Yellenme
Yellenme, tıp dilinde flatulans (Latince: salık vermek-ince kesmek), argoda osuruk, vücuttaki toksinleri atmanın bir yoludur. Türkçede gaz çıkarmak olarak da adlandırıldığı olur. Mide ve bağırsaklarda biriken aşırı miktardaki gazın baskı yapması sonucunda oluşur. Karındaki bu basıncın yellenme ile bertaraf edilmesi kişinin basınçtan duyduğu rahatsızlığı ortadan kaldırır.
| Yellenme, Osurma, Gaz çıkarma | |
|---|---|
 Yellenen bir adamın illüstrasyonu. | |
| Biyolojik sistem | Boşaltım sistemi |
| Sağlığa | Faydalı |
Yellenme ana olarak beş çeşit gazdan oluşur;
- nitrojen (N2)
- karbondioksit (CO2)
- hidrojen (H2)
- metan (CH4)
- oksijen (O2)
Bunlardan hidrojen ve metan yanıcı ve patlayıcıdır. Yandığı takdirde mavi renkli, güçlü bir alevi olur. Ayrıca eser miktarda (%1'den az) hidrojen sülfür (H2S) içerir. Kokunun nedeni de hidrojen sülfürdür.
Ağzımızı her açışımızda içeri hava girer ve döngü başlar. İçeri giren hava dışarı çıkmak zorundadır. Bu durumda hava, sekiz metrelik bir sindirim tünelinden geçtikten sonra dışarı çıkabilir. Hava, önce midemize girer. Bu sırada hala sadece oksijen ve nitrojenden oluşan havanın bir kısım oksijeni burada emilir, geri kalan mideden bağırsağa geçer. Fermantasyon sonucu ortaya çıkan karbondioksit de birleşime katılır. Yellenmeye gürültülü, yüksek ve sulu sesi ile kokusunu verebilmek için bağırsaklarda protein ve karbonhidrat olması gerekir. Sindirim sırasında bakteriler fermente olup kalan besinlere saldırır. Bu sırada diğer gazlar üretilir.
Lahana gibi selüloz açısından zengin besinler, fasulye, bezelye, nohut, mantar, yeşil mercimek gibi bazı yiyecekler gaz üretimini destekler.
Exeter Üniversitesi araştırmacılarına göre flatulans kokusu, eğer düşük dozda ise mitokondrileri korumakta, dolayısıyla inme, kalp krizi, demans gibi birçok hastalıklı duruma iyi gelmektedir.[1][2][3] Yüksek dozlarda ise zehirli olmaktadır.[1]
Neden değiştir
Bağırsak gazı, değişen miktarlarda eksojen kaynaklardan ve endojen kaynaklardan oluşur.[4] Eksojen gazlar yemek yerken veya içerken yutulur veya aşırı tükürük salgılandığı zamanlarda yutma artar (mide bulantısı olduğunda veya gastroözofageal reflü hastalığının bir sonucu olarak meydana gelebilir). Endojen gazlar ya belirli gıda türlerinin sindirilmesinin bir yan ürünü olarak ya da steatorrhea sırasında olduğu gibi tamamlanmamış sindirimin sonucu olarak üretilir. Yiyeceklerin mide veya ince bağırsak tarafından tam olarak sindirilmemesine neden olan herhangi bir şey, maya tarafından fermantasyon nedeniyle malzeme kalın bağırsağa ulaştığında gaza neden olabilir veya prokaryotlar mide-bağırsak sisteminde normal veya anormal şekilde bulunur.
Gaz yapan gıdalar genellikle belirli polisakkaritlerde, özellikle inulin gibi oligosakkaritler bakımından yüksektir. Bu yiyecekler arasında fasulye, mercimek, süt ürünleri, soğan, sarımsak, yeşil soğan, Pırasa, şalgam, sarı şalgam, turp, tatlı patates, patates, kaju, yerelması, yulaf, buğday ve ekmeklerdeki maya bulunur. Karnabahar, brokoli, lahana, Brüksel lahanası ve Brassica cinsine ait diğer turpgil sebzeler de sadece şişkinliği arttırmakla kalmaz, aynı zamanda gazın keskinliğini de arttırır.[5][6]
Fasulyede, endojen gazlar memeliler tarafından sindirilmeye özellikle dirençli olan ancak sindirim sisteminde yaşayan mikroorganizmalar (metan üreten arkeler; Methanobrevibacter smithii) tarafından kolayca sindirilebilen kompleks oligosakkaritlerden (karbonhidratlar) ortaya çıkıyor gibi görünmektedir. Bu oligosakkaritler ince bağırsaktan büyük ölçüde değişmeden geçerler ve kalın bağırsağa ulaştıklarında onları fermente ederek bol miktarda gaz üretirler.[7]
Aşırı veya kötü kokulu olduğunda, gaz, irritabl bağırsak sendromu, çölyak hastalığı, çölyak dışı glüten duyarlılığı veya laktoz intoleransı gibi bir sağlık bozukluğunun işareti olabilir. ibuprofen, müshiller, antifungal ilaçlar veya statinler gibi belirli ilaçlar da buna neden olabilir.[8][9] Giardiasis gibi bazı enfeksiyonlar da gazla ilişkilidir.[10]
Gazın nedenlerine olan ilgi, yüksek-irtifada uçuş ve insanlı uzay uçuşu ile arttı; düşük atmosfer basıncı, sınırlı koşullar ve bu çabalara özgü stresler endişe kaynağıydı.[7] Dağcılık alanında, yüksek irtifada gaz çıkışı olgusu ilk olarak iki yüz yıldan fazla bir süre önce kaydedildi.
Kültür değiştir
Yellenme, Edo döneminde Japonya'da bir gaz savaşını tasvir eden bir sanat parşömeni olan He-gassen eserine de konu olmuştur.
Kaynakça değiştir
- ^ a b İlgili Western Daily Press Haberi 24 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce).
- ^ "A Stinky Compound May Protect Against Cell Damage, Study Finds". 27 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2014.
- ^ Exeter Uni basın açıklaması 21 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce).
- ^ "Gas in the Digestive Tract". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. 17 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2015.
- ^ "Flatulence: Causes, remedies, and complications". Medical News Today. 18 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018.
- ^ "Paleo Foods: Brassicas (and not Just the Ones you Know) | Paleo Leap". Paleo Leap | Paleo diet Recipes & Tips. 14 Eylül 2014. 18 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018.
- ^ a b McGee, Harold (1984). On Food and Cooking. Scribner. ss. 257-58. ISBN 0-684-84328-5.
- ^ "Flatulence". NHS. 12 Aralık 2017. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ Czaja-Bulsa G (Apr 2015). "Non coeliac gluten sensitivity – A new disease with gluten intolerance". Clin Nutr (Review). 34 (2): 189-94. doi:10.1016/j.clnu.2014.08.012
. PMID 25245857.
- ^ Flanagan PA (1992). "Giardia – diagnosis, clinical course and epidemiology: A review". Epidemiology and Infection. 109 (1): 1-22. JSTOR 3863897. PMC 2272232 $2. PMID 1499664.
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Yellenme ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |