Çatı örtüsü
Çatı örtüsü, yapının üst elemanı, çatının kaplamasına verilen isimdir. Çatı; hava, rüzgar ve su darbelerine, (eğer isteniyorsa) üzerindeki yüke dayanıklı olmalıdır.
Kiremit değiştir
Ahşap çatı üzerinde asbestli çimento levha ve metal levha çatı kaplamaları sıhhi değildir. Çok çeşitli maddelerden çatı örtüleri bulunmaktadır ama en kullanışlı örtü kiremittir.[1] Bu da iki tiptir: Alaturka (Osmanlı) ve Alafranga (Marsilya).
Çatı üzerinde kiremitaltı kaplaması denilen bir örtü vardır, kiremit bunun üzerine döşenir. Kiremitler yarı yarıya üzerlerine bindirilerek metrekarede 30 adet kiremit kullanılarak dizilir.[1]
Uygulaması değiştir
Kiremit örtüsü döşenmeden önce bunun altına 3'lük çıta iskeleti (çatı örtüsünü taşıyacak yapı) çakılmalıdır. Bu, kiremitlerin saçak çizgisine dik ve birbirine paralel olmasını, kaymasını önler. İlk kiremit sırasının eğikliğini önlemek için alın tahtası veya çıta ile yukarı kaldırılmalıdır. Kiremitler delikli ise galvanizli telle bir sıra atlayarak alt örtüye bağlanabilir. Çatı kapağı ve yan sıralar takviyeli harçla desteklenebilir. Çatlayan, kırılan kiremitler tek tek değiştirilmelidir. Eğer çatıaltı bitümlü örtü (izolasyon malzemesi) doğru uygulanmış ve sağlamsa kiremitler kırılsa bile bir süre çatı akmaz.
Alafranga kiremitler metrekarede 17 adet kullanılmakla alaturkadan daha az yer kaplar. Yüksek yapılarda çatı betonarme ise 5'lik kadronlar beton çivisi ile zemine çakılıp, araları 200 doz ısı yalıtımlı betonla doldurulur, üzerine çıtalar çakılıp kiremit döşenir.
Ağaç kiremit çatı örtüsü değiştir
ağaç kiremit örtülü çatı
Zakopane, Polonya
Ağaç kiremit çatı örtüsü döşemesi, Kuzey Amerika'da yaygın olan bir çatı örtüsü çeşididir. Hafif, basit araçlarla yapılabilen ve rahatça yerleştirilebilen ağaç kiremitler bu bölgeye gelen yerleşimciler arasında yaygındır. Aynı dönemde Avrupa'da sazdan, ince taş (arduvan) plakalar ve kiremit çatı döşenmesinde yaygın kullanılmaktadır.[2]
Artık kullanılmayan çatı örtüleri Britanyalı, Hollandalı, Alman ve İskandinav yerleşimciler tarafından Kuzey Amerika'nın çeşitli bölgelerinde kullanılmıştır. Bu örtülerin şekli, ebadı, açıkta kalan uzunlukları, üzerlerindeki dekoratif uygulamalar gibi karakteristik özellikleri değişmekte ve her binaya kendine özgü hava katmaktadır.
Çinko çatı örtüsü değiştir
Batı Avrupa'nın geleneksel çatı örtüsüdür. İlk kez 1840'lı yıllarda Paris'te uygulanmıştır. Şimdilerde ise saf çinko titanyum ve bakır ile EN 988 standartlarına göre alaşımı yapılan çatı kaplamaları yapılabilmektedir. En büyük avantajı çinko doğal patinası sayesinde çok uzun ömürlü olması (ortalama 100 yıl), yüzeyinin kendini temizlemesi ve onarmasıdır. Aynı zamanda çatılarda 0,70 mm et kalınlığı kullanıldığından çok hafiftir (çinko yoğunluk: 7,20 kg). Titanyum çinko çatı ürünleri çatı uzamanları tarafından Türkiye'de de uygulanmaktadır. Uygulamada eğim mutlaka %5'in üzerinde olmalıdır. Destek mutlaka havalandırmalı çam tahtası ile sağlanmalıdır, havalandırma olmaz ise çinko patinasını tamamlayamaz ve çürür, minimum havalandırma 4 cm olmalıdır. Genleşmeyi kontrol etmek için ise mutlaka kaygan klipsler kullanılmalıdır. Ancak bu klipsler mutlaka inox malzemeden olmalıdır. Çinko çatılar asla bakır veya demir ile temas etmemelidir, hatta bakır malzeme çinko çatının üst kısmında dahi bulunmamalıdır, yağmurun etkisi ile bakır iyonları çinko üzerindee elektrik yüklü bateri etkisi yapar ve çinkoyu eritir. Çivi veya vida asla çakılmaz, sadece kenet ve bini mantığı ile kaplanır, ince noktalar için lehim yapılabilir... Bunlar çinko estetiği ve uzun ömrü için olmaz ise olmaz prensiplerdir. Ama yine de üretici ve uygulayıcı detaylarına başvurmakta fayda vardır.
Bakır çatı örtüsü değiştir
Galvanizli saç ile çatı örtüsü değiştir
Galvanizli oluklu saç ile değiştir
Galvanizli düz saç ile değiştir
Asbest elyaflı levhalarla çatı örtüsü değiştir
Bitümlü karton ile çatı örtüsü değiştir
Çatı örtüleri genel teknik Şartnamesi
Ahşap çatı üzerine çinko çatı örtüsü yapılması (TS : 951) değiştir
Çinko, şartnamesindeki vasıflara uyacaktır. Mevcut ahşap çatı döşemesi üzerine bir kat bitümlü karton döşenecektir. Bitümlü karton saçak çizgisine paralel ve saçaktan başlamak üzere, üst kısımları 10 cm aralıkla galvanizli tabla başlı çivilerle çivilenecek, üste gelecek olan kısım en az 10 cm alttakinin üzerine bindirilecektir. Ek yerleri bitüm ile doyurulmuş şerit bantlar ile kapanacaktır. Bitümlü karton üzerine 5 x 5 cm ebadında rendelenmiş konik kadronlar çakılacaktır. Çinko levhalar 14 N°'lu olacak, levhaların her iki yan kısımları, kıvrık kısımları kadronların hizalarına gelecek şekilde çinko levhalara doğru kıvrılacak üzerlerine, kadronların üstlerini örtecek ve çinko levhaların kıvrılmış kısımlarına geçecek şekilde projesine uygun sürgü ve kenetli parçalarla levhalar birleştirilecektir. Çatı meyline paralel levhaların üst kısımları dışa, alt kısımları içe doğru kıvrılarak, lehimsiz kenet ve sürgü şeklinde birleştirilecektir.
Ahşap çatı üzerine bakır örtüsü yapılması değiştir
Bakır şartnamesindeki vasıflara uyacaktır. Bakır levhalarla çatı örtüsü; çinko çatı örtüsü genel teknik şartnamesine ve detay resimlerine uygun olarak yapılacaktır.
Mevcut ahşap çatılarda kullanılacak bakır levhalar kalınlığı en az 0.66 mm ve ağırlığı en az 6 kg/m² olacaktır. Tamir görmüş ve sonradan düzeltilmiş levhalar kullanılmayacaktır.
Ahşap çatı üzerine galvanizli oluklu saç ile çatı örtüsü yapılması değiştir
Oluklu saç, şartnamesindeki vasıflara uyacaktır. 15º - 35º arasında olmak üzere inşa edilecek ahşap çatı üzerine döşenecek oluklar saç levhaların bindirme payları projesinde gösterildiği gibi ve en az boydan 15 cm, enden bir buçuk dalga boyu olacaktır. Oluklar akış istikametine gelmek suretiyle, lâstik conta ve madeni pul ve galvanizli çivi veya vidalarla çatı döşemesine tespit edilecektir. Olukların bir hizaya gelmesine, parça kullanılmamasına dikkat edilecektir.
Mahyalar bu iş için yapılmış özel saçlarla kaplanacaktır.
Levhalar çatı döşenmesine tespit edilirken, birbiri üzerine binmiş oluk dalgasının tepe kısmından çivilenecektir. Düşük meyilli çatılarda levha bindirme yerlerine mastik asfalt konulacaktır.
Ahşap çatı üzerine galvanizli düz saç ile çatı örtüsü yapılması değiştir
Düz saç şartnamesindeki vasıflara uyacaktır. Mevcut ahşap çatı döşemesi üzerine bir kat bitümlü karton saçak çizgisine paralel ve saçaktan başlamak üzere serilecek, üst yukarı kısımlar on santimetre aralıkla galvanizli ve tabla başlı çivilerle çivilenecektir. Bunun üzerine gelecek bitümlü karton en az 10 cm. bindirilecektir. Ek yapılan yerler, bitümlü şerit bantlar ile kaplanacaktır. Bitümlü karton üzerine 5 x 5 cm ebadında rendelenmiş konik kadronlar saç levha genişliğine uyacak mesafelerde döşemeye çakılacak saçlar proje ve detay resimleri uygun şekilde sürgü tertibatı, kenet teşkili suretiyle mahya ile beraber döşenecektir.
Ahşap çatı üzerine düz veya oluklu asbest elyaflı levhalarla çatı örtüsü yapılması değiştir
Düz veya oluklu asbest elyaflı levhalar, mevcut meyilli ahşap çatı üzerine dört taraftan birbirine 10 cm bindirilerek yerleştirilecektir. Çatı meyilleri 3º - 20º derece arasında olabilir. Çatı meyili 3º -15º olduğunda bindirme payı 20 cm olacak ve bindirme yerleri mastik asfalt ile kapatılacaktır. Çatı meyli 15º - 20º derece olduğunda bindirmeler 15 cm. olarak yapılacaktır. Levhalar matkap ile muntazam bir şekilde delinecek, galvanizli çivi, kroşe, lastik conta ve madenî pul ile çatıya tespit edilecektir. Düz ve oluklu asbest elyaflı levhalarla çatı örtüsü proje ve detay resimlerine uygun şekilde yapılacaktır.
Mahyalar aynı cins malzemeden yapılmış olacaktır.
Ahşap Çatı Üzerine İki Kat Bitümlü Karton İle Çatı Örtüsü Yapılması değiştir
Bitümlü karton ile döşenecek ahşap meyilli çatıların kaplama tahtaları rendelenmiş, temiz, dalgasız, düzgün olacaktır. Bitümlü kartonlar döşemeye özel yapıştırıcı ile tespit edilecektir. Tabla başlı çivilerle ortalarda 6 cm. aralıkla ve kenarlardan mesafeleri 1,5 cm. den aşağı olmayacak şekilde çivilenecektir.
Bitümlü kartonlar birbiri üzerine asgari 10 cm. bindirilecek, ek yerleri, kaput bezinden yapılmış 15 cm. genişliğinde bitümlü doyurulmuş şeritle hususi yapıştırıcı ile yapıştırılacaktır. Yapıştırıcının ısısı 140 °C aşağıya düşmeyecektir.
Duvar kenarlarında; bitümlü karton 25 cm yüksekliğe kadar kıvrılacak, özel yapıştırıcısı ile yapıştırılarak çivilenecektir. Birinci kat bitümlü kartonun 20 metrekaresi 30 kg olacak ve saçak çizgisine paralel ve saçaktan başlamak üzere yukarı doğru döşenecektir. Hiçbir yerde dalga, hava boşluğu veya kırıklık bulunmayacaktır.
Ahşap çatı üzerine çıtalı iki kat bitümlü karton ile çatı örtüsü yapılması değiştir
Birinci kat bitümlü karton ile çatı örtüsü, iki kat bitümlü karton ile çatı örtüsü yapılmasındaki şartlar dahilinde yapılacaktır.
İkinci kat bitümlü karton, birinci katta olduğu gibi saçak çizgisine paralel olarak değil, aksine meyiline paralel olarak bindirme yerleri 10 cm. olmak üzere açıkta yapıştırılarak döşenecektir. İkinci katın açıkta kalan uçları üzerine 2 x 1.5 cm'lik çıtalar çakılarak bunların bitümle doyurulmuş 15 cm. eninde kaput bezinden şeritler (band) özel yapıştırıcısı ile yapıştırılacaktır. Mahyalar aynı cins bitümlü karton ile yapılacaktır.
Ahşap Çatı Üzerine Üç Kat Bitümlü Karton İle Ahşap Çatı Örtüsü Yapılması değiştir
Birinci ve ikinci kat bitümlü kartonun döşenmesi, iki kat bitümlü karton döşenmesine uyacak, ancak birinci kat ek yerlerine, bitümle doyurulmuş kaput bezi şerit konmayacak ikinci kat ek yerlerine tatbik edilecektir.
Üçüncü kat, ikinci kat ek yerlerini kapatacak tekilde yapıştırılarak döşenecektir. Yapıştırıcı bitümlü ısısı 140 °C aşağı düşmeyecektir. Üçüncü katta kullanılacak bitümlü kartonun 20 m² sinin ağırlığı en az 40 kg. olacaktır.
Mevcut Eğik Betonarme Döşeme Üzerine Marsilya Tipi Kiremit İle Çatı Örtüsü Yapılması değiştir
Mevcut eğik betonarme döşeme üzerine bir metre aralıkla ve çatı meyiline paralel 5 x 5 cm. lik iki tarafı şevli (konik) kadronlar çivi ile döşemeye tespit edilecek, kadronlar arasında 5 cm. kalınlıkta 200 Kg. dozlu tesviye betonu dökülerek tesviye edilecektir. Kadronlar üzerine marsilya tipi kiremit aralıklarına uygun gelecek şekilde 3 x 5 cm.'lik kiremit altı çatılan alttaki kadronlara çivi ile tespit edilecek, kadronlar arasına 5 em. kalınlıkta 200 kg. dozlu tesviye betonu dökülerek tesviye edilecektir. Kadronlar üzerine marsilya tipi kiremit aralıklarına uygun gelecek şekilde 3 x 5 cm.'lik kiremit altı çatıları alttaki kadronlara çivi ile tespit edilecek bunun üzerine saçak kısmındaki kiremitlerin ilk iki sırası, diğerleri iki sırada bir tel ile çıtalara bağlanarak muntazam bir şekilde döşenecektir.
Mevcut Eğik Betonarme Döşeme Üzerine Galvanizli Oluklu Saç İle Çatı Örtüsü Yapılması değiştir
Mevcut eğik betonarme döşeme üzerine, bir metre aralıkla ve çatı meyiline paralel 5 x 5 cm.'lik iki tarafı şevli kadronlar çivi ile döşemeye tespit edilecek, aralar, 5 cm. kalınlıkta 200 kg. dozlu tesviye betonu dökülerek tesviye edilecektir. Kadronlar üzerine galvanizli saç levhaların her iki ucuna ve bir de ortalarına gelecek şekilde 5 x 5 cm. kadronla çivi ile tespit edilecektir. Bunların üzerine galvanizli saç levhaların olukları çatı meyline paralel olacak şekilde enlerinden 10 cm. boylarından 15 cm. birbiri üzerine binmek suretiyle alttaki kadronlara, lâstik, conta, madeni pul ve galvanizli, çivi, vida veya kroşe ile sağlam bir şekilde tespit edilecektir. Tespitler olukların üst (en yüksek) kısımlarından yapılacak ve parça kullanılmamasına dikkat edilecektir.
Mahyalar hususi saçlardan yapılmış elemanlarla yapılacaktır. Bu şekilde yapılan çatı proje ve detay resimlerine uygun olacaktır.
Mevcut Eğik Betonarme Döşeme Üzerine Asbest Elyaflı Levha İle Çatı Örtüsü Yapılması değiştir
Mevcut eğik betonarme döşeme üzerine, bir metre aralıkla ve çatı meyiline paralel 5 x 5 cm.'lik iki tarafı şevli ( konik ) kadronlar çivi ile döşemeye tespit edilerek aralarına 5 cm. kalınlıkta 200 kg. dozlu tesviye, betonu dökülerek tesviye edilecektir.
Kadronlar üzerine asbest elyaflı levhaların her iki ucuna ve bir de ortasına isabet edecek şekilde 5 x 5 cm.'lik kadronlar çivi ile alttaki kadronlara tespit edilecek, bunların üzerine asbest elyaflı levhaların olukları çatı meyline paralel gelecek şekilde boylarından 10 cm. birbiri üzerine bindirilecektir. Levhalar matkap ile muntazam bir şekilde delinecek galvanizli çivi, vida veya kroşe, lastik conta ve madenî pul ile kadronlara tespit edilecektir.
Bu şekilde çatılar proje ve detay resimlerine uygun olarak yapılacaktır. Mahyalar aynı cins malzemeden yapılacaktır.
Kurşun Levha Altına Çamur Sıva Yapılması değiştir
Toprak çamuru ince, yumuşak ve katı saplardan arî saman ile karılacak; nebati topraktan olmayacaktır.
Kurşun Çatı Örtüsü Yapılması değiştir
Kurşun levhalar projesinde gösterildiği şekilde gayet muntazam döşenecek, bindirmeler kara çivi ile olacak ve çivilemeler detay resimlerine göre yapılacaktır.
Teçhizatlı hafif beton plâklarla yapılan eğik çatı döşemesi üzerine; Kiremit, galvanizli düz ve oluklu saç ve asbest levha ile çatı örtüsü yapılması değiştir
- Teçhizatlı hafif beton plaklarla mevcut eğik çatı döşemesi üzerine bir metre aralıkla ve çatı meyline paralel 5 x 5 cm'lik kadronlar çivi ile döşemeye tespit edilecektir. (Çiviler kadronlara aşağıda, 60º ve ters istikamette çakılarak hazırlanmış olmalıdır.)
Kadronlar üzerine Marsilya tipi kiremit aralıklarına uygun gelecek şekilde 3 x 5 cm'lik kiremit altı çıtaları alttaki kadronlara çivi ile tespit edilecek, bunun üzerine saçak kısmındaki kiremitlerin iki sırası tel ile, diğerleri iki sırada bir tel ile çıtalara bağlanarak muntazam bir şekilde döşenecektir.
- Teçhizatlı hafif beton plâklarla yapılan mevcut eğik çatı döşeme üzerine, bir metre aralıkla ve çatı meyline paralel 5 x 5 cm.'lik kadronlar çivi ile döşemeye tespit edilecektir. (Çiviler kadronlara aşağıda 60º ile ters istikamette çakılarak hazırlanmış olmalıdır.)
Kadronlar üzerine galvanizli saç levhaların her iki ucuna ve ortalarına gelecek şekilde 5 x 5 cm.'lik kadronlar alttaki kadronlara çivi ile tespit edilecektir. Bunların üzerine galvanizli saç levhalar enlerinden 10 cm. boylarından 15 cm. birbiri üzerine binmek suretiyle alttaki kadronlara, lastik conta, madeni pul ve galvanizli çivi vida veya kroşe ile sağlam bir şekilde tespit edilecektir. tespit, olukların üst (en yüksek) kısımlarından yapılacak ve parça kullanılmamasına dikkat edilecektir.
Mahyalar saçlardan yapılmış elemanlarla yapılacaktır. Bu şekilde yapılan çatı, proje ve detay resimlerine uygun olacaktır.
- Teçhizatlı hafif beton plaklarla yapılan mevcut eğik çatı döşemesi üzerine galvanizli oluklu saç levhalar, olukları çatı meyline paralel olacak şekilde enlerinden 10 cm. boylarından 15 cm. birbiri üzerine binmek suretiyle, çatı döşemesine lastik conta, madeni pul, trifon vida veya kroşe ile sağlam bir şekilde tespit edilecektir. Trifon vidalar, teçhizatlı hafif beton plaklara çakılmadan asgari 50 mm. girecek şekilde vidalanacaktır.
Tespitler olukların üst (en yüksek) kısımlarından yapılacak ve parça kullanılmamasına dikkat edilecektir.
Mahyalar, saçlardan yapılmış elemanlarla yapılacaktır. Bu şekilde yapılan çatı, proje ve detay resimlerine uygun olacaktır.
- Teçhizatlı hafif beton plaklarla mevcut eğik çatı döşemesi üzerine, bir metre aralıkla ve çatı meyline paralel 5x5 cm.'lik kadronlar çivi ile döşemeye tespit edilecektir. (Çiviler kadrolara aşağıda 60º ve ters istikamette çakılarak hazırlanmış olmalıdır.)
Kadronlar üzerine asbest elyaflı levhaların her iki ucuna ve ortalarına isabet edecek şekilde 5 x 5 cm.'lik kadronlar çivi ile alttaki kadronlara tespit edilecek, bunların üzerine asbest elyaflı levhaların olukları çatı meyline paralel gelecek şekilde en ve boylarından 10 cm. birbiri üzerine bindirilecektir. Levhalar matkap ile muntazam bir şekilde delinecek, galvanizli çivi, vida, kroşe, lastik conta ve madeni pul ile kadronlara tespit edilecektir.
Bu şekilde çatılar proje ve detay resimlerine uygun olarak yapılacaktır. Mahyalar aynı cins malzemeden yapılacaktır.
Kaynakça değiştir
- ^ a b Firuzan Baytop, Okullarda Öğretilmeyenler, Yapı Yayın, İst. 2004.
- ^ "İngiliz wikipedia ağaç kiremit maddesi". 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2006.