Vikipedi

Yafa portakalı

Yafa portakalı veya Şamoti portakalı[1] (İbranice: תפוזי ג'אפה), tatlı, neredeyse çekirdeksiz portakal çeşididir. Aslen Arap olan çiftçiler tarafından 19. yüzyılda geliştirilmiştir. İsmini ilk ihracat için üretilen İsraildeki Yafa yerleşim bölgesinden almıştır.[2][3][4] Filistin'de üretimin sembolü halindedir. 1948 yılında kurulumuş İsrail Devleti için birincil narenciye ihracatı olmuştur. Özellikle Orta Doğu'da yetiştirilen portakalların üç ana çeşitinden biridir. Yafa portakalı, ayrıca Kıbrıs, Irak, Lübnan, Suriye ve Türkiye'de de yetiştirilmektedir.[4][5]

Yafa portakalının Kudüs'teki Mahane Yehuda pazarda satışa sunulması

Özellikleri değiştir

 
Yafa portakalının 1930 yılında kasalarla ihracatı
 
1938 yılında Petah Tikva'daki portakal Ambalajı
 
Bir Salim'de portakal bahçeleri[6]
 
1952 yılında Kargo ile ihracat[7]

Ekoloji seçici olması en önemli özelliğidir. Orta mevsim portakalıdır çeşididir. Ocak ayının ortasında veya Şubat ayının başlarında olgunlaşır Diğer ismi Şamoti portakalı olarak bilinen Yafa portakalı, "mükemmel" olarak tarif edilmiş bir lezzet ile, neredeyse çekirdeksiz bir "tatlı ve güzeldir".[4][8][9] En önemli sofralık çeşitlerden biridir.[10] Bu meyvenin kabuğu sarı rengdedir. Ekolojiye bağlı olarak kabuk kalınlığı değişir. Kabuk kalınlığı adeta 6.11 mm'dir. Özellikle, meyvenin sap tarafındaki kabuk daha kalındır. Onun sert kabuğu "ihracat için özellikle uygundur" kriterini sağlar.[8][9] Kabuk pürüzlüden - hafif pürüzlüye kadar değişim gösterir. Meyve etine bağlılığı ve meyve et tekstürü kabukta orta derecededir. Çok az meyve suyu üretmesi de önemli özelliklerinden biridir; ama, bu, meyve suyu üretimi için uygun değildir.[9]

Meyve iriliği 2 tür olur: iklim koşullarına bağlı olarak orta büyük ile büyük arasında değişir. Ölçüler adeta aşağıdaki gibi olur:

  • Meyve şekli hafif oval ile oval arasında;
  • Genişliği 70.47 mm;
  • Boyu 80.13 mm;
  • Ağırlığı ise 191.16 gr'dır.[10]

Her meyve başına 2.66 çekirdek düşer ve ticari anlamda çekirdeksizdir.[10] Portakal çeşidleri içinde en iri yaprağa sahiptir. Yafa portakalının yaprakları diğer çeşitlere oranla daha açık renklidir.[10]

Türkiye'deki Yafa 45-A çeşitinin ağaç ve meyve özellikleri aşağıdaki gibidir:[1]

Tür Portakal
Çeşit Yafa 45-A
Tescil durumu Tescilli
Hasat dönemi Ocak sonu-Mart sonuna dek
Ağaç üzerinde kalma durumu Var
Soğuktan zararlanma eşiği (°C) -2
Muhafaza durumu 5-6 C de 5-6 ay
Ağaç habitüsu Orta güçlü, yukarı büyür
Dikenlilik durumu Dikensiz
Periyodisite durumu Var
Ekolojik seçicilik Var
Ekonomik verime yatma yaşı 10-12
Meyve kabuk rengi Sarı portakal
Pürüzlülük Pürüzlü
Meyve ağırlığı (gr) 170-200
Kabuk kalınlığı Kalın
Soyulabilirlik Kolay
Puflaşma Yok
Çekirdeklilik Çekirdeksiz
Meyve etinin rengi Koyu portakal
Tadı ve lezzeti Lezzetli, aromalı
Meyve suyu durumu Sulu
Verim (kg/Ağaç)(10-12 Yaşında) 150-200
Tüketim şekli Sofralık
Endüstride kullanımı Yok

Tarihi değiştir

Yafa portakalının özel bir tarihsel serüveni olmuştur.[11]

Afrika, Batı Asya ve Avrupa arasındaki kavşakta bulunan Filistin İslam dönemi (1200-1900 CE) boyunca emperyal ve küresel dağıtım ağları aracılığıyla ihracat için bir dizi mallar üretti. Bunlar arasında sabun, şeker, arpa, portakal ve pamuk daha önemlileriydi.. Pamuk bölgesinin, yalnızca emtia boyunca damgasını vurmasına rağmen, "Filistin'de üretimin bir sembolü Yafa portakalı olarak kalır".[12]

Yafa portakalı, Yafa yakınlarındaki Baladi çeşitli bir ağaç üzerinde bir mutasyon olarak 19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmış ve daha sonra Arap çiftçiler tarafından geliştirilerek yeni bir meyve oldu.[3][4]

19. yüzyılın ortalarında Tel Aviv kentinin halkı, ticaret sayesinde zenginleşti. Ticaret ürünleri arasında Avrupa ile alışverişi yapılan ipekle yanaşı, Yafa portakalı da bulunmaktaydı.[13]

Türkiye'de Mersin, Finike ve Hatay'da yetiştirilir.[14] Özellikle, Türkiye'de gerçek ekolojisi Mersin ve çevresidir, bu bölgede tam olgunlaşma mevsiminde dünyada eşine az rastlanabilecek kalitede olağanüstü, hatta gerçek Yafa portakal meyveleri elde edilebilir.[10]

2000'li yıllarda İsrail devlet politikasının en sıkı muhaliflerinden biri, İsrailli yönetmen Eyal Sivan, hem İsrail-Filistin ilişkisinin evrimine, hem de sembolleştirilen Yafa portakal görseli üzerinden tarihin nasıl yeniden yazıldığına dair Yafa, Portakalın Otomatiği (İngilizce: Jaffa, The Orange’s Clockwork) politik belgesel filmini çekmiştir.[11] Bu filmde Yafa portakalı'nın bir İsrail markası olarak dünyaya nasıl 'pazarlandığı' anlatılıyor.[15] Bu belgesel filmi 2009 yılında Doc Film Festivali'nde Eyal Sivan'a 'En İyi Belgeselci Birincilik Ödülü'nü kazandırmıştır. 2010'da ise Solelune, Palermo'da Eyal Sivan bu filmle 'Kurgu Dalında Birincilik Ödülü' kazandı.[15][16] Filmin en önemli sonucu ise şöyledir: Yafa portakalının tarihi, aynı zamanda Filistinlilerin, İsraillilerin toprakların da tarihidir.[16]

Faydası değiştir

  • Bir deri hastalığı Vitiligo (Türkçe: Ala hastalığı) hastalığının tedavisinde uygulanabilir.[17]
  • Kabuklarından reçel yapılır.[14]

İstatistiklerde değiştir

2010 yılında Dünya'da turunçgil üretimi 123.755.750 ton olmuştur.[18] Bu üretimin % 56’sını portakallar oluşturmaktadır. 2010 yılı Türkiye verilerine göre 1.710,500 ton portakal üretimi 53.236 hektar alanda yapılmıştır.[18] Çeşidler üzere portakal üretiminin aşağıdakı gibi olmuştur:

  • Washington Navel portakalı: % 77,
  • Valencia late ve diğer çeşitler: % 17,
  • Yafa portakalı: % 4,3.[1]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

Özel
  1. ^ a b c "DÜNYADA VE TÜRKİYE'DE PORTAKAL YETİŞTİRİCİLİĞİ. 1.PORTAKAL (Citrus sinensis)". 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  2. ^ "Ülkemizde İsrail Gerçekleri". 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  3. ^ a b Issawi, 2006, p. 127 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  4. ^ a b c d Basan, 2007, p. 83 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  5. ^ Ladaniya, 2008, pp. 48–49 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  6. ^ "Orange groves, Bir Salim". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  7. ^ National Photo Collection [1] 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., serial#-049562, photo code - D392-104. Author=Cohen Fritz
  8. ^ a b Krämer, 2008, p. 91 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  9. ^ a b c Page, 2008, p. 99 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  10. ^ a b c d e Akdeniz İhracatcı Birlikleri Yayınları. Türkiye'de yetiştirilen başlıca Turunçgil çeşitleri: Portakal Çeşitleri: Yafa. 16 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ a b "Yafa, Portakalın Otomatiği: Bir turunçgilin peşinde tarihin yeniden yazılışının hikâyesi". 21 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  12. ^ Baram and Caroll, 2000, p. 145 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  13. ^ "Tel Aviv City Guide". The Economist. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2007. 
  14. ^ a b "PORTAKAL Latince ismi : Citrus sinensis". 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  15. ^ a b "Bir meyve üzerine yapılmış en politik film!". 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  16. ^ a b "Yafa, Portakalın Otomatiği". 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  17. ^ Prof.Dr.Ahmet Maranki, Prof.Dr.İbrahim Saraçoğlu, Vitiligo (Ala hastalığı) için yafa portakalı kürü. 31 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  18. ^ a b FAO, 2010
Genel
  1. Baram, Uzi; Carroll, Lynda (2000). Uzi Baram, Lynda Carroll (Ed.). A historical archaeology of the Ottoman Empire: breaking new ground (Illustrated bas.). Springer. ISBN 9780306463112. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  2. Basan, Ghillie (2007). The Middle Eastern Kitchen. Hippocrene Books. ISBN 9780781811903. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  3. Derr, Mark (1989). Some kind of paradise: a chronicle of man and the land in Florida (Illustrated bas.). W. Morrow (Original from the University of California). ISBN 9780688073596. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  4. Gerber, Haim (1982). "Modernization in Nineteenth-Century Palestine: The Role of Foreign Trade". Middle Eastern Studies – Taylor & Francis, Ltd. 
  5. Issawi, Charles (2006). An Economic History of the Middle East and North Africa (Reprint bas.). Taylor & Francis. ISBN 9780415379984. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  6. Krämer, Gudrun (2008). A history of Palestine: from the Ottoman conquest to the founding of the state of Israel (Illustrated bas.). Princeton University Press. ISBN 9780691118970. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  7. Ladaniya, Milind S. (2008). Citrus fruit: biology, technology and evaluation (Illustrated bas.). Academic Press. ISBN 9780123741301. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  8. LeVine, Mark (2005). Overthrowing geography: Jaffa, Tel Aviv, and the struggle for Palestine, 1880–1948 (Illustrated bas.). University of California Press. ISBN 9780520239944. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  9. Marshall Cavendish (2006). World and Its Peoples: The Middle East, Western Asia, and Northern Africa (Illustrated bas.). Marshall Cavendish. ISBN 9780761475712. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 
  10. Page, Martin (2008). Growing Citrus: The Essential Gardener's Guide (Illustrated bas.). Timber Press. ISBN 9780881929065. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yafa_portakalı&oldid=30745121" sayfasından alınmıştır