gallery_top.html |arşivtarihi=19 Ağustos 2012 |ölüurl=evet }}</ref> [http://anthropology.si.edu/accessinganthropology/alaska/images/E089807_from_Murdoch_lg.jpg viki-dışı resmi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130924030835/http://anthropology.si.edu/accessinganthropology/alaska/images/E089807_from_Murdoch_lg.jpg |tarih=24 Eylül 2013 }}) alt parşasındaki oyuğa gevşek takılmış olan [[kar baykuşu]]nun beyaz tüylerinin serbest kalması için topacı döndürür (''kiavluktuq''). Gelecek sezonun balina avcılığının bereketli geçmesine yöneliktir ve topacın ilk dönmesinde tüyler serbest kalmaz ve başarısız olunursa uğursuzluk sayılır. Eskiden ''ungasiksikkaaq'' locasından balina avcılarınca sonbaharda ''qugmaqtuuk'' locası davet edilirken yapılırdı. Günümüzde her iki loca da var olmasına rağmen, danslar şimdi Yılbaşı arefesinde ve Haziran ayındaki balinacılık festivalinde yapılmaktadır.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
**4.2. ''Tohoyaqhuuqaun'' (kukla tören dansı şarkısı/puppet ceremony dance song): Günümüzde müzikli topaç ritüeli ile birlikte yapılır. Kukla (''iñuŋŋuaq'') dönen topacın yanında hareket ettirilir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
**4.3. ''Nalukatuun''<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> ya da ''Nallukkataun''<ref name="refSeiler"/> (Nalukataq bayramında zıplatma gösterisinde söylenen şarkı/whalers’ skin-toss dance songs): Başarılı bir [[balina avcılığı|balina avı]] sonrası (daha çok haziran ayının üçüncü haftasında) balina seferini yöneten umialik tarafından organize edilen [[Nalukataq]] bayramında dört [[sakallı fok]] derisinin birbirine dikilmesiyle yapılan bir deri battaniyeyi [[trambolin]] gibi kullanarak insanları yukarı doğru fırlatırken<ref name="refAhgeak">Edna Ahgeak MacLean, [http://www.arcticlanguages.com/papers/Maclean%20Culture%20and%20Change%20for%20Inupiat%20and%20Yupiks.pdf Culture and Change for Iñupiat and Yupiks of Alaska] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120307224604/http://www.arcticlanguages.com/papers/Maclean%20Culture%20and%20Change%20for%20Inupiat%20and%20Yupiks.pdf |tarih=7 Mart 2012 }}</ref> söylenen şarkılardır.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> Bu fırlatma gösterisine ''nalukataq'' (Kuzey Alaska İnyupikçesi) ya da ''nallukkataq''<ref name="refSeiler"/> (Kuzeybatı Alaska İnyupikçesi) denir.
**4.4. ''Uingarung'' (balina avcılarının maskeli dans şarkısı/whalers’ masquerade dance songs): [[Point Hope, Alaska|Point Hope]] (''Tikiġaq'') yöresinde yılın son günü [[Yılbaşı]] arefesinde (''New Year’s Eve'') balina avcılarınca karşı cinsin [[giyim kuşam]]ı giyilip kuşanıldıktan sonra adaşlar arasında hediyeleşme bayramında yapılan maskeli dansta söylenen şarkılardır.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
**4.5. ''Kigugiyataun'' ([[Kutup ışıkları]] dansı şarkısı/Northern Lights dance songs): Kutup işiklarının büyüsünün kırılması için yapılan dansta söylenen şarkılardır<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
**4.6. ''Kalukhaq'' (köşeli davul dansı şarkısı/box-drum dance songs): Kivgiq bayramında ''Tiŋmiaqpak'' denilen efsanevi dev kartalın dişisinin (Kartal Ana/Eagle Mother) kalbi olduğuna inanılan tahtadan geniş kutu biçiminde köşeli davul eşliğinde yapılan dansta (''Box-drum Dance'',<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref><ref name="refWesternfolklore">Deanna M. Kingston, Lucy Tanaqiq Koyuk and Earl Aisana Mayac (2001), [http://www.jstor.org/discover/10.2307/1500408?uid=3739192&uid=2129&uid=2134&uid=364520941&uid=2&uid=70&uid=3&uid=364520931&uid=60&sid=21100993058043 The Story of the King Island Wolf Dance, Then and Now], Western Folklore, Vol. 60, No. 4 (Autumn, 2001), pp. 263-278</ref> ''Eagle-Wolf Dance'',<ref name="refWesternfolklore">Deanna M. Kingston, Lucy Tanaqiq Koyuk and Earl Aisana Mayac (2001), [http://www.jstor.org/discover/10.2307/1500408?uid=3739192&uid=2129&uid=2134&uid=364520941&uid=2&uid=70&uid=3&uid=364520931&uid=60&sid=21100993058043 The Story of the King Island Wolf Dance, Then and Now], Western Folklore, Vol. 60, No. 4 (Autumn, 2001), pp. 263-278</ref> ''Wolf Dance''<ref name="refWesternfolklore">Deanna M. Kingston, Lucy Tanaqiq Koyuk and Earl Aisana Mayac (2001), [http://www.jstor.org/discover/10.2307/1500408?uid=3739192&uid=2129&uid=2134&uid=364520941&uid=2&uid=70&uid=3&uid=364520931&uid=60&sid=21100993058043 The Story of the King Island Wolf Dance, Then and Now], Western Folklore, Vol. 60, No. 4 (Autumn, 2001), pp. 263-278</ref>) söylenen şarkılardır. Günümüzde hâlâ kuzeydeki [[Wainwright, Alaska|Wainwright]] ile [[Barrow, Alaska|Barrow]] yörelerinde görülebilmektedir. Davulcu başına [[dalgıç kuşu]] derisinden maske geçirir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
 
=== Şenlikler ===
515. satır:
 
[[Dosya:Cats-cradle.svg|küçükresim|sağ|200px|Parmak ipiyle şekil yapılan beşik (''ayaqhaaq'') oyunu]]
*'''Ayaqhaaġniq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> ya da '''ayaqhaaq''',<ref name="refSeiler"/> '''itiquuraq'''<ref name="refSeiler"/> (İng. ''Cat's cradle'' and ''telling stories using string figures''): Parmak ipiyle oynanan [[Beşik (parmak ipi)|beşik]] oyunu ve bu oyunda yapılan şekillerle (''ayakhaun''<ref name="refSeiler"/>) uyumlu hikâye anlatımı.<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> Oynanırken kısa oyun şarkıları da söylenir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>
*'''Aakkuu aakkuu'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> ya da '''aakkuu''':<ref name="refSeiler"/> iki takım arasında oynanan beceri oyunu. Takımın birindeki bir kişi elinde tuttuğu bir nesneyi şarkı eşliğinde sallar ve karşı takım gülmeden o nesneyi almaya çalışır.<ref name="refSeiler"/>
*'''Maq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> ya da '''maġauraq''',<ref name="refSeiler"/> '''iglaqusraaq''':<ref name="refSeiler"/> iki takım arasında oynanan beceri oyunu. ''Maq'' ünlemiyle başlanan oyunda takımın biri jest ve mimikler yaparak karşı takımı güldürmeye çalışır. Gülen takım yenilir.<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref>
538. satır:
[[Ruh]]lar ve [[hayalet]]ler özellikle Kuzey Alaska'da yaşamın önemli bir parçasıdır; çünkü kişi sağ iken kendi evinde sürdürdüğü yaşamını ölünce aile mezarlığında da sürdürür.<ref name="refBurch1971">Ernest S. Burch (1971), “The nonempirical environment of the Arctic Alaskan Eskimos,” Southwestern Journal of Anthropology 27(2): 148-165</ref> Ölen kişinin ruhu ''iḷitqusiq'' olarak adlandırılır.<ref name="refBurch1971">Ernest S. Burch (1971), “The nonempirical environment of the Arctic Alaskan Eskimos,” Southwestern Journal of Anthropology 27(2): 148-165</ref> Ruhlar Eskimo şamanizminde insan (''iñuk'') olarak tasvir edilir. Ruhlar ve hayaletler tanıdıkları kişilere benzer ve [[rüya]]larda tehlikeyi bildirir.<ref name="refSuicide">Catherine Swan Reimer, [http://www.swancircle.com/Suicide%20.html What is the relationship of suıcıde, alcohol abuse, and spirituality among the Inupiat] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120814163456/http://www.swancircle.com/Suicide%20.html |tarih=14 Ağustos 2012 }}, May 15, 2002</ref> Şamanizm inancına göre [[Cehennem]] kaybolmuş ruhların yer altında toplandığı yerdir. İnyupikçede Cehennem için bu inanç doğrultusunda adlandırma yapılmıştır: ''Tammaġvik'' (< ''tammaq-'' 'kaybolmak' + ''-vik'' 'yer yapım eki') <ref name="ref882">[http://www.cs.cmu.edu/afs/cs/user/lsl/Nice/Inupiaq/combined%20dictionary.doc Iñupiaq Combined Dictionary]{{Ölü bağlantı|tarih=Nisan 2020 }}</ref>
 
[[Kutup ışıkları]]ndan (''kiuġuya'' [tekil], ''kiuġuyat'' [çoğul], ''kiguġuya'', ''kiguġayak'' «spirits who gnaw with their teeth» < ''kigun'' «diş») genelde korkulur. Ölen bir Eskimonun ruhu dans eden ışıkların arasında devam eden bir Eskimo futbolu oyununa katılır; oyun alanı Kutup ışıkları, topu ise mors kafasındandır.<ref>Kaye Shinker, [Polaris, The Aurora Borealis and Alaska]</ref> Kaybedildiği zaman topun yerine açıktaki Eskimolardan birinin kafasınn kullanıldığına inanılır.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> Bundan korunmak için çocuklar ışığa köpek dışkısı fırlatırlar<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> ya da ışıklar göründüğünde çocuklara eve gitmeleri söylenir, aksi takdirde futbol topu (''aqsraaq'' ya da ''aġraq'') olarak kullanmak üzere başlarını koparacağına inanılır.<ref name="refSpencer"/> Yetişkinler de baş ve boyun ağrısı getirecek diye korkarlar.<ref name="refSpencer"/><ref>Dawn Elaine Bastian and Judy K. Mitchell (2004), [http://books.google.com.tr/books?id=IsyQu1kDK-kC&pg=PA50&lpg=PA50&dq=%22Aurora+Borealis%22+%22inupiat%22&source=bl&ots=YHt6oaM-Zi&sig=mGi-KylWV_yWu_DpWh14PrkfJg8&hl=tr&sa=X&ei=EHosUJmpI4744QSD0ICoBg&ved=0CFYQ6AEwAQ#v=onepage&q=%22Aurora%20Borealis%22%20%22inupiat%22&f=false Handbook of Native American Mythology]</ref> Bu ağrılara maruz kalması istenmeyen kişinin arkasından bıçak sallamak gerekir.<ref name="refSpencer"/> Işıkların zararından korunmak için şarkı (''kigugiyataun'') da söylenir.<ref name="refSpencer"/>
 
[[Muska]] (ya da Amulet): Avlanan erkekler vücutları üzerinde ya da elbiseye takılı olarak ''tupitkaq'' ya da ''aanġuraq'' denilen ve bir hayvanın kuyruğu ya da burun derisinden veya fildişi oyuncak muska taşırlar.<ref name="refSeiler"/><ref name="refFroelich">Froelich G. Rainey (1947), [http://digitallibrary.amnh.org/dspace/handle/2246/125 The Whale hunters of Tigara], Vol 41, part 2, Anthropological Papers of the American museum of Natural History, New York, 1947</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İnyupikler" sayfasından alınmıştır