Yusuf İzzeddin Efendi
Yusuf İzzeddin Efendi (Osmanlıca: يوسف عز الدین افندی; 10 Ekim 1857 - 1 Şubat 1916) Türk asker ve Osmanlı Hanedanı mensubu. Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz'in henüz şehzade iken doğan oğludur. Beklenmedik bir şekilde öldüğünde Osmanlı Hanedanı'nın en büyük erkek çocuğu olarak veliaht sıfatını taşıyordu.[1]
| Yusuf İzzeddin Efendi | |
|---|---|
| Osmanlı Ordusu Müşiri Veliaht-ı Saltanat | |
 Ekim 1908 tarihli Resimli Kitab dergisinde Şehzade Yusuf İzzettin Efendi | |
| Doğum | 10 Ekim 1857 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1 Şubat 1916 (58 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Hanedan | Osmanlı Hanedanı |
| Babası | Padişah Abdülaziz |
| Annesi | Dürrinev Kadınefendi |
| Dini | Sünni İslam |
| Meslek | Asker, siyasetçi, diplomat |
Askeri kariyer | |
 Yusuf İzzeddin Efendi'nin portresi, Windsor 1911 | |
| Bağlılığı |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Hizmet yılları | 1871–1916 |
| Rütbesi | Müşir  |
| Komutası | 1. Ordu |
Yaşamı
değiştir10 Ekim 1857 tarihinde Dolmabahçe Sarayı'nda doğdu. Babası Abdülaziz, annesi ise Dürrinev Başkadınefendi'ydi.[2] Doğduğunda amcası Abdülmecid padişah olarak hüküm sürmekteydi. Babası Abdülaziz gibi şehzadelerin tahta çıkana kadar çocuk sahibi olmamaları kuralı geçerliydi. Yusuf İzzeddin Efendi bu kurala aykırı olarak doğmuştu. Bu nedenle babasının tahta çıktığı 1861 yılına kadar dört yıl boyunca varlığı gizlendi. 10 yaşındayken babasıyla birlikte Avrupa gezisine katıldı.[3] 14 yaşındayken 1 Eylül 1871 tarihinde babası Sultan Abdülaziz tarafından Müşir rütbesiyle Hassa Ordusu komutanlığına atandı ve bu görevini Ocak 1873'e kadar sürdürdü. 19 yaşındayken babası Abdülaziz tahttan indirildi ve kısa bir süre sonra makasla bilekleri kesilmiş olarak ölü bulundu. İntihar mı cinayet mi olduğu tartışmalı bu ölümden sonra, genç yaşta babasız kaldı.
Babasının ölümünden sonra tahta çıkacak padişahı belirlemek için, o dönemde geçerli olan hanedanın en yaşlı erkeğinin tahta çıkması kuralı kullanıldı. Bu kural uyarınca Abdülaziz'in ölümünden sonra, önce amcasının oğulları V. Murad ve II. Abdülhamid sırasıyla tahta çıktılar. Daha sonra da V. Mehmed 27 Nisan 1909 tarihinde tahta çıktığı zaman hanedanın padişahtan sonraki en yaşlı erkeği olarak veliaht durumuna yükseldi. Osmanlı Devleti'ni yurt dışında çeşitli törenlerde veliaht sıfatıyla temsil etti. 1910 yılında Birleşik Krallık kralı VII. Edward'ın cenaze, 1911 yılında da V. George'un taç giyme törenlerinde bulundu.
I. Dünya Savaşı yılları sırasında Enver Paşa'nın izlediği siyasete ayrı düştü ve onu sertçe eleştirdi.[4] Hükûmet işleriyle yakından ilgilendi. Çanakkale Savaşları sırasında bizzat cepheleri ziyaret etti. Bu ziyaretler sırasında Enver Paşa ile herkesin içinde münakaşa etti. Hükûmetten ayrı olarak barış görüşmeleri yaptı. Ancak tahta çıkamadan 1 Şubat 1916 tarihinde beklenmedik biçimde Zincirlikuyu'daki köşkünde ölü olarak bulundu. Ölüm nedeni intihara bağlı kan kaybı olarak kabul edilse de, İttihatçıların onu öldürttüğü de teoriler arasındadır. Fakat sıradaki veliaht İttihatçılarla hiç anlaşamayan VI. Mehmet Vahidettin idi. Tarihçi İlber Ortaylı ise müttefik Almanya'nın da şüpheliler arasında olduğunu iddia eder. Çünkü veliaht savaştan çekilmek ve İtilaf Devletleri ile müstakil bir anlaşma yapmaktan bahsetmekteydi. Ortaylı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun son imparatoru VI. Karl'ın bu gibi bir talebi sonrasında Almanya tarafından özür dilemek zorunda bırakılmasını örnek gösterir.[5]
II. Mahmut Türbesi'ne, babası Abdülaziz'in yanına defnedildi.
Girit'teki Osmanlı dönemine ait İzzeddin Kalesi onun adını taşımaktadır.
Eşleri ve çocukları
değiştirEşleri
değiştir- Çeşmiahu Hanım Efendi. Evlenme tarihi: 1879
- Cavidan Hanım Efendi (12 Ocak 1870 - 1935). Evlenme tarihi: 20 Mayıs 1885
- Emine Nazikedâ Hanım Efendi (30 Mayıs 1872 - 1946). Evlenme tarihi: 6 Temmuz 1886
- Tazende Hanım Efendi (10 Ekim 1875 - 16 Haziran 1950). Evlenme tarihi: 15 Ekim 1892, Mezarı: Yahya Efendi Tekkesi Mezarlığı'ndadır.
- Leman (Ünlüsoy) Hanım Efendi (6 Temmuz 1888 - 3 Ağustos 1953) Evlenme tarihi: 4 Şubat 1904
Çocukları
değiştir| S.N | AD | Doğum | Vefat | Yaş | Annesi | Kabri |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Şehzade Mehmed Bahaüddin Efendi | Şubat 1883 | 8 Kasım 1883 | 9 Aylık | Çeşm-i Ahu Hanımefendi | Yahya Efendi Şehzadeler Türbesi |
| 2 | Hatice Şükriye Sultan | 24 Şubat 1906 | 1 Nisan 1972 | 66 | Leman (Ünlüsoy) Hanımefendi | Sultan İkinci Mahmud Türbesi |
| 3 | Şehzade Mehmed Nizameddin Efendi | 10 Ocak 1909 | 19 Mart 1933 | 24 | Leman (Ünlüsoy) Hanımefendi | İsviçre'nin Locarno şehrinde öldü. Kahire'ye defnedildi. |
| 4 | Mihrişah Sultan | 1 Temmuz 1916 | 25 Ocak 1987 | 71 | Leman (Ünlüsoy) Hanımefendi | Sultan İkinci Mahmud Türbesi |
Kaynakça
değiştir- ^ Veliaht Yusuf İzzeddin, Tahsin Yıldırım, ISBN 9758845293.
- ^ "Ancestry.com Kraliyet ailelerinin soyağaçları sitesi". 1 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2008.
- ^ "Yusuf İzzeddin Efendi'nin biyografisi". 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2008.
- ^ "Veliaht cinayete kurban gitti, Mehmet Ali Eren, Aksiyon Dergisi, 2 Ocak 1999". 22 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2011.
- ^ İlber Ortaylı, Atlas Tarih, s.57, no.6, 2011.