Çakıllı, Tortum
Çakıllı, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
| Çakıllı | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Çakıllı Çakıllı'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 16,19 km² |
| Rakım | 2300 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 70 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Tarihçe değiştir
Çakıllı'nın eski adı Türkçe kaynaklarda Vartaşen, Varçin ve Varçen olarak geçer. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı tahrir defterinde Vartaşen ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Varçin (وارچین) şeklinde yazılmıştır.[5][6] Bu yer adının Gürcü ve Ermeni dillerinde gül anlamına gelen "vard-i" (ვარდი / վարդ) ile köy anlamına gelen "şen-i" (შენი / շեն) kelimelerinden türemiş olduğu ve "gül köy" anlamına geldiği tahmin edilmektedir.[7][8]
Vartaşen köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde varlığı bilinen ve ortadan kalkmış olan kilise, burada eskiden Hristiyan nüfusun yaşadığına işaret etmektedir.[9]
Vartaşen köyü, 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Tortum sancağının Ahçirik nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu, tamamı Hristiyan olan 36 haneden oluşuyordu. 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre ise bu yerleşim Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlıydı. Bu tarihte nüfusu iyice azalmış ve 12 haneye düşmüştü. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği köyde 60 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Vartaşen köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 120 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[10]
Vartaşen köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Varçin (وارچین) şeklinde geçer. Bu yerleşim bu tarihte Erzurum vilayetinin Tortum kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi.[6] 1940 genel nüfus sayımında "Varçen" şeklinde kaydedilmiş olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 172 kişiden oluşuyordu.[11] Vartaşen veya Varçin Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Çakıllı olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımında Çakıllı köyünde 275 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 54 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Vartaşen veya Varçin köyünün eski kilisesi tamamen yıkılmıştır. Varlığı köylülerce de doğrulanan kilisenin yerinde bir ev inşa edilmiştir. Kiliseden geriye sadece kireç harçlı duvar parçaları kalmıştır.[9]
Coğrafya değiştir
Mahalle, Erzurum il merkezine 85 km, Tortum ilçe merkezine 25 km uzaklıktadır.[14] Mahalle, Tortum'un kuzeybatısında olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Uzundere-Tortum) devlet yoluna Doruklu Mahallesi üzerinden 14 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[15]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 70[1] |
| 2021 | 76[1] |
| 2020 | 86[1] |
| 2019 | 63[1] |
| 2018 | 63[1] |
| 2017 | 56[1] |
| 2016 | 57[1] |
| 2015 | 54[1] |
| 2014 | 67[1] |
| 2013 | 67[1] |
| 2012 | 65[2] |
| 2011 | 61[2] |
| 2010 | 48[2] |
| 2009 | 52[2] |
| 2008 | 52[2] |
| 2007 | 52[2] |
| 2000 | 47[2] |
| 1990 | 86[16] |
| 1985 | 211[17] |
| 1965 | 275[18] |
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Tortum Çakıllı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2023.
- ^ "Cakilli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 234.
- ^ A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 28 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Leon Melikset-Beg, yayıma hazırlayan: Merab Robakidze, Ermenice-Gürcüce Sözlük (სომხურ–ქართული ლექსიკონი), Tiflis, 1996
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 177 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93, 95. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 251.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Çakıllı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Çakıllı to D 950". Çakıllı to D 950. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.