Vikipedi

Çukurköy, Şavşat

Çukurköy, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Çukurköy
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Çukurköy
Çukurköy
Çukurköy
Çukurköy'ün Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeŞavşat
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım1.276 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam234
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08700

Tarihçe değiştir

Çukurköy köyünün eski adı Çihori'dir. Çihori, Gürcüce “Çheri” (ჩხერი) kelimesinden değişime uğramış olabilir. “Çheri”, akan derenin çıkardığı sesi ifade eder.[3] Çheri ve Çihori adları bugünkü Gürcistan coğrafyasında da bulunmaktadır. Bu yer adı Türkçeye Çihor, Çıkor gibi farklı biçimlerde yerleşmiştir. Nitekim Türkçe kaynaklarda Çıkor (چیقور), Çihor olarak geçer.[4][5]

Tarihsel Şavşeti bölgesinin köylerinden biri olan Çihori’de kilisenin varlığı, buranın Osmanlı egemenliğine girmeden önce de bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Nitekim Kartlis Tshovreba adlı Gürcü tarihinde 1462 yılı olayları anlatılırken Çihori’nin de adından söz edilmiştir.[6] Çihori, erken Orta Çağ'da Gürcistan Krallığı’nın, geç Orta Çağ'da Samtshe-Saatabago’nun (1268-1625) sınırları içinde yer alıyordu. 16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlılar Samtshe-Saatabago’nun büyük kısmını ele geçirdi ve bu toprakları Çıldır Eyaleti’ne dönüştürdü.

Çihori köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Çıldır Eyaleti'ne bağlı İmerhevi sancağının köylerinden biriydi. Söz konusu nüfus defterine Agara mahallesiyle birlikte kaydedilmiştir. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu sayımda 38 hanede 150 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 300 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Köy Mirliva Hüseyin Bey ile Mirliva Osman Bey hissesine kaydedilmişti. Köyde kayıtlı muhtar ve imam bulunmuyordu. Agara mahallesinde sadece 7 hane yaşıyordu.[7]

Çihori, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Çihor (Чихоръ) adıyla kaydettiği köy, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Çihor nahiyesinin beş köyünden biriydi. Bu nahiyenin idari merkezi olan Çihor köyünde, 1886 yılı tespitine göre, 220'si erkek ve 234'ü kadın olmak üzere, 47 hanede 454 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu sırada Çihor köyü, Agara (7 hane), Andriatzminda (3 hane), Brili (2 hane), Gegazeler (6 hane), Dasamobi (3 hane), Libani (1 hane), Niolidze (7 hane), Tetraketi (7 hane) olmak üzere sekiz mahalleyi kapsıyordu. Çihori nahiyesi, Çihori köyü dışında, Ziosi, Phikiuri, Tzepta ve Tsihishevi köylerini kapsıyordu. 163 haneden oluşan nahiyede, 649'u erkek ve 649'zu kadın olmak üzere 1.298 kişi yaşıyordu. Bu nüfus içinde 1.159 kişi Gürcü, 139 kişi de Ermeni olarak kaydedilmiştir.[8]

Rus idaresi sırasında, 1904 yılında bölgeyi dolaşan Nikolay Marr’ın verdiği bilgiye göre, Çihori köyünden Çihori deresini izleyerek Mçedreuli köyüne ulaşılıyordu. Çihori Deresini izleyen bu yol, derenin bir sağından bir solundan devam ediyordu. Bundan dolayı Çihori Deresinin üzerine birkaç köprü vardı. Hayli dar olan yol ulaşım için güvenli değildi. Özellikle yük hayvanlarının yürümesi zordu ve bazı yerlerde uçuruma yuvarlanma tehlikesi bulunuyordu. Çihori Deresinin yukarısındaki Mçedreuli (მჭედრეული) köyünün alt tarafında, derenin sağ kıyısında, muhtemelen bir kilise olan yapı temeline kadar yıkılmıştı. Çihori Deresi Phikiuri (İmerhevi) Deresine karışıyordu.[9]

Çihori köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Çihori köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[10][11]

Çihori köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus sayımı sırasında, "Cıhor" adıyla Şavşat kazasının İmerhev nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu, 398'i kadın ve 381'i erkek olmak üzere, 100 hanede yaşayan 779 kişiden oluşuyordu. Bu sayımda da nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[12] Çihori veya Cıhor, Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında, Çukur olarak değiştirilmiştir.[13] Çukur köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının Meydancık nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 965 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 938 kişiye düşmüştü ve bu nüfus içinde 283 kişi okuma yazma biliyordu.[5]

Çukurköy’de varlığı bilinen tek tarihsel yapı Çihori Kilisesi’dir. Tamamen yıkılmış olan kilise, Didi Çihori de denilen Çihori köyünün Adriatzminda (Andriatzminda) mahallesinde bulunuyordu. Mahallenin Havari Andreas’ın (Andriatsminda) adını taşıyor olması, buradaki kilisenin Havari Andreas’a adanmış olmasıyla ilişkili olabilir. Havari Andreas’ın tarihsel Gürcistan’ın bu kısmına Hristiyanlığı yayan kişi olarak da kabul edilmektedir.[15]

Coğrafya değiştir

Çukurköy, Artvin il merkezine 85 km, Şavşat ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[16]

Nüfus değiştir

Tarihsel Şavşeti bölgesinde kadın ve erkeğin birlikte tespit edildiği ilk nüfusu sayımı Rus idaresi sırasında yapıldı. 1886 tarihli bu sayıma göre Çihori’de 47 hanede 454 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Hane başına ortalama 9,6 kişi düşmesi, ailelerin oldukça kalabalık olduğunu göstermektedir. O tarihte Artvin kazasına (uçastok) bağlı Çihori nahiyesinde yer alan Çihori köyü, toplam nüfusu 1.298 kişiden ibaret olan bu nahiyenin Çihishevi’den sonraki en kalabalık köyüydü ve Çihori nahiyesinin nüfusunun %35’i barındırıyordu. Küçük Çihori köyünün varlığından dolayı 1907 yılında Büyük Çihori olarak kaydedilmiş olan köyün nüfusu bu tarihte 387 kişiye düşmüştü.[17][18] Köyün nüfusunun azalması, Rus idaresinde kalan yerlerden Osmanlı ülkesine yapılan göçle ilişkili olabilir.

Çihori’nin yeniden Türkiye sınırları içinde kalmasından sonra, 1922 yılında yapılan nüfus tespitine göre köyün nüfusu 100 hanede yaşayan 779 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte köyün nüfusu hayli artmış, hane başına düşen ortalama nüfus ise 1886 yılına göre azalmış ve 7,7 kişiye düşmüştür. Köyün adının Çukur (sonradan Çukurköy) olarak değiştirilmesinden sonra, 1926 nüfus tespitine göre ise, Çihori’nin nüfusu 829 kişiye ulaşmıştır. Ancak hane sayısının 73 olması dikkat çekicidir. Muhtemelen 1922 tarihindeki hane sayısı tespiti yanlış olup 1886 yılında 47 olan hane sayısının 73’e çıkması daha mantıklı görünmektedir. Bu durumda 1926 tarihinde hane başına düşen ortalama kişi sayısı 8,8’dir.[19][20] Daha sonraki yıllarda köyün nüfusu hızlı biçimde artmaya devam etmiş, 1935 yılında 975 kişiye, 1960 yılında 1.139 kişiye yükselmiştir.[21][22]

Son tespitlere göre Çukurköy'de 104’ü kadın ve 114’ü erkek olmak üzere 218 kişi yaşamaktadır.[23] Nüfusun bu denli azalması köyden kente göçün bir sonucu olabilir.

Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 244[2]
2020 234[2]
2019 218[2]
2018 211[2]
2017 208[2]
2016 207[2]
2015 224[2]
2014 202[2]
2013 209[2]
2012 206[2]
2011 209[2]
2010 215[2]
2009 250[2]
2008 261[2]
2007 279[2]
2000 407[16]
1990 594[16]
1985 729[16]

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Cukurkoy, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Çukur Köyü Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 223. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
  4. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
  5. ^ a b 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
  6. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 16, ISBN 9789941485244.
  7. ^ Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 50, 83, 155-166. 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
  8. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı", Sıra no: 1474-1479". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
  9. ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 233-243. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
  10. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
  11. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
  12. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  13. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010, s. 189, ISBN 9789944197526.
  14. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
  15. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 172, ISBN 9789941478178.
  16. ^ a b c d "Çukurköy Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 
  17. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; ethno-kavkaz.narod.ru isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  18. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 16, 51, ISBN 9789941485244.
  19. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; dspace.ankara.edu.tr isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  20. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 9789944197526.
  21. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. s. 152. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  22. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. s. 313. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  23. ^ "Şavşat Çukur Köyü Nüfusu". Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020". 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çukurköy,_Şavşat&oldid=32456305" sayfasından alınmıştır