Veli Kalesi
Veli Kalesi (Gürcüce: ველისციხე; okunuşu: “velistsih’e"), tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde yer alan eski bir kaledir. Tao-Klarceti bir parçası olan Artaani bölgesinde, Veli köyünde bulunan kale, günümüzde Ardahan iline bağlı Hanak ilçesindeki Sevimli köyü sınırları içindedir. Kalenin Gürcüce Velistsihe adı, Gürcücede “düzlük” anlamına Veli köyünden gelir. Veli köyünün adının Sevimli olarak değiştirilmesinden sonra kaleye Sevimli Kalesi de denmiştir.
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Kale |
| Konum | Sevimli, Hanak |
| Koordinatlar | 41°09′22″K 42°58′45″D / 41.15611°K 42.97917°D |
| Tamamlanma | ? Kilisesi 954 tarihli |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Yığma taş |
Tarihçe değiştir
Veli Kalesi, Mgeltsihe ile Kacistsihe’yle birlikte ortaçağda Samtshe-Saatabago ülkesinde önemli bir işleve sahipti. Kale 1578’de, Samtshe-Saatabago devletini yenilgiye uğratan Osmanlıların eline geçti.[1] Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan kaleyi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Ruslar ele geçirdi. Ancak Osmanlı döneminde bir işlevi kalmadığı için kale belli oranda tahrip olmuştu. Rusya yönetimi altındayken I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan’ı gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli Veli Kalesi ile Rabat’taki Kacistsihe'yi kıyaslamış ve Veli Kalesi’nin bu kaleden daha büyük olduğunu yazmıştır.[2] Bugün büyük oranda yıkık olan kale muhtemelen daha geç dönende tahrip olmuştur.
Mimari değiştir
Veli Kalesi, köyün merkezinin 600 metre güneybatısında, Kura Nehri vadisinde, ırmağın sol kıyısında bir tepede yer alır. Kalenin üzerinde bulunduğu tepe yarım ada şeklindedir ve Kura Nehri tepenin üç tarafını dolanarak akar. Bu durum kaleyi daha korunaklı hale getirmiştir. Büyükçe bir kale (170 × 150 m) olan Veli Kalesi’nin eski çağlarda var olan bir kentin kalesi olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Bu kentten geriye megalit yapı kalıntıları ve duvar parçaları kalmıştır. Ortaçağda aynı yerde yeni bir kale inşa edilmiş ve eski kalenin taşları yeni kalede kullanmışlardır. Veli Kalesi içinde yer alan Veli Kalesi Kilisesi 954 yılında inşa edilmiştir.[3]
Kaynakça değiştir
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; 3. Cilt, s. 531.
- ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 3 Ekim 1917, sayı. 216.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar - Katalog (ტაო-კლარჯეთი - ისტორიისა და კულტურის ძეგლები - კატალოგი), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 193, 371, ISBN 978-9941-478-17-8.