Vikipedi

V. Henry

İngiltere ve İrlanda kralı
Başlığın diğer anlamları için V. Henry (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

V. Henry (aynı zamanda: Montmouth Dükû; 16 Eylül 1386, Monmouth Kalesi, Monmouthshire, Galler - 31 Ağustos 1422, Vincennes Şatosu, Fransa), (1413 – 1422) döneminde İngiltere ve İrlanda kralı. Plantagenet Hanedanı'nın 10. kralı ve bu hanedanın Lancaster Hanedanı koluna mensup 2. hükümdarıdır. Büyükbabası olan III. Edward gibi meşru Fransa Kralı olma iddiasında da devam etmiştir. Fransa'ya bir ordu ile geçerek Fransa'ya karşı Agincourt Muharebesi'ni kazanmış ve 21 Mayıs 1420'de imzalanan Troyes Antlaşması ile nerede ise Fransa Krallığını eline geçirmiştir ama 8 Ağustos 1422 günü beklenmedik şekilde Fransa'da Vincennes Şatosu'nda ölmüştür.

V. Henry
İngiltere ve İrlanda kralı
Hüküm süresi20 Mart 1413 – 31 Ağustos 1422
Önce gelenIV. Henry Bolingbroke
Sonra gelenVI. Henry
Doğum16 Eylül 1386(1386-09-16)
Monmouth Kalesi, Monmouthshire, Galler
Ölüm31 Ağustos 1422 (35 yaşında)
Vincennes Șatosu, Fransa
DefinWestminster Abbey, Londra
Eş(ler)iValois'li Catherine
Çocuk(lar)ıVI. Henry
HanedanLancaster Hanedanı
BabasıIV. Henry Bolingbroke
AnnesiMary de Bohun

Yașamı değiştir

Çocukluk ve gençliġi değiştir

Babası Derby Kontu ve Lancaster Dükü (sonradan İngiltere Kralı) olan Henry Bolingbroke ve annesi 7. Hereford Kontu ile Joan Fitzalan'nın kızı olan 16 yaşında bulunan Maria de Bohun'un birinci oğludur. Doğumu Monmouth Kalesinin girişinde bulunan kuledeki bir dairede olmuştur. Bunun için bazı tarihçiler tarafından "Monmouth'lu Henry" olarak anılmaktadır. Doğduğu zaman dedesi olan Gaunt'lu John İngiltere'de önemli politik rol oynamaktaydı. Ama babası Henry Bolingbroke, Gsunt'lu John'un üçüncü oğlu olup İngiltere yeni doğan Henry'nin İngiltere Krallığı tahtına pek uzaktan bir meşru hakkı bulunmaktaydı ve bunun için Monmouth'lu Henry'nin doğum tarihi bile resmi olarak kayda geçmemiştir. Tarihçiler iki değişik doğum tarihi vermektedirler : 1 Ağustos veya 16 Eylül, 1386 veya 1387.[1]

1309'da V. Henry'nin babası Henry Bolingbrooke İngiltere'den Fransa'ya sürgüne gönderilince, kral olan ve kendine ikinci kuzen olan II. Richard Monmouth'lu Henry'ye çok iyi davranıp onu maiyetine almıştır. Genç Monmouth'lu Henry Kral Richard İrlanda seferine çıktığı zaman İrlanda'ya götürmüştür. V. Henry böylece kral maiyetinde ve yanında olarak eski İrlanda Parlamentosu'nun toplantı yeri olan "Meath Kontluğu"nda bulunan "Trim Şatosu"'na da götürmüştür. 1398'de Monmouth'lu Henry'nin büyükbabası olan Gaunt'lu John oldu. Aynı yıl Fransa'da sürgünde bulunan babası Henry Bolingbroke İngiltere'de karaya çıkarak bir ordu topladı. Bu orduyla birlikte İrlanda'dan acele dönmüş olan II. Richard'ın üzerine yürüyüp onu esir aldı. Kendini IV. Henry adıyla İngiltere Kralı olarak ilan etti ve İngiltere Krallık tahtına çıktı.

Yeni kral olan babası IV. Henry oğlu Monmouth'lu Henry'i İrlanda'dan İngiltere'ye çağırtı. Babasının 13 Ekim 1399 'de Westminster Abbey'de yapılan taç giyme töreni sırasında Monmouth'lu Henry'ye "Galler Prensi" unvanı verildi ve babasına veliaht tayin edildi, 10 Kasım 1389'da da kendine (üçüncü) Lancaster Dükü unvanı verildi, Kendine ait diğer asillik unvanları "Cornwall Dükü", "Chester Kontu" ve "Akitanya Dükü" idi. O zamandan kalma bir yazılı belgeye göre, o yıl Galler Prensi Henry amcası "Henty Beaufort"'un sembolik olarak rektörlüğünü yaptığı Oxford Üniversitesi'nde Queen's Kolej'de bir müddet de derslere devam etti.[2] 1500-1534 döneminde ise Henry Cornwall Kontluğu yüksek şerifi olarak görev yaptı.

Ekim 1401'den itibaren bazı yerel devlet işleri onun adına kendi yetkilerine göre yapılmaya başlandı. Üç sene geçmeden İngiltere ordularının bir kısmına komuta ederek Galler'de isyan etmiş olan Owain Glyndŵr üzerine yapılan kampanyaya komuta etmeye başladı. 1403'te Galler'lilerle müttefiklik yaparak isyan etmiş olan Northhümberland'li Percy'lerden Harry Hotspur ile babasının yaptığı ve galip geldiği Shrewsbury Muharebesi'ne de kendi komutasındaki birlikler ile katıldı.[3] Bu muharebede 16 yaşında olan Henry bir ok atımına hedef oldu ve bir ok yüzüne saplandı. Bu yaradan alelade bir asker ölebilirdi. Ama Henry İngiltere'de bulunan en iyi hekimlerin dikkatli tedavi ve bakımları sonunda hayatını kurtardı. Kraliyet başhekimi olan "John Bradmore" bu ok yarasını birkaç gün antiseptik tesiri olan bal ile tedavi etti; özel bir tornavida gibi bir aletle yüzüne saplanmış olan okun sapını daha içeri girmeden yaradan çıkarttı ve bu yarayı alkolle temizledi. Bu ameliyat ve sonraki bakım başarılı oldu; Henry'mim yüzünde devamlı bir yara izi kaldıysa da hayati kurtuldu. Bu yara izi sonradan komuta ettiği ordularda bulunan askerlere komutanlarının da kendileri gibi savaş tecrübeleri olduğuna ve bir oka hedef olabileceğine işaret ederek onlara çok yüksek bir moral sağlayacaktı.[4]

1410-1411 döneminde babası Kral IV. Henry'nin sağlığı kötüleşmeye başlamıştı. Bu dönemde Galler Prensi Henry İngiltere'nin idaresini şahsen eline aldı ve kendi siyasetini uygulamaya başladı. Fakat babasının sağlığı iyileşti ve babası krallık iktidar gücünü tekrar ellerine aldı. Bu dönemde Galler Prensi Henry babasının idare sisteminden de uzaklaştırıldı ve Galler Prensi'nin kendi adına aldığı bazı politikaları babası kral IV. Henry kabul etmeyip bunların uygulamalarını durdurdu.[5]

Genç Henry'nin gençliği büyük İngiliz oyun yazarı Shakespeare'in V. Henry oyun eserinde işlenmiştir. Shakespeare'in bu oyununun önemli bir teması gençliğinde kötü arkadaşlarla birlikte kumarcılık ve sefahat düşkünü olan V. Henry'nin kral olduktan sonra kendini toplayıp ve akıllı ve sevilen bir hükümdar olması işlenmektedir. Fakat sonraki kritikler bu oyunda ele alınan olayların gerçek olduğuna şüphe düşürmüşlerdir. Örneğin bu oyunda bulunan genç Henry'nin devlet Baş Yargıcı ile olan çatışması hakkında zamanından kalma hiç belge bulunmamaktadır ve ilk yazılı belgenin 1513'te Sır Thomas Elyot'un bir yazısı olduğu belirtilmektedir.[6] Bu oyunda önemli olan Falstaff karakterinin dinsel reformcu Lollarad'ı tutan Sır John Oldcastle ile olan arkadaşlığından ortaya çıkarıldığı iddia edilmektedir,[7]

İngiltere Krallığı tahtına çıkması ve içișleri politikası değiştir

IV. Henry 20 Mart 1413'te öldükten sonra yerine büyük oğlu V. Henry kral oldu ve taç giyme töreni Westminster Abbey'de 9 Nisan 1413'te yapıldı. Bu tören sırasında büyük bir kar fırtınası çıktı. Bunun krallık için iyi veya kötü bir işaret olduğuna gözlemciler kararsızdılar. Bu törende Henry'nin çok uzun boylu olduğu, siyah saçlarının başının etrafında kulaklarının üstünde bir yuvarlak şekilde kesilmiş olduğu; sakal ve bıyığı olmadığı; sağlıklı kırmızımsı bir siması bulunduğu; yüzünün ince uzun olduğu; burnunun sivri uzun ve gözlerinin bazen bir kumru gibi barışçıl ve bazen de bir arslan gibi atılgan şekilde parladığı şeklinde tasvir edilmiştir.[8]

 
179'de yapılan Monmouth'da Şehir Konağı'nda bulunan saat altındaki V. Henry heykeli

V. Henry İngiltere'nin içişleri politikalarını önce teker teker ele alıp sonra bunları tek bir stratejiye bağlayarak elle aldı. Kullandığı baş prensip İngiltere'yi tek bir birleşik ülke olarak idare etmekti ve bu prensibe dayanarak ortaya çıkan bölgesel problemleri tek bir İngiltere ülkesi olarak değerlendirerek ele aldı.

Geçmişte olan ayrılıkları ortadan kaldırmaya çalıştı. Örneğin II. Richard babası IV. Henry tarafından tarafından öldürtülmüş ve cesedi taşrada King Langley Kilisesi'nde gömülmüştü; V. Henry ise resmi bir törenle II. Richard'in cesedini Westminister Abbey'de karısı Anne'in gömülü olduğu mezar yanında çok şansanalı bir mezar yaptırıp oraya gömdürdü. II. Richard'ın resmi varisi olan genç March Kontu Edmund Mortimer kral maiyetine alındı. Bir önceki hükümdar döneminde unvanlarını ve arazilerini kaybetmiş olan asillere yavaş yavaş unvan ve emlakları geri verildi.

Buna karşılık ülke içindeki ayırıcı girişimlere çok şiddetli karşılık verdi. Önce Ocak 1414'te dinsel reformcu olan John Wycliffe tarafından ortaya çıkartılan "Lollard"'ların devlet dini olan Katolikliğe karşı bu ana Hristiyan mezhebi prensiplerinin tüm kabullenmez olarak görülen tutumları; inançları ve bu inançları ülkeye yaymaya girişiminde bulunmaları Katolik kilisesi ve kilisenin koruyucusu olduğunu kabullenen kral V. Henry tarafından bir çeşit komplo olarak kabul edildi. V. Henry bu yeni mezhep taraftarlarını (ve komplolarını) ortadan kaldırmak için tedbirler almaya başladı. V. Henry'nin gençlik arkadaşı olan (ve Shakespeare'in IV. Henry oyununda bulunan Falstaff Karakterine örnek olan) Sır John Oldcastle 1413'te Lollard'lara dahil olduğu öğrenilince tutuklanıp yargılanması öngörüldü. Sır John Oldfield devletin en önemli politik zindanı olan Londra Kalesi'nden kaçmayı başardı. Etrafında topladığı Lollard inançlılarla kralı yakalayıp kaçırmak hedefli bir komplo hazırladı. Bu komplo ve isyan hemen bastırıldı ve Oldfield canlı olarak yakılarak idam edildi.[7][9]

1415'te ise "Southampton Komplosu" ortaya çıkartıldı. Bu komplo II. Richard'ın resmi varisi olan genç March Kontu Edmund Mortimer'in adına yapılmıştı ve V. Henry yerine krallığa daha meşru iddiası olan Edmund Mortimer'i İngiltere Kralı olarak tahta getirmeyi hedeflenmişti. Bu komployu hazırlayanlar 2. Cambridge Kontu "Conisborough'lu Richard"; 3. Masham Baronu "Henry Scrope" ve Sır Thomas Gray idi. Bu komplonun elebaşlarından olan 3. Masham Baronu "Henry Scrope" isminden dolayı bu komplo tarihçilerce bazen "Scrope Komplosu" olarak anılır. Bu komplo Edmund Mortimer lehine hazırlanmakta idi; ama Edmund Mortimer komplo haberini öğrenir öğrenmez V. Henry'ye gitti ve komployu ona açıkladı. Bu nedenle V. Henry Edmund Mortimer'i masum saydı ve onu affedip ülkeye ihanet suçu olmadığını kabul etti. Diğer komplo liderleri yakalandılar ve bu komplonun üç elebaşısı da idam edildiler.[10]

V. Henry'nin ekonomik politikası İngiliz tüccarlarını Hansa Birliği'ne dahil yabancı tüccarlardan korumayı baş hedef olarak almıştı. V. Henry döneminde İngiliz tüccarlar Hansa Birliği tüccarlarına İngiltere'de tanınan imtiyazlara bir karşılık olarak İngiliz tüccarlarına da dış ülkelerde aynı imtiyazlar uygulanmasını devamlı olarak istemekte ve gerçekte bu uygulanma olmadığı için şikayetlerde bulunmaktaydılar.

V. Henry İngilizce dilinin resmi devlet yazışma dili olduğunu kabul edip böylelikle İngilizcenin uygulanmasına büyük katkı yaptı. V. Henry'nin hükümdarlık döneminde Orta İngilizcenin "Şansölyelik İngilizce (Chancelry English)" lehçesi İngiltere devlet yazışma dili olarak geliştirildi. İngiltere devleti kayıtlarının da İngilizce dili ile yapılmaya başlanması da bu döneme rastlamaktadır. 150 yıl kadar önceki 1066'da Norman İstilasından sonra İngilizceyi daimi olarak kendi şahsi yazışmalarında kullanan ilk İngiltere Kralı V. Henry olmuştur.[11]

Fransa'ya istila seferi, Agincourt Muharebesi ve sonrası değiştir

 
Cassell's History of England (1902) adli kitapta bulunan V. Henry portresi


Fransa ile İngiltere savaşının devamı ve V. Henry'nin Normandiya Fethi değiştir

Troyes Antlaşması ve V. Henry'nin ölümü değiştir

Ağustos 1419'da V. Henry'nin İngiliz ordusu Paris'e çok yaklaşmıştı. Paris'te dönen politik entrikalar sonucu 12 Eylül 1419'da Burgünya Dükü Jean de Bourgogne (Korkusuz Jean) Fransa veliahtının adamları tarafından yapılan bir suikasta kurban giderek " Montereau"'da öldürüldü. Yeni Burgünya Dükü olan İyi Filip" ve Fransız saraylıları İngiliz Kralı V. Henry'nin Fransa tahtına çıkmasına taraftar bir tavır aldılar. İngiliz ve Fransızlar arasında altı ay süren uzun müzakerelerden sonra 21 Mayıs 1420'de Tröyes Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile İngiltere Kralı V. Henry'nin Fransa Kralı VI. Charles'ın tek varisi ve onun veliahtı olduğu kabul edildi. Bunu daha pekiştirmek için Fransa Kralı VI. Charles'in kızı olan "Valois'li Catherine"'nin V. Henry ile evlenmesi öngörüldü ve 2 Haziran 1420'de bu evlilik bir törenle yapıldı.

V. Henry askeri kampanyasına devam edip Haziran ve Temmuz 1420'de Montreau kalesini kuşatıp eline geçirdi. Kasım ayında İngiliz ordusu "Melun" kalesini kuşatıp fethetti. Bundan sonra V. Henry İngiltere'ye döndü. 10 Haziran 1421'de V. Henry Fransa'ya geri dönüp askeri kampanyasına devam etti. Temmuz ve Ağustos'ta "Dreux" kalesini kuşatıp eline geçirdi. Böylelikle İngiliz ordusunun müttefikleri olan Chartes'teki orduya olan Fransız baskısı ortadan kaldırıldı. Ekim'de İngilizler "Maaeaux" kalesini kuşatmaya aldılar ve bu kale 2 Mayıs 1422'de teslim oldu.

Fakat V. Henry Meaux kalesi kuşatması sırasında dizanteri hastalığına tutulmuştu. 31 Ağustos 1422'de "Vincennes Şatosu"'nda iken bu hastalıktan kurtulamayarak beklenmedik bir dönemde 36 yaşına daha basmamış iken hayatına göz yumdu. Böylece V. Henry beklediği ve Troyes Antlaşmasına uygun olarak Paris'e girip Fransa Kralı olarak taç giymedi. V. Henry'nin savaş yoldaşı ve İngiltere Lord vekilharcı John Sutton, 1, Dudley Baronu, V. Henry'nin cesedini İngiltere'ye geri getirdi. V. Henry 7 Kasım 1422'de yapılan bir törenle "Westminster Abbey"'de özel bir mezara gömüldü. Bu törende V. Henry'nin savaş sancağını John Sutton taşıdı.

V. Henry'nin daha 9 aylık bebek olan oğlu VI. Henry adı ile İngiltere tahtına geçirildi. Ölümünden çok kısa bir müddet önce V. Henry kardeşi olan 1. Bedford Dükü Lancaster'li John'u yeni doğan bebeği adına Fransa'nın veliahtliğina tayin etmişti. V. Henry'nin Troyes Antlaşması ile veliahtı olduğu Fransa Kralı olan VI. Charles da iki ay sonra 21 Ekim 1422'de öldü.

Evlilik ve çocuğu değiştir

 
V. Henry'nin Valois'li Catherine ile evlilik töreni

Troyes Antlaşması'nın șartlarına uyularak 2 Haziran 1420'de V. Henry, Fransa Kralı VI. Charles ile Baverya'lı Isabella'nın kızı olan "Valois'li Catherine" ile evlendi.

V. Henry ile Valois'lu Catherine'in 6 Aralık 1421'de bir oğulları oldu. V. Henry 9 ay sonra Ağustos 1422'de öldüğünden 9 aylık olan çocuk İngiltere Kralı olarak VI. Henry ismi ile İngiltere Krallığı tahtına geçirilmiştir.

Popüler kültüre etkileri değiştir

V. Henry'nin tahta çıkışı, hayatı ve özellikle kazanmış olduğu Agincourt Muharebesi çok çeşitli eserlerde işlenmiştir. Bunlardan bazıları şöyledir:

Notlar değiştir

  1. ^ Henry V (biography), Archontology, 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 28 Kasım 2009 .
  2. ^ Şalter, HE; Lobe, Mary D (1954). "The University of Oxford". A History of the County of Oxford. Victoria County History. 3. ss. 132-43. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
  3. ^ Harriss, Gerald Leslie (2005). Shaping the Nation: England 1360–1461. Oxford, England, UK: Oxford University Press. s. 532. ISBN 0-19-822816-3. 
  4. ^ "John Bradmore and His Book Philomena", Social History of Medicine, 5, ss. 121-30, 1992 .
  5. ^ Pearsall, DA (1999). "The first English Life of Henry V". Chaucer to Spenser: an anthology of writings in English, 1375–1575. Oxford: Blackwell. s. 571. ISBN 0-631-19839-3. 
  6. ^ Weis, René (1998). "İntroduction". Henry IV. Oxford, England, UK: Oxford University Press. s. 27. ISBN 0-19-283143-7. 
  7. ^ a b Patterson, Annabel (1996). "Sır John Oldcastle and Reformation histiography". Hamilton, Donna; Strier, Richard (Ed.). Religion, literatüre, and politics in post-Reformation England, 1540–1688. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press. s. 8–12. ISBN 0-521-47456-6. 
  8. ^ Andrews, Allen (1976), Kings and Queens of England and Scotland, Londra: Marshall Cavendish Publications, s. 76 .
  9. ^ Cooper, Stephen (2010), The Real Falstaff, Sır John Fastolf and the Hundred Years War, Pen and Sword. (İngilizce)
  10. ^ Pugh, T.B. (1988), Henry V and the Southampton Plot of 1415. Alan Sütton. ISBN 0-86299-541-8 (İngilizce)
  11. ^ Mugglestone, Lydia (2006), The Oxford History of English, Birleşik Krallık: Oxford University Press, s. 101, ISBN 0-19-924931-8 .

Dış bağlantılar değiştir

Resmî unvanlar
Önce gelen:
IV. Henry Bolingbroke 		 
İngiltere ve İrlanda kralı
21 Mart 1413 – 31 Ağustos 1422 		Sonra gelen:
VI. Henry
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=V._Henry&oldid=32205160" sayfasından alınmıştır